Άρης Αλεξάνδρου, Το κιβώτιο: Μια μεταμοντέρνα, δια του λόγου άρνηση των μεγάλων αφηγήσεων.

Καϊσίδου Βασιλική

διαβάστε όλη τη μελέτη σε μορφή pdf

δείτε και το αφιέρωμα του 24grammata.com στον Άρη Αλεξάνδρου κλικ εδώ,

Ο Άρης Αλεξάνδρου –λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Αριστοτέλη Βασιλειάδη– υπήρξε μεταφραστής, ποιητής και πεζογράφος και γεννήθηκε το 1922 στο Λένινγκραντ της Ρωσίας. Ασπάστηκε τον μαρξισμό, διετέλεσε μέλος κομμουνιστικών οργανώσεων κατά τη διάρκεια της Κατοχής και του Εμφυλίου, ενώ το 1951 παραιτήθηκε μετά τη λήξη της ιδεολογικής του στράτευσης στην Αριστερά. Με την επιβολή της δικτατορίας του Παπαδόπουλου αποδήμησε στο Παρίσι, όπου πέθανε το 1978. Έχει χαρακτηριστεί «διάτων αστέρας»1 της μεταπολεμικής νεοελληνικής λογοτεχνίας για την ταχεία και απαρατήρητη –στο ευρύ αναγνωστικό κοινό τουλάχιστον– πορεία του. Το έργο του διέγραψε τη μετάβαση από τον στρατευμένο λόγο στην θεματοποίηση του «οράματος που διαλύθηκε».
Αισθητικά συμφραζόμενα· η πλοκή.
Από το 1974 και εξής διακρίνεται μια πιο προσωπική στάση απέναντι στην ιστορία, την κοινωνία και την πολιτική σε αρκετά ελληνικά μυθιστορήματα, «θεματικός πυρήνας των οποίων δεν είναι τα ίδια τα γεγονότα, αλλά ο τρόπος με τον οποία ορισμένα άτομα βλέπουν τα γεγονότα και μετά τα αφηγούνται».2 Τη στάση αυτή εκφράζει εύγλωττα Το κιβώτιο, μια αλληγορική αφήγηση για τον Εμφύλιο Πόλεμο, καταγγελία των αυταρχικών εξουσιών και συνάμα ένα σχόλιο στον δυτικό ορθολογισμό.
Το μυθιστόρημα καλύπτεται από την αφήγηση ενός ανώνυμου κρατουμένου, πρώην μέλους μιας μυστικής αποστολής υψίστου κινδύνου του Λαϊκού Στρατού, της οποίας η επιτυχία θα ισοδυναμούσε με τελική νίκη στον πόλεμο. Η ομάδα αποτελούταν από
1 Δημήτρης Ραυτόπουλος, Άρης Αλεξάνδρου, ο εξόριστος, Αθήνα: Σοκόλης 22004, σ.36.
2 Δημήτρης Τζιοβας, Ο Αλλος εαυτός: ταυτότητα και κοινωνία στην νεοελληνική πεζογραφία, μτφρ. Ά. Ρόζενμπεργκ, θεώρηση μτφρ – επιμ. Ουρανία Ιορδανίδου, Αθήνα: Πόλις 2007, σ. 104.
επιλεχθέντα με αυστηρά κριτήρια «κομματικότητας» μέλη και είχε αναλάβει την μεταφορά ενός κιβωτίου με άγνωστο περιεχόμενο από την πόλη Κ στην πόλη Ν διασχίζοντας εχθρικό έδαφος. Κατά τη διάρκεια της αποστολής, η ομάδα αποδεκατίζεται, με εξαίρεση τον αφηγητή, ο οποίος κατορθώνει να παραδώσει το περιώνυμο κιβώτιο στην Στρατιωτική Διοίκηση. Όταν το κιβώτιο αποδεικνύεται κενό, ο αφηγητής ανακρίνεται και φυλακίζεται ως δολιοφθορέας. Ως μοναδικός επιζών της επιχείρησης, συντάσσει γραπτή ανακριτική απολογία προς υπεράσπιση της αθωότητάς του. Αυτές οι επίσημες προσωπικές καταθέσεις, που αποτελούν 18 ανισομήκεις αφηγηματικές ενότητες, συνθέτουν το μυθιστόρημα.
Το Κιβώτιο αποτελεί ένα σημείο τομής στην μεταπολεμική πεζογραφία, καθώς διαγράφει σαφώς το παράλογο τόσο των δεσποτικών αρχών της Αριστεράς, όσο και του παρόντος της αφήγησης –ο άγνωστος ανακριτής, οι αναπάντητες αναφορές, οι άσκοποι κύκλοι της ομάδας, το κενό κιβώτιο κ.α. Η ιδιοτυπία του έγκειται στην πρωτοποριακή γραφή του, η οποία ναρκοθέτησε τα παραδοσιακά πρότυπα του μυθιστορήματος και γειτνιάζει με τη γραφή του Δ. Χατζή, και Α. Φραγκιά . Κάθε προσπάθεια ειδολογικής κατάταξης αποβαίνει μάταια· πρόκειται για ένα προκλητικό κείμενο που ανθίσταται στις κατηγοριοποιήσεις.
Ο αφηγητής και ο βαθμός μηδέν της γραφής.
Ο ανώνυμος αφηγητής, έγκλειστός στο κελί του γράφει σε πρώτο πρόσωπο τις καταθέσεις του και παρουσιάζεται απογυμνωμένος συναισθημάτων και σαφών ιδιοτήτων. Σποραδικά αντλούμε θραύσματα βιογραφικών στοιχείων, τα οποία πρέπει να τοποθετήσουμε σε μία λογική σειρά, υπερκεράζοντας τις ασυνέπειες και αναχρονίες. […] διαβάστε όλη τη μελέτη σε μορφή pdf