Οι αρχαιολογικοί χώροι του Μαραθώνα

24grammata.com/ αρχαιότητα

Μαραθώνας
Ενοποίηση και ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων Μαραθώνα

Σύντομο ιστορικό ίδρυσης της Επιτροπής, λόγοι που συνέτειναν και αντικείμενο.

Το έργο Μαραθώνα εντάχθηκε στο Τ.Δ.Π.Ε.Α.Ε. τον Αύγουστο του 2001 και η Επιστημονική Επιτροπή συστάθηκε τον Οκτώβριο του 2001, με στόχο την υλοποίηση έργων ανάδειξης και ενοποίησης σε μνημεία και χώρους, που συμβολίζουν και προσδιορίζουν τον ιστορικό Τόπο του Μαραθώνα. Μνημεία, που εμφανίζουν ικανό βαθμό διατήρησης και στην πλειοψηφία τους παρέμεναν δυσνόητα, δυσπρόσιτα, είτε ακόμη και εντελώς άγνωστα στον επισκέπτη της περιοχής. Ο Τύμβος των Μαραθωνομάχων, το Τρόπαιο στη θέση Παναγία Μεσοσπορίτισσα, ο Κλασικός Τύμβος Πλαταιών και οι προϊστορικοί Τύμβοι στο Βρανά, ο Μυκηναϊκός τάφος στον Αρνό, το Πρωτοελλαδικό νεκροταφείο στο Τσέπι, το Νεολιθικό Σπήλαιο Πανός, το Πύθιον και ο Μεσαιωνικός Πύργος στην Οινόη, το Αιγυπτιακό Ιερό και Βαλανείο του Ηρώδη του Αττικού στη Μπρεξίζα, η Πύλη αγροκτήματος Ηρώδη Αττικού και το αρχαιολογικό μουσείο, συνθέτουν το μωσαϊκό ενός δύσκολου και απαιτητικού έργου που προϋπέθετε την επίβλεψη διεπιστημονικής επιτροπής για να πραγματοποιηθεί.
Η υλοποίηση του προγράμματος ξεκίνησε στις αρχές του 2002 με χρηματοδότηση από εθνικούς πόρους και το χρονοδιάγραμμά του συνδέθηκε με την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων. Η Επιστημονική Επιτροπή έθεσε ως προτεραιότητα και ολοκλήρωσε τα έργα ανάδειξης στον Τύμβο Μαραθωνομάχων, την κατασκευή νέων στεγάστρων στο Βρανά και στο Τσέπι, την ανάκτηση του Τροπαίου, την ανάπλαση του αρχαιολογικού μουσείου και την ανάδειξη του χώρου και της συνεχιζόμενης έρευνας στη Μπρεξίζα.
Σήμερα εκτελείται νέο έργο στο Ιερό των Αιγυπτίων Θεών, με χρηματοδότηση του Γ΄ Κ.Π.Σ., ενώ παράλληλα η Επιτροπή μελετά επεμβάσεις και στους λοιπούς χώρους ευθύνης της.

Προγράμματα γενικής ανάδειξης

Οι επεμβάσεις στους χώρους ευθύνης του έργου Μαραθώνα, χαρακτηρίζονται από πολυμορφία, που προσδιόρισε και το βαθμό δυσκολίας του προγράμματος. Ειδικότερα περιλαμβάνονται : εκπονήσεις μελετών (για την ανάδειξη των χώρων, για το σχέδιο Πολεοδομικής διάταξης και οργάνωσης, γεωλογικές κ.α), απαλλοτριώσεις (στον Τύμβο, στο Τσέπι, στο Τρόπαιο και στον Αρνό), ανασκαφές και συντήρηση (στο Ιερό Αιγυπτίων Θεών), ανάκτηση μνημείου (Τρόπαιο), συνολική διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου μνημείων (στον Τύμβο και στο Τρόπαιο), κατασκευές μεγάλων κλειστών στεγάστρων (στο Βρανά και στο Τσέπι), ανάπλαση αιθουσών στο αρχαιολογικό μουσείο, φυτεύσεις και τέλος τοποθέτηση πληροφοριακού υλικού (πινακίδες στους χώρους και μακέτα στον Τύμβο).
Σήμερα, οι χώροι προσφέρουν την δυνατότητα ανάγνωσης  των μνημείων και οικείωσης του επισκέπτη με αυτά.

Επεμβάσεις συντήρησης

Στο πλαίσιο του Γ΄ Κ.Π.Σ. χρηματοδοτούνται εργασίες συντήρησης και στερέωσης για το Ιερό των Αιγυπτίων Θεών, στη θέση Μικρό Έλος-Μπρεξίζα, προϋπολογισμού 170.000€. Ο βαθμός διατήρησης των κονιαμάτων καθώς και η γειτνίαση της θέσης με το θαλάσσιο περιβάλλον, επέβαλαν στη δεύτερη φάση του προγράμματος των έργων Μαραθώνα να ληφθεί ειδική μέριμνα. Οι εργασίες περιλαμβάνουν στερεώσεις της μαρμάρινης επένδυσης στις βαθμίδες και στη μαρμάρινη επίστρωση των πομπικών οδών, συντήρηση και αποκατάσταση των κονιαμάτων με χρώμα που είτε σώζονται στους τοίχους των πυλώνων είτε βρίσκονται πεσμένα στο διάδρομο του Ιερού, καθώς και αρμολογήματα των τοίχων.

Στέγαστρα, νέοι μουσειακοί χώροι, εκθέσεις

Στο πλαίσιο του έργου Μαραθώνα, κατασκευάσθηκαν δύο νέα κλειστά στέγαστρα στις θέσεις Βρανά και Τσέπι, συνολικής κάλυψης περίπου 4,3 στρεμμάτων. Η ανάδειξη των νεκροταφείων που προστατεύουν τα στέγαστρα αποτελούσε πρωταρχικό στόχο για την Επιστημονική Επιτροπή, καθώς τα είδη των τάφων και η έκταση των νεκροταφείων, φωτίζουν τον πολιτισμό που αναπτύχθηκε στην περιοχή κατά τους προϊστορικούς χρόνους. Οι χώροι, αποκαλύπτονται στον επισκέπτη μέσα από διαδρομές, που επιτρέπουν την παρατήρηση και την ανάγνωσή τους.
Η ανάγνωση της αρχαιότητας συνεχίζεται στο αρχαιολογικό μουσείο, που αναδιαμορφώθηκε ριζικά . Οι εργασίες αύξησαν τον εκθεσιακό χώρο και απέδωσαν μια αίθουσα αφιερωμένη στη μάχη του Μαραθώνα και μία αίθουσα που φιλοξενεί ευρήματα από το Ιερό των Αιγυπτίων Θεών. Η έκθεση εμπλουτίσθηκε με νέα ευρήματα από τις ανασκαφές των τελευταίων ετών στην ευρύτερη περιοχή του Μαραθώνα και πληροφοριακό υλικό, ενώ δημιουργήθηκαν νέες εγκαταστάσεις  και νέες υποδομές εξυπηρέτησης κοινού.
Τελικά το αν το στεγάζον πρέπει να επιβάλλεται τόσο πολύ, και πολλές φορές μέχρι πλήρους εξουδετερώσεως, στο στεγαζόμενο, πιστεύω ότι έχει ήδη απαντηθεί τουλάχιστον στην περίπτωση των στεγάστρων του Μαραθώνα.

Επιστημονικά οφέλη και προώθηση της γνώσης επί των μνημείων

Η συνεχιζόμενη έρευνα και η ανάδειξή της στο χώρο του Ιερού των Αιγυπτίων Θεών, στη θέση Μικρό Έλος-Μπρεξίζα Μαραθώνα από το 2002 και εξής, προώθησαν σημαντικά τη γνώση για το μνημειακό συγκρότημα. Η αποκάλυψη των χώρων του Ιερού και των κτισμάτων που αναπτύσσονται στην ανατολική πλευρά του, προσδιόρισαν  σε μεγαλύτερο βαθμό τη μορφή του και ανέτρεψαν την παλαιότερη γνώση. Ταυτόχρονα, η αποκάλυψη τμήματος ελλειψοειδούς οικοδομήματος εξωτερικά του περιφραγμένου χώρου, που συνεχίζει και εσωτερικά της περίφραξης, σε συνδυασμό με το παρακείμενο Βαλανείο, προσέθεσαν νέα στοιχεία για το μέγεθος και τη σπουδαιότητα συνολικά του συγκροτήματος, που ιδρύθηκε εδώ τον 2ο μ.Χ. αι. από τον Ηρώδη Αττικό.

Παραγωγή τεχνογνωσίας στον τομέα συντήρηση

Η παραγωγή τεχνογνωσίας στον τομέα της συντήρησης, αποτελεί αναμενόμενο αποτέλεσμα από την υλοποίηση του έργου Γ΄ Κ.Π.Σ. στο Ιερό των Αιγυπτίων Θεών, στη θέση Μικρό Έλος- Μπρεξίζα. Η συντήρηση μαρμαροθετημάτων και κονιαμάτων, αποτελεί βασικό στοιχείο της επέμβασης στο χώρο.
Οι αναλύσεις των κονιαμάτων που έχουν πραγματοποιηθεί σε συνδυασμό με τις μεθόδους και τις τεχνικές συντήρησης, που θα εφαρμοσθούν από εξειδικευμένα συνεργεία κατά τη διάρκεια του έργου, αναμένεται να προσθέσουν σημαντική γνώση στον τομέα της συντήρησης για τις ειδικές συνθήκες, που επικρατούν στο χώρο. Ταυτόχρονα, η απόκτηση εμπειρίας θα επιτρέψει να υλοποιηθούν επεμβάσεις συντήρησης από το μόνιμο συνεργείο και στο παρακείμενο Ρωμαϊκό Βαλανείο, το οποίο χρήζει ανάλογης προστασίας.   www.tdpeae.gr