Η πρωτοχρονιά στο Ιράν: η γιορτή του Νορούζ

24grammata.com/ λαογραφία

Νορούζ

γράφει ο Καμάλ Ραχίμι (Kamal N. Rahimi)

Η πρωτοχρονιά στο Ιράν εορτάζεται στις 21η Μαρτίου, δηλαδή κατά την Εαρινή Ισημερία. Ο λόγος είναι φανερός, είναι η πρώτη μέρα της άνοιξης που ξύπνα η φύση. Αυτή η μέρα δεν είναι μέρα εορτής μόνο για τους Πέρσες, εορτάζεται και από άλλους λαούς στις ακόλουθες χώρες:

Αφγανιστάν, Αλβανία, Ουζμπεκιστάν, Καζαχστάν, Αζερμπαϊτζάν, Τατζικιστάν, Γεωργία, Κουρδιστάν, Τουρκμενιστάν, Κιργιστάν, (Κυργιζ-σταν) και Κόσσοβο.

Οι γιορτινές μέρες του Νοορουζ ξεκινάνε νωρίτερα με γενικό καθαρισμό του σπιτιού, προετοιμασία του «Σαμπζί» (πράσινο) που είναι φυτρωμένο στάρι σε ένα ταψί, αγορά νέα ρούχα και παπούτσια, ειδικά για τα παιδιά, προετοιμασία γιορτινό τραπέζι που αποτελείται από εφτά αντικείμενα που τα ονόματα τους αρχίζει με «Σ». Σιμπ (μύλο), Σερκέ (ξύδι), Σεν-τζέντ (Τζιτζίφι), Σομάγ (Σούμακ), Σαμανού (γλυκό χυλό της φύτρας, «βλαστάρια του σταριού»), Σονμπόλ (Υάκινθος), και Σίρ (Σκόρδο). Αυτά τα φυσικά στοιχεία συμβολίζουν τον χρόνο που τελειώνει και το νέο που αρχίζει. Το απαραίτητο στοιχείο για κάθε δοξασμό είναι και το νερό με ένα χρυσόψαρο. Μετά την επιβολή του Ισλάμ στο Ιράν προστέθηκε και το κοράνι στο τραπέζι.

Το Νορούζ έχει μεγάλη σημασία μεταξύ των Ζωροαστριανών, πρόγονοι των σύγχρονων Ιρανών. Το Νορούζ γιορτάζεται την ίδια στιγμή στην ινδική υπό-ήπειρο και το Ιράν ως τη νέα χρονιά. Υπολογίζεται με ακρίβεια κάθε χρόνο τη στιγμή που ο ήλιος διασχίζει τον ουράνιο ισημερινό και εξισώνει νύχτα και μέρα. Στο Ιράν, οικογένειες συγκεντρώνονται γύρω από το τραπέζι για να ξεκινήσουν τη γιορτή.
Το Νορούζ είναι μία Ζωροαστριανή γιορτή, και πιστεύεται ότι έχει εφευρεθεί από τον Ζαρατούστρα τον ίδιο, αν και δεν υπάρχει σαφής ημερομηνία προέλευσης. Από την εποχή των Αχαιμενιδών το νέο έτος έχει ξεκινήσει με την Νορούζ, όταν ο Ήλιος αφήνει το ζώδιο των Ιχθύων και μπαίνει στο ζώδιο του Κριού, που σηματοδοτεί την Εαρινή Ισημερία. Η εβραϊκή γιορτή του Πουρίμ, ίσως, έχει τις ρίζες της στο Περσικό Νέο Έτος. Το Νορούζ είναι, επίσης, μια ιερή ημέρα για τους Σούφι, Ισμαϊλήτες, Αλεβίτες, και τους οπαδούς της Μπαχάϊς Πίστης.

Ο όρος Νορούζ εμφανίστηκε σε κείμενο για πρώτη φορά στην περσική στο δεύτερο αιώνα μ.Χ., αλλά ήταν, επίσης, μια σημαντική ημέρα κατά τη διάρκεια του χρόνου των Αχαιμενιδών (περ. 648-330 π.Χ.), όπου οι βασιλείς από διαφορετικά έθνη υπό την περσικής αυτοκρατορίας έφερναν δώρα για Νορούζ στον αυτοκράτορα, που ονομαζόταν επίσης Βασιλεύς των Βασιλέων (Shahanshah), της Περσίας.

Γενική Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών το 2010 αναγνώρισε τη Διεθνή Ημέρα της Νορούζ, περιγράφοντας ένα φεστιβάλ άνοιξης καταγωγής Περσικής οποία έχει γιορταστεί για πάνω από 3.000 χρόνια. Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Προστασία της άϋλης κληρονομιάς των Ηνωμένων Εθνών, που πραγματοποιήθηκε μεταξύ 28 Σεπ.-2 Οκτ. 2009 στο Αμπού Ντάμπι, Νορούζ καταχωρήθηκε επίσημα στον κατάλογο της UNESCO της άϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας

Ετυμολογία

Νοου (Αρχαία Περσικά Nava) σημαίνει «νέο, νέα» και έχει τις ακόλουθες συγγενής: στην αγγλική γλώσσα NEW, στη Λατινική NOVUS, γερμανικά NEU, σανσκριτικά NAVA, κλπ. Η περσική προφορά διαφέρει σε πολλές διαλέκτους της γλώσσας, ενώ το ανατολικοί διάλεκτοι έχουν διατηρήσει την αρχική δίφθογγο (næu-ɾoζ) «Νέβ ροζ», στις δυτικές χώρες προφέρουν συνήθως με διαφορετικό δίφθογγος (nού-ɾuζ), Οι Ιρανοί σήμερα προφέρουν με μονόφθογγο (noruz). Roz (επίσης με διάφορες προφορές, όπως Ruz, η rozh (zh όπως J στο Jardin στα Γαλλικά) , ή ROJ(όπως J στο John στα Αγγλικά) σημαίνει “ημέρα” στη μέση και σύγχρονη περσική, καθώς και στις σχετικές γλώσσες, όπως η κουρδική. Η αρχική έννοια της λέξης, όμως, ήταν «φως». Ο όρος προέρχεται από Avestan rowch-,το οποίο ανάγεται στα Πρωτο-Ινδο-Ευρωπαϊκό leuk (l-r-k), (Αλλαγές ήχου k στο ch «όπως cheval στα Γαλλικά» είναι κοινά στις Ινδό-Ευρωπαϊκές γλώσσες), και σχετίζεται με τη σανσκριτική ruci , λατινικά lux και, στα Αγγλικά, Light. (βλ. Wikipedia, Nowruz )