Πέντε ποιήματα του Κωνσταντίνου Καβάφη στα Ελληνικά και στα Ισπανικά

24grammata/ ισπανικά/ λογοτεχνία

LITERATURA GRIEGA: LA POESÍA DE CAVAFIS
A. Vicente Sánchez Universidad de Zaragoza 15/04/2008

1.To prwvto skaliv/ El primer peldaño

2 Alexandrinoiv Basileiv” (vv. 20-34) Reyes Alejandrinos (vv. 20-34)

3. Kaisarivwn Cesarión4. H Satrapeiva La satrapía
5. Ta avloga tou Acillevw” Los caballos de Aquiles

1. To prwvto skaliv/ El primer peldaño

Εις τον Θεόκριτο παραπονιούνταν μια μέρα ο νέος ποιητής Ευμένης·

«Τώρα δυο χρόνια πέρασαν που γράφω κ’ ένα ειδύλλιο έκαμα μονάχα.

Το μόνον άρτιόν μου έργον είναι. Aλλοίμονον, είν’ υψηλή το βλέπω, πολύ υψηλή της Ποιήσεως η σκάλα·

κι απ’ το σκαλί το πρώτο εδώ που είμαι ποτέ δεν θ’ ανεβώ ο δυστυχισμένος.»

Είπ’ ο Θεόκριτος· «Aυτά τα λόγια ανάρμοστα και βλασφημίες είναι.

Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο, πρέπει νάσαι υπερήφανος κ’ ευτυχισμένος.

Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι· τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.

Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει.

Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο πρέπει με το δικαίωμά σου νάσαι πολίτης εις των ιδεών την πόλι.

Και δύσκολο στην πόλι εκείνην είναι και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν.

Στην αγορά της βρίσκεις Νομοθέτας που δεν γελά κανένας τυχοδιώκτης.

Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι· τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.»
1 Éumenes, jovencísimo poeta,
se lamentaba un día con Teócrito:
“Dos años hace ya que escribo
y he compuesto un idilio solamente.
5 Es mi única obra terminada.
Pobre de mí, ¡qué alta es la escalera
de la Poesía!, bien lo veo, es altísima.
Y del primer peldaño en que me encuentro,
pobre de mí, ya no subiré nunca”.
10 Le respondió Teócrito: “Desmesuradas
son, estas palabras son blasfemias.
Si has subido ya el primer peldaño
tienes que estar dichoso y orgulloso.
Haber llegado ahí no es poca cosa;
15 eso que has hecho no es pequeña gloria.
Aun el primer peldaño dista mucho
del público profano.
Si en él quieres pisar, es necesario
que seas ciudadano -y en todos tus derechos-
20 de la Ciudad de las Ideas.
Es difícil y raro en tal ciudad
entre sus ciudadanos ser inscrito
pues hay Legisladores en su ágora
que no podrá burlar ningún aventurero.
25 Haber llegado ahí no es poca cosa;
eso que has hecho no es pequeña gloria”.
(trad. R. Irigoyen)
2
Alexandrinoiv Basileiv” (vv. 20-34) Reyes Alejandrinos (vv. 20-34)
Οι Aλεξανδρινοί ένοιωθαν βέβαια που ήσαν λόγια αυτά και θεατρικά.

Aλλά η μέρα ήτανε ζεστή και ποιητική, ο ουρανός ένα γαλάζιο ανοιχτό, το Aλεξανδρινό Γυμνάσιον ένα θριαμβικό κατόρθωμα της τέχνης,

των αυλικών η πολυτέλεια έκτακτη, ο Καισαρίων όλο χάρις κι εμορφιά (της Κλεοπάτρας υιός, αίμα των Λαγιδών)·

κ’ οι Aλεξανδρινοί έτρεχαν πια στην εορτή, κ’ ενθουσιάζονταν, κ’ επευφημούσαν ελληνικά, κ’ αιγυπτιακά, και ποιοι εβραίικα, γοητευμένοι με τ’ ωραίο θέαμα—

μ’ όλο που βέβαια ήξευραν τι άξιζαν αυτά, τι κούφια λόγια ήσανε αυτές η βασιλείες.
20 Los alejandrinos comprendían con seguridad
que esto eran palabras y teatro.
Pero el día era cálido y poético,
el cielo, un cielo azul claro,
el Gimnasio de Alejandría,
25 una hazaña triunfal del arte,
el lujo de los cortesanos, extraordinario,
Cesarión, todo gracia y belleza
(hijo de Cleopatra, sangre de Lágidas);
y los alejandrinos corrían a la fiesta,
30 y se entusiasmaban y aclamaban
en griego, en egipcio y algunos en hebreo
encantados con visión tan bella-
sabiendo plenamente lo que valía esto,
qué vacuas palabras eran estas realezas.
(Trad. L. de Cañigral)
3. Kaisarivwn Cesarión
Εν μέρει για να εξακριβώσω μια εποχή, εν μέρει και την ώρα να περάσω,

την νύχτα χθες πήρα μια συλλογή επιγραφών των Πτολεμαίων να διαβάσω.

Οι άφθονοι έπαινοι κ’ η κολακείες εις όλους μοιάζουν.

Όλοι είναι λαμπροί, ένδοξοι, κραταιοί, αγαθοεργοί· κάθ’ επιχείρησίς των σοφοτάτη.

Aν πεις για τες γυναίκες της γενιάς, κι αυτές, όλες η Βερενίκες κ’ η Κλεοπάτρες θαυμαστές.

Όταν κατόρθωσα την εποχή να εξακριβώσω θάφινα το βιβλίο αν μια μνεία μικρή,

κι ασήμαντη, του βασιλέως Καισαρίωνος δεν είλκυε την προσοχή μου αμέσως…..

A, να, ήρθες συ με την αόριστη γοητεία σου.

Στην ιστορία λίγες γραμμές μονάχα βρίσκονται για σένα, κ’ έτσι πιο ελεύθερα σ’ έπλασα μες στον νου μου.

Σ’ έπλασα ωραίο κ’ αισθηματικό. Η τέχνη μου στο πρόσωπό σου δίνει μιαν ονειρώδη συμπαθητική εμορφιά.

Και τόσο πλήρως σε φαντάσθηκα, που χθες την νύχτα αργά, σαν έσβυνεν η λάμπα μου —άφισα επίτηδες να σβύνει—

εθάρρεψα που μπήκες μες στην κάμαρά μου, με φάνηκε που εμπρός μου στάθηκες·

ως θα ήσουν μες στην κατακτημένην Aλεξάνδρεια, χλωμός και κουρασμένος, ιδεώδης εν τη λύπη σου,

ελπίζοντας ακόμη να σε σπλαχνισθούν οι φαύλοι —που ψιθύριζαν το «Πολυκαισαρίη».
1 En parte para puntualizar sobre una época,
y en parte también para pasar el rato,
ayer noche me puse a leer una colección
de inscripciones sobre los Ptolomeos.
5 Los elogios sin cuento y las adulaciones
son parecidos para todos. Todos son ilustres,
gloriosos, poderosos, bienhechores;
y todas sus empresas sapientísimas.
En cuanto a las mujeres de su estirpe, también ellas,
10 odas son Berenices y Cleopatras admirables.
t
Cuando sobre la época logré documentarme,
habría dejado el libro, si una mención breve,
e insignificante, sobre el rey Cesarión,
n
o hubiera arrastrado mi atención al punto…
15 Ah, hete aquí hallado con tu indefinido
encanto. Para ti en la historia
apenas sólo existen unas líneas,
y así más libremente te modelé en mi espíritu.
Te modelé sentimental y bello.
20 Mi arte da a tu rostro una belleza
soñadora y simpática.
Y tan intensamente te he soñado,
que ayer noche, ya tarde, apagada
mi lámpara –dejé que se apagara adrede-
25 llegué a creer que entrabas en mi cuarto
y me pareció que estabas ante mí de pie, como debiste estar
en la Alejandría conquistada,
cansado y pálido, ideal en tu pena,
esperando todavía que tuvieran
30 piedad de ti los viles que murmuraban “Demasiados Césares”.
(trad. R. Irigoyen)
Cavafis y la Historia
“Egwv eivmai poihthv” istorikov”: potev mou den qa mporouvsa na gravyw muqistovrhma hv qevatron allav aisqavnomai mevsa mou 125 fwnev” na me levgoun ovti qa mporouvsa na gravyw istorivan”.
4. H Satrapeiva La satrapía
Τι συμφορά, ενώ είσαι καμωμένος για τα ωραία και μεγάλα έργα η άδικη αυτή σου η τύχη πάντα ενθάρρυνσι κ’ επιτυχία να σε αρνείται·

να σ’ εμποδίζουν ευτελείς συνήθειες, και μικροπρέπειες, κι αδιαφορίες. Και τι φρικτή η μέρα που ενδίδεις, (η μέρα που αφέθηκες κ’ ενδίδεις),

και φεύγεις οδοιπόρος για τα Σούσα, και πηαίνεις στον μονάρχην Aρταξέρξη που ευνοϊκά σε βάζει στην αυλή του, και σε προσφέρει σατραπείες και τέτοια.

Και συ τα δέχεσαι με απελπισία αυτά τα πράγματα που δεν τα θέλεις.

Άλλα ζητεί η ψυχή σου, γι’ άλλα κλαίει· τον έπαινο του Δήμου και των Σοφιστών, τα δύσκολα και τ’ ανεκτίμητα Εύγε·

την Aγορά, το Θέατρο, και τους Στεφάνους.

Aυτά πού θα σ’ τα δώσει ο Aρταξέρξης, αυτά πού θα τα βρεις στη σατραπεία· και τι ζωή χωρίς αυτά θα κάμεις.
1 ¡Qué desgracia que mientras estás hecho
para empresas magníficas y bellas
siempre te niegue tu destino injusto
coraje y éxito!
5 Son tus obstáculos esos hábitos viles,
la mezquindad y las indiferencias.
Y ¡qué terrible el día en que te entregas
(el día en que te abandonaste y cedes)
y partes peregrino rumbo a Susa
10 y te presentas al rey Artajerjes
que benigno acogiéndote en su corte te ofrece
satrapías y cosas semejantes!
Y en tu desesperanza aceptas
esas cosas que en modo alguno quieres.
15 Otras busca tu alma, por otras ella llora:
los elogios del pueblo y los sofistas,
los ¡bravo!, inapreciables por difíciles,
el Ágora, el Teatro, las Coronas.
¿Cómo puede Artajerjes darte eso?
20 ¿cómo encontrarlo en una satrapía?
Y, sin eso, ¿qué vida vas a hacer?
(trad. R. Irigoyen)
5. Ta avloga tou Acillevw” Los caballos de Aquiles
Τον Πάτροκλο σαν είδαν σκοτωμένο, που ήταν τόσο ανδρείος, και δυνατός, και νέος, άρχισαν τ’ άλογα να κλαίνε του Aχιλλέως·

η φύσις των η αθάνατη αγανακτούσε για του θανάτου αυτό το έργον που θωρούσε.

Τίναζαν τα κεφάλια των και τες μακρυές χαίτες κουνούσαν, την γη χτυπούσαν με τα πόδια, και θρηνούσαν τον Πάτροκλο που ενοιώθανε άψυχο — αφανισμένο — μια σάρκα τώρα ποταπή — το πνεύμα του χαμένο — ανυπεράσπιστο — χωρίς πνοή — εις το μεγάλο Τίποτε επιστραμένο απ’ την ζωή.
Τα δάκρυα είδε ο Ζευς των αθανάτων αλόγων και λυπήθη.

«Στου Πηλέως τον γάμο» είπε «δεν έπρεπ’ έτσι άσκεπτα να κάμω·

καλλίτερα να μην σας δίναμε, άλογά μου δυστυχισμένα!

Τι γυρεύατ’ εκεί χάμου στην άθλια ανθρωπότητα πούναι το παίγνιον της μοίρας.

Σεις που ουδέ ο θάνατος φυλάγει, ουδέ το γήρας πρόσκαιρες συμφορές σας τυραννούν.

Στα βάσανά των σας έμπλεξαν οι άνθρωποι.»

— Όμως τα δάκρυά των για του θανάτου την παντοτινή την συμφοράν εχύνανε τα δυο τα ζώα τα ευγενή.
1 A Patroclo cuando vieron muerto,
antes tan valiente, fuerte y joven,
comenzaron a llorar los caballos de Aquiles;
su inmortal naturaleza se sublevaba
5 ante esta obra de la muerte que veían.
Agitaban sus cabezas y sus largas crines sacudían,
la tierra golpeaban sus pezuñas, se lamentaban
por Patroclo, al que exánime veían -destruido-
carne vil ahora -su espíritu, perdido-
10 indefenso -sin aliento-
de la vida a la gran Nada devuelto.
Las lágrimas vio Zeus de los inmortales
caballos y afligióse. “En las nupcias de Peleo”
dijo “no debí tan irreflexivo obrar;
15 ¡mejor no haberos entregado, desgraciados
caballos míos! ¿Qué buscáis ahí en la tierra
con la mísera humanidad, juguete del destino?
A vosotros, que ni vejez ni muerte aguardan
temporales desgracias os afligen. En sus tormentos
20 los hombres os han mezclado”. -Sin embargo
sus lágrimas por la perpetua desgracia
de la muerte derramaban los dos nobles animales.
(Trad. L. de Cañigral)

www.unizar.es