γράφει ο Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης
Διαβάστε τα έργα του Γ. Σχορετσανίτη στο 24grammata.com κλικ εδώ
Το ‘Swing Low Sweet Chariot’, είναι ένα από τα θρησκευτικά τραγούδια των μαύρων σκλάβων στην Αμερική. Σήμερα, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι οι στίχοι του ήταν κάτι περισσότερο από τραγούδι, μάλλον κωδικοποιημένες οδηγίες για το ονομαζόμενο ‘Underground Railroad’, μια σειρά δηλαδή από κρυμμένα σημεία και διαδρομές που θα βοηθούσαν τους σκλάβους να ξεφύγουν προς την ελευθερία. Έτσι, θα μπορούσε να σημαίνει ταξίδια μέσα από μια συγκεκριμένη κοιλάδα ή κάποια προειδοποιητικά σημάδια για την άμαξα,με την οποία θα εισχωρούσαν στον πολυπόθητο ‘Underground Railroad’.
Και νόμιζαν ότι
μιλούσαμε για τον ουρανό.
Παρ’ όλααυτά, δεν είχαμε μελετήσει
την ποίηση των αφεντικών, δεν γνωρίζαμε
τίποτα για κεντρικέςαλληγορίες,
αλαζονείες, λογοτεχνικά οχήματα.
Άμαξεςμας μεταφέρουν σπίτι
ακολουθώντας τις μυστικές διαδρομές.
Όχι, μαζεύοντας βαμβάκι
ή καπνό ή ροδάκινα και δοξάζοντας
την τραγωδία με τις φωνές μας.
Κλαίγαμεπικρά, μεγάλαδάκρυα.
Swing Low, Sweet Chariot
And they thought we were/talking about heaven.
After all, we had not studied/the masters’ poesy, we knew/
nothing about central metaphors/conceits, literary vehicles.
Chariots carrying us home/on the underground railroad.
No, we were picking cotton/or tobacco or peaches and glorifying/tragedy with our voices/We were weeping bitter, large tears.
From ‘The gospel of barbecue’(Kent State University Press, 2000)
Άντρες δεμένοι με διχαλωτά κούτσουρα, παιδιά και γυναίκες που συνδέονται με αλυσίδες ή σχοινιά, οδηγούνται στην αιχμαλωσία με συνοδεία οπλισμένων με πυροβόλα όπλα Αφρικανών φρουρών. Η σκηνή αναφέρεται χρονικά στον Ιούλιο του 1861 με τους αιχμαλώτους καθ’ οδόν για το Tette, σήμερα μικρή πόλη στον ποταμό Ζαμβέζη, που βρίσκεται στη Δυτική Μοζαμβίκη, το τελευταίο τότε πορτογαλικό φυλάκιο της περιοχής.
Ο στίχος ‘Κοίταξα πάνω από τον Ιορδάνη, και αυτό που είδα ήταν μια μπάντα αγγέλων που έρχονταν να με φέρουν στο σπίτι’, σε άλλη μια διαφορετική ή καλύτερα πληρέστερη εκδοχή του ποιήματος, είναι μια ακόμη απόδειξη της προηγούμενης θεωρίας:
‘Swing low, sweet chariot,
Coming for to carry me home,
………..
A band of angels coming after me,
Coming for to carry me home’.
Το ‘SwingLowSweetChariot’, είναι μεταξύ των πλέον πολύτιμων και ευρέως αναγνωρισμένων αφροαμερικανικών σπιρίτσουαλς. Βρίσκεται στα Εθνικά Αρχεία της βιβλιοθήκης του Κογκρέσου και αναγνωρίζεται ως ένα από τα ‘Τραγούδια του αιώνα’ από την Ένωση Ηχογραφήσεων της Αμερικής και το Εθνικό Κληροδότημα για τις Τέχνες. Από το 1909, που ηχογραφήθηκε από τους FiskJubileeSingers, ουσιαστικά τραγουδήθηκε σχεδόν απ’ όλους κατά τον εικοστό αιώνα. Οι FiskJubileeSingers, ήταν ένα αφροαμερικανικό σύνολο από φοιτητές του Πανεπιστημίου Fisk. Η πρώτη ομάδα είχε οργανωθεί το 1871, με σκοπό τη συγκέντρωση κάποιων χρημάτων για πολιτιστικούς σκοπούς. Αλλά ενώ η μουσική και οι στίχοιτου είναι ευρέως γνωστά, η ιστορία του τραγουδιού είναι λίγο θολή. Και αυτό το ιστορικό μπορεί να αποκαλύψει τόσο πολλά για την καταγωγή και την πορεία των Αφροαμερικανών.
Σύμφωνα με πολλές μαρτυρίες, το ‘SwingLowSweetChariot’,ήταν ένα θρησκευτικό τραγούδι το οποίο γεννήθηκε από την εμπειρία των σκλάβων κατά τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Η σύνθεσή του αποδίδεται σε άγνωστουςσκλάβους, η οποία με την πάροδο του χρόνου πέρασε από στόμα σε στόμα και από κοινότητα σε κοινότητα, εκφράζοντας, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς των σκλάβων, τις ελπίδες ότι τελικά κάποια στιγμή θα βρουν την ησυχία σε μια ουράνια κατοικία.Ακόμη, ορισμένοι ιστορικοί της μουσικής, έχουν προσθέσει την παραπάνω θεωρία σχετικά με την προέλευση του τραγουδιού. Ισχυρίζονται ότι ήταν ένα από τα σπιρίτσουαλς, που μετέφερε ένα μυστικό και κωδικοποιημένονόημα στους σκλάβους. Σημεία, διαδρομές και χάρτες διαφυγής από τη σκλαβιά!
Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με άλλους, ήταν ένα από τα αγαπημένα της Χάριετ Τάπμαν η οποία πέθανε στα 1913. Γεννήθηκε μάλλον στα 1822, καιυπήρξε κατάσκοπος για το Στρατό των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του αμερικανικού εμφύλιου πολέμου. Γεννημένη στη σκλαβιά, η Τάπμαν δραπέτευσε και στη συνέχεια έκανε κάπου δεκατρείς αποστολές για τη διάσωση περίπου εβδομήντα υποδουλωμένων οικογενειών και φίλων της, χρησιμοποιώντας το δίκτυοτων ακτιβιστώνπου ήταν εναντίον της δουλείας, και μερικά ασφαλή σπίτια γνωστάεπίσης ως ‘Underground Railroad’. Λέγεται, μάλιστα, ότι απελευθέρωσε σχεδόν τριακόσιους σκλάβους από τις δουλοκτητικές πολιτείες.Ο θρύλος, λοιπόν, λέει ότι οι σκλάβοι τραγουδούσαν το ‘Swinglowsweetchariot, comin’ forthecarrymehome΄, για να ανακοινώσουν ότι θα ερχόταν η Χάριετ Τάπμαν, ή κάποιος άλλος εξουσιοδοτημένος από αυτή, που θα τους οδηγούσε σύντομα στην ελευθερία.
Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι ιστορικοί της μουσικής πιστεύουν ότι ο στιχουργός του τραγουδιού, ίσως και να μην είναι άγνωστος. Μερικοί ισχυρίζονται ότι το τραγούδι προέρχεται από τη φυλή των Τσοκτάου της Οκλαχόμα. Οι Τσοκτάου ήταν μια από τις πέντε ‘πολιτισμένες φυλές’που ζούσαν στις νοτιοανατολικές περιοχές των Ηνωμένων Πολιτειών στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, οι οποίες είχαν υιοθετήσει πολλές συνήθειες των λευκών αποίκων. Μία από αυτές, ήταν και η ιδιοκτησία σκλάβων, για οικονομικούς λόγους, αλλά η ιδιοκτησία αυτών ήταν μάλλον μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής που είχε σχεδιαστεί για να αποκρούσουντις προσπάθειες των λευκών να καταπατήσουν τα εδάφη τους. Σε μεγάλο βαθμό, όμως, αυτές οι προσπάθειες ‘αφομοίωσης’αύξανε μόνο την εχθρότητα των λευκών αποίκων που επιθυμούσαν σφόδρα τα εδάφη τους. Κάποια στιγμή, οι Τσοκτάου μαζί με άλλες ινδιάνικες φυλές, αναγκάστηκαν να υπογράψουν μια σειρά από συνθήκες, κατά τη δεκαετία του 1830,με τις οποίες στερήθηκαν τα εδάφη τους και αναγκάστηκαν να μετακινηθούν προς τα δυτικά. ΟBrittWillisήταν μεταξύ εκείνων που μετακινήθηκαν και πήρε μαζί τους σκλάβους του, στους οποίους συμπεριλαμβανόταν και κάποιος με το όνομαWallis.Στο έδαφος της Οκλαχόμα, οBrittέφτιαξε μια μεγάλη φυτεία και είναι αρκετά πιθανό ότι εκεί οWallisέγραψε το ‘SwingLowSweetChariot’ ενώ ζούσε ως σκλάβος. Ειρωνικά, όμως, το τραγούδι κυκλοφόρησε πρώτα στα νεαρά αγόρια τωνΤσοκτάουκαι όχι μεταξύ των σκλάβων. Σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες, το τραγούδι δεν κυκλοφορούσε ευρέως μεταξύ των αφροαμερικανών μέχρι και τον εμφύλιο πόλεμο. Τότε ανέλαβαν δράση, οι FiskJubileeSingers! Αυτήη χορωδία από Πανεπιστήμιο Fisk, ένα κολέγιο αποκλειστικά για μαύρους που σχηματίστηκε μετά τον εμφύλιο πόλεμο, είχε ξεκινήσει μια περιοδεία το 1871, όπως προαναφέραμε.
Το μνημείο αυτό, κατά μήκος του ‘Δρόμου των Σκλάβων’ στη δυτικοαφρικανική χώρα του Μπενίν, τιμά τη μνήμη των αμέτρητων Αφρικανών οι οποίοι απήχθησαν και πωλήθηκαν ως σκλάβοι στο Νέο Κόσμο, μεταξύ του 16ου και του 19ου αιώνα.
Κατά τον επόμενο αιώνα, το τραγούδι θα γίνει ένα από τα πιο δημοφιλή σπιρίτσουαλς της Αμερικής. Πολλοί καλλιτέχνες το ηχογράφησαν, μεταξύ των οποίων η Νίνα Σιμόν και η Έττα Τζέιμς. Έτσι το τραγούδι παρουσίασε στις σύγχρονες γενιές την πνευματική ελπίδα και βοήθησε πολλούς δούλους αφροαμερικανούς να υπομείνουν τις δοκιμασίες της βάναυσης εμπειρίας τους. Τώρα αν γράφτηκε από αφροαμερικανούς στον βαθύ αμερικάνικο Νότο ή κυκλοφόρησε ανάμεσα στους ιθαγενείς της Οκλαχόμα, δεν μειώνεται η φήμη του τραγουδιούαφού συνέλαβε και παρουσίασε τις εμπειρίες των σκλάβων. Στην πραγματικότητα, η δύναμη του τραγουδιού μπορεί να βρίσκεται στην ιδέα ότι γεννήθηκε στη σύγκλιση των δύο μεγάλων τραγωδιών στην αμερικανική ιστορία. Τη φρίκη της αφρικανικής δουλείας από τη μια μεριά, και την αδικία της απώθησης και τελικά εξόντωσης των ιθαγενών της Αμερικής, από την άλλη!