O “Θεόφιλος της Τάκλα Μακάν” Γ. Πετρέλλη, εκδ. 24γράμματα

Ο ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΤΗΣ ΤΑΚΛΑ ΜΑΚΑΝ

την παρουσίαση έγραψε και εκφώνησε η  Ήρα Δούρου, φιλόλογος

Ο Θεόφιλος ήταν νόθος. . . παντού και σε όλα. Όλη του η ζωή μια ματαίωση. Ακόμα κι όταν κατέληξε στα χέρια της Καλίμα Αλιμπάμπα, μιας οιονεί βοηθού αρχαιολόγου κι επίδοξης συγγραφέως, δεν στάθηκε τυχερότερος. Ώσπου μετά από μια νυχτερινή του πτήση προσγειώθηκε στην αγκαλιά του συγγραφέα μας και η τύχη του άλλαξε. Κάποιος τον αγάπησε βαθιά, τον φρόντισε, τον συντρόφεψε στο μακρινό ταξίδι του και μας πρόσφερε ένα ανάγνωσμα συναρπαστικό.

Μας σύστ ησε, λοιπόν, τον ήρωά του, έναν αριθμομνήμονα, με την καταπληκτική ικανότητα να αποκόπτεται από το σώμα του την ώρα του ύπνου και να ίπταται στα σύννεφα. Όμως ο Θεόφιλος, σας ξαναλέω, δεν είχε τύχη! Η ζωή του όλη μια σειρά προσθαφαιρέσεων συναισθημάτων και προδοσίας. Μον αδικές σταθερές στη ζωή του ο κόσμος των Μαθηματικών, που βάζει σε τάξη κάθε «αταξία», και το ταξίδι. Προσπάθησε να εκπαιδεύσει τον εαυτό του στη συναισθηματική αναπηρία, να σκληρύνει, να μην πονά. Άλλοτε τα κατάφερνε, άλλοτε όχι. Ο άγνωστος χι του έρωτα τον μάτωνε και τον πονούσε. Και μέσα από τον μαθηματικό τύπο της φιλίας και του έρωτα γνώρισε την έλξη και τη λήξη για να κατα-λήξει στην αποδόμηση.

Τον κ. Πετρέλλη, τον αγαπημένο μου Γιώργο, τον γνώρισα , in media res, όταν μου ζήτησε να παρουσιάσω, με τη φιλολογική μου ιδιότητα, το 4ο βιβλίο του, το «Ζωή στα δύο». Με συνεπήρε! Και μετά ξεκίνησα από την αρχή πια, από την τριλογία, που με κατέκτησε και του είπα ευθαρσώς ότι έχει συγγράψει ηθογραφία επιπέδου Παπαδιαμάντη. Δεν με πολυέλαβε υπ’ όψιν του. Είναι κι αυτή η υπέρμετρη σεμνότητά του κι η απίθανη ικανότητά του να συγγράφει υψηλή λογοτεχνία, την οποία διακόπτει για να φτιάξει ένα ταψί γεμιστά και στην οποία επιστρέφει με αφάνταστη φυσικότητα.

Και μετά ήρθε «Το μυστικό της βίλας Φραντζιπάνι», ανέκδοτο ακόμα, και ξαφνικά το «Κάθε επτά και πέντε μήνες», με το οποίο μεταπήδησε στη σφαίρα του μαγικού ρεαλισμού κι έδειξε πια στο αναγνωστικό κοινό για τι είναι ικανός! Ο «Θεόφιλος της Τάκλα Μακάν» ανήκει σ’ αυτό το είδος λογοτεχνίας και για μία ακόμα φορά ο συγγραφέας μάς έδωσε μεγαλειώδεις σκηνές: στη σελ. 29 θα βρείτε μια λογοτεχνική περιγραφή της ευτυχίας που βιώνει η γυναίκα κατά την εγκυμοσύνη της και οι πιστοί του αναγνώστες θα συγκινηθείτε για μία ακόμα φορά από την αγάπη που δείχνει ο συγγραφέας για τη Γυναίκα. Θα ακούσετε για «ομιλούντα κτήρια», αλλά θα γίνετε και μάρτυρες της ξαστοχιάς της νιότης, που μετέτρεψε μια επιβλητική νυχτερινή πτήση σε σούρσιμο στα κεραμίδα, στερώντας τον ήρωα από τη γνώση που θα μπορούσε να αποκομίσει. Στις σελ. 52-53 θα μαγευτείτε από τις γυναίκες-μεταξοσκώληκες  και στη σελίδα 61 ο συγγραφέας μας αρχίζει πάλι τα δικά του (επιτρέψτε μου την έκφραση, αλλά ήταν η πρώτη που σκέφτηκα, όταν πρωτοδιάβασα το κείμενο) και παντρεύει τον ήρωα με δυο δίδυμες «φυλακίζοντάς» τον έτσι στην ευτυχία! Στο «Συνέδριο», τέλος, η «δυτική Κινέζα» Ζίουλαν ανακαλύπτει τα ντολμαδάκια!

Ο συγγραφέας μας έχει απόλυτη γνώση της ανθρώπινης ψυχολογίας και η «εγκατάλειψη της Μαρακάνδας» αλλά και «Η μάχη των φύλλων» το αποδεικνύουν (ο Θεόφιλος έψαξε και βρήκε αφορμή, για να εγκαταλείψει το κλουβί της ευτυχίας του). Κι από εκεί ξεκινά ένα ταξίδι σε άλλη διάσταση πια, καθώς η ωριμότητα του ήρωα επιτάσσει άλλου είδους αναζητήσεις. Στον «Διαλογιζόμενο» βλέπουμε φόβους, ανασφάλειες κι αφύσικη εξάρτηση από έναν δάσκαλο που εχρίσθη τέτοιος,  χωρίς να ερωτηθεί. Όλοι θα ταυτιστούμε με τη μία ή την άλλη πλευρά.

Από το πρώτο του βιβλίο ο συγγραφέας Πετρέλλης με κέρδισε. Όσο προχωρούσα όμως κι όσο κι εκείνος εξελισσόταν με κατέκτησε. Οι φιλόλογοι ονομάζουμε διακειμενικότητα την αναφορά ενός συγγραφέα σε άλλα κείμενα. Εδώ έχουμε ένα ελληνικό πνεύμα που έχει αφομοιώσει την παράδοσή μας, την οποία  και αποδίδει μεγαλειωδώς, αλλά και τη σοφία που οι προσωπικές του αναζητήσεις τού πρόσφεραν. Κάπου θα βρείτε τον Κοντορεβιθούλη. Ο βυζαντινός όμως Οδυσσέας που εμφανίζεται κι αυτός με αγάπη για τη θάλασσα κι ο οποίος- όπως ο μακρινός του πρόγονος- κατατρύχεται από τον πόνο της επιστροφής, θα σας συγκινήσει. Η σκηνή της ικεσίας προς τη Ζίουλαν παραπέμπει στην αντίστοιχη του Οδυσσέα προς τη Ναυσικά. Το ταξίδι τού Θεόφιλου θυμίζει αυτό του Ζαρατούστρα και την αντίστοιχη πορεία εκείνου προς τη γνώση. Η δε περιγραφή του Διόνυσου θα μπορούσε να συμπεριληφθεί σε μάθημα δραματικής ποίησης. Η εγκατάλειψη, τέλος, από τη μοίρα, δικαιώνει και πραγματώνει τη ρήση του Ηράκλειτου: «Ο χαρακτήρας είναι η μοίρα σου»!

Κι όλα αυτά τα μαγικά δίνονται με τη γνωστή εικονοπλαστική δύναμη του συγγραφέα και με μια πλούσια ελληνική γλώσσα στα καλύτερά της. Συχνά χρησιμοποιείται ευθύς λόγος σε εισαγωγικά, μια τεχνική  που τη βρίσκουμε και στον Καζαντζάκη. Οι δε ερωτικές εικόνες είναι εκπληκτικής λεπτότητας κι ευγένειας! Κινητοποιούν κι ερεθίζουν τη φαντασία, χωρίς περιττές κι ισοπεδωτικές λεπτομέρειες. Πόσο υπέροχα Καβαφική τεχνική!

Πριν κλείσω θέλω να επιστήσω την προσοχή σας στη μουσικότητα του κειμένου: Από τα βασικά μέτρα στην έμμετρη ποίηση είναι ο ίαμβος και ο τροχαίος. Στο ιαμβικό μέτρο μια άτονη συλλαβή προηγείται μιας τονισμένης και στο τροχαϊκό συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Ιαμβικό είναι το μέτρο των δημοτικών τραγουδιών. Το κείμενο που κρατάτε στα χέρια σας είναι γεμάτο από φράσεις έμμετρες:

Eφτά/σα Κάλ/λικέ/λαδή/ στην ά/ντιπέ/ρα ό/χθη //μα σάν νυχτώ/σει κι ά/νεβώ/ στου σύν/νεφού το κρόσ/σι . . .

Μα ό/ποιον κι άν /ερώ/τησέ /από/κρισή/ δεν πή/ρε                                        Ιαμβικό

Παρά/ αρκού/νταν ν ά/παντά /μονό /σε έ/ρωτή/σεις

Όλες οι/γλώσσες /είναι/ άδελφες και/ όλες /σύγγε/νεύουν: Τροχαϊκό

 

Υπάρχει κι άλλος λογοτέχνης που ενώ συνθέτει ποίηση-και μάλιστα υψηλή- κι ενώ το μέτρο απουσιάζει, επιλέγει να ξεχωρίσει κάποιους σημαντικούς για εκείνον στίχους  και μας τους δίνει έμμετρους, άλλους με ιαμβικό κι άλλους με τροχαϊκό μέτρο, κι είναι ο μεγάλος  . . . Σεφέρης. Πολλοί από εμάς αγαπάμε τον Σεφέρη. Ο Πετρέλλης, όμως, τον έκανε τόσο δικό του, τον αξιοποίησε με τόσο σεβασμό!

Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας δεν είναι τυχαίο. Ο συγγραφέας του δεν είναι τυχαίος. Το ότι είναι φίλος πολλών από εμάς δεν θα πρέπει να μας παρασύρει και να μας διαφεύγει τελικά ότι είναι τεράστια τύχη και τιμή για όλους μας που μας κάνει κοινωνούς των έργων του. Είναι μεγάλη τύχη και τιμή μας που τον γνωρίζουμε, τον διαβάζουμε, τον συναναστρεφόμαστε-και κάποιοι εξαιρετικά καλόμοιροι-τον γνωρίζουμε στους μαθητές μας και τους δίνουμε ανέκδοτα κείμενά του να επεξεργαστούν και να συζητήσουν μετά με το δημιουργό τους!

Μετά την πρώτη παρουσίαση  τού είχα πει ότι μας ταξίδεψε και περιμένουμε το επόμενο ταξίδι. Δεν μπορώ να φανταστώ πια τη συνέχεια . . .