Ο ΓΚΑΤΣΜΠΥ ΣΤΟΝ 42ο

 Aπόστολος Θηβαίος

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.comκλικ εδώ

Το μαγαζί ήταν κατάμεστο.

Καλοβαλμένοι τύποι κυρίες με ρενουάρ και χρυσάφι.

Χειροκροτούν μ΄ενθουσιασμό την Άλμα.

Χορεύει 27 ώρες δίχως σταματημό με τ΄αδύναμα πόδια της,

*****

Απ΄όλους τους επίδοξους και υποσχόμενους συγγραφείς της περιόδου 1914-1915 ο John Dos Pasos εμφανίζει τα πιο εκλεπτυσμένα ή αν θέλετε εκλεπτυσμένα κοινωνικά αντανακλαστικά. Αναγνώστης ο ίδιος και βαθύτατος γνώστης των πολιτικών και οικονομικών θεωριών, κατέθεσε ένα έργο ντοκουμέντου και κριτικής εκθέτοντας τις κοινωνικές και οικονομικές παθογένειες της μεγάλης αυτής χώρας. Η γραφή  του D.P. ενσωματώνει πολλές ενδιαφέρουσες καινοτομίες και τεχνικές. Όλα στην περίπτωσή του αφιερώθηκαν στην εκπλήρωση ενός σκοπού καταγραφής της βαθύτερης, κοινωνικής ιστορίας. Αυτής που δεν καταγράφεται και δεν διασώζει ημερομηνίες ή πρόσωπα αλλά αποτυπώνει την πορεία κάθε έθνους μες στο συλλογικό εαυτό του. Δεν χωρά αμφιβολία πως η ογκωδέστατη τριλογία του με τίτλο U.S.A. (1937) αποτελεί ένα έργο ορόσημο για την περίοδο της μεγάλης Ύφεσης μέσα από την προσωπική, δημοσιογραφική σχεδόν αποτύπωση και την  μνήμη που σώζεται.

Γεννημένος επίσης το 1896 ένας άλλος, σπουδαίος Αμερικάνος συγγραφέας ο F.S.Fitzgerald  θ΄αμφισβητήσει από μια άλλη θέση το έθνος που τελικά εξελίχθηκε στην πιο οδυνηρή εκδοχή του οικονομικού αμοραλισμού με το πρόσχημα της ευκαιρίας. Μ΄εξίσου, οξυμένη ματιά ο F. θ΄ακυρώσει για πάντα το ενδημικό όνειρο. Μαζί του θα καταλήξει και ο ίδιος θύμα μιας απατηλής εποχής και των καταστροφικών του καταχρήσεων. Ωστόσο προλαβαίνει να επισημάνει πως η ταύτιση της ευτυχίας με την εκπλήρωση της θεϊκής αφθονίας των υλικών είναι δυνατόν να οδηγήσει σ΄ένα μέλλον θλιβερό. Μέλος της εθνικής ελίτ ο F.  αναγνωρίζει την ακαταμάχητη έλξη της νέας τάξης  και παραδίνεται σε όσα καταδικάζει. Ένας τόνος ειρωνείας και θαυμασμού αναδύεται μέσα από το έργο του ως αντίδοτο σε μια ήττα , όχι μόνο προσωπική αλλά και σχεδόν εθνική.

Ένας ικανός αριθμός εμβληματικών εκπροσώπων της αμερικανικής λογοτεχνίας συνιστά σήμερα το άθροισμα μιας χρυσής γενιάς ποιητών, μυθιστοριογράφων, δημοσιογράφων, θεατρικών συγγραφέων. Ανάμεσά τους ο D.P. και ο F.S.F.  στέκουν απ΄αλλιώτικη θέση ως ρεπόρτερ του καιρού τους. Απορροφημένοι απ΄τις θεωρήσεις, τις πολιτικές ιδέες και τα ανθρώπινα δράματα  διαφοροποιούν το ύφος και τις οπτικές αλλά κρατούν ακέραια τη θεματολογία εκείνου που σήμερα θα λέγαμε πεμπτουσία της αμερικανικής,κοινωνικής ιστορίας. Αγγίζουν τα τρυφερότερα κοιτάσματα της εποχής, τις ιστορίες τις πιο ατομικές μες στο επιβλητικό, εντόπιο φόντο,  και γι΄αυτό σήμερα μπορούν να συγκαταλέγονται στους κορυφαίους φωτογράφους, θα λέγαμε,  αυτού του σύγχρονου κόσμου. Η μεγάλη Ύφεση  αυτή η ακατάβλητη πηγή πένθους για την Αμερική όλων των εποχών, αφήνει τ΄αποτύπωμά της . Οι ποιητές που πάντα μπορούν και  ζουν λίγο πάνω απ΄το μέτρο του καιρού δανείζονται τα σήματά της. Διαβάζουν σήματα γραμμένα σ΄αντικατοπτρισμούς όπως αυτά που ανταλλάζει με το επέκεινα του ονείρου του ο Τζακ, πάντα στους δρόμους.

Οι δυο σπουδαίοι λογοτέχνες που συνδιαλλέγονται στην πρώτη γραμμή της τέχνης τους  περιέχουν στο έργο τους  κάτι περισσότερο από μια στείρα αναπαραγωγή της επιστημονικής καταγραφής. Μιλούμε για καθαρό ρεαλισμό, όλο γλαφυρότητα, δίχως ευγένειες και ανείπωτα μυστικά, – είμαστε γεμάτοι από τέτοια, σκληρά φορτία-,  που  ξεπερνά κατά πολύ κάθε λογοτεχνία και κάθε τέχνη. Φωτογραφία, μουσική, θέατρο, κινηματογράφος, ποίηση, ζωγραφική υποκλίνονται στ΄αχαλίνωτο πάθος ενός κόσμου ανήθικου σ΄απόλυτη εγκατάλειψη. Στο πέλαγο του αιώνα που ανοίγεται αυτός είναι ο κυρίαρχος, αμερικανικός άνθρωπος. Η μορφή του καθρεφτίζεται στους καθημερινούς ήρωες του P. και του F. Πρόκειται για τύπους  που κουβαλούν μέσα τους  μεγάλες δόσεις καταστροφής, ελπίδας, αγωνίας, ελευθερίας. Στον υπέροχο του F. αλλά  και σ΄εκείνα τα λαϊκά παιδιά που διατρέχουν ολόκληρη την αμερικανική ενδοχώρα δίχως αποσκευές, οπλισμένοι με τ΄ανάπηρο όνειρό τους.  Η ασυδοσία θα στοιχίσει για πάντα στην Αμερική.

Στις σελίδες τους  κοινωνούμε το δράμα της ανθρώπινης ζωής, τ΄αντίτιμο εκείνης της ολόχρυσης ευκαιρίας που καίγεται στην εξωτερική πύλη του ωραίου και λευκού μας οίκου. Πολυκοσμία και διαφθορά για  τις μελλοντικές κοσμοπόλεις του D. P.  . Τ΄άκρα των τάξεων που διευρύνονται και η αλόγιστη επανάσταση που αναγνωρίζεται ως μοιραίο πεπρωμένο κάθε κόσμου ανακτούν τις πραγματικές τους διαστάσεις, αναποδογυρίζοντας με την ανθρωπιά τους τις σωρούς της ιστορίας. Την οικονομική κρίση ακολουθεί μια κρίση ηθική, εξόχως σκληρότερη απ΄όσα κανείς ως τότε είχε ζήσει. Άνθρωποι και κοινωνίες δεύτερης και τρίτης σειράς, κόσμος χωρισμένος σε ζωντανούς και καταδικασμένους. Ο D. P. και ο F.  στήνουν τα σκηνικά τους στην καρδιά του απελπισμένου αμερικανικού ονείρου. Η νιότη μιας ολόκληρης χώρας συνδιαλλέγεται με το μνημειακό της χαρακτήρα, τακτοποιεί τους  λογιαριασμούς της με το παρελθόν για να γεννήσει ήρωες από υλικό παρόμοιο  μ΄εκείνο ενός ουρλιαχτού στην ησυχία του  Σαν Φρανσίσκο. Περισσότερο ενεργός πολιτικά ο συγγραφέας του 42ου  ενταγμένος στα ρεύματα του καιρού  του επιλέγει ένα μείγμα  πραγματικότητας  και φαντασίας, υποταγμένος σε μια ζωή κινηματογραφική, πνιγμένη στα στρας και τη δυστυχία. Είναι τελικά όλα όσα ο Γκάτσμπυ στοιχηματίζει για να χάσει μες στο επικίνδυνο ποντάρισμα της ζωής. Σκεπτικισμός, διαφωνία, αναρχισμός, συναισθηματική απελευθέρωση, ατομική  βούληση  απέναντι σε κάθε παρωχημένη ηθική, μοναξιά και στερεότυπα  της εποχής φέγγουν ως σημεία εντός μας απαιτώντας για την εφαρμογή τους τη ρητή, σχεδόν φωτογραφική ακρίβεια του πιο στυγνού νεορεαλισμού. Το πιο απτό πνεύμα της ζωής, τ΄αρνητικό της ζωής και τ΄όραμα που χάνεται  ανασυνθέτουν τον κόσμο. Επιδέξιοι λογοτέχνες οι δυο τους με διαρκή και ακατάβλητη επίδραση στις μετέπειτα, λογοτεχνικές γενιές  κατοχυρώνουν σήμερα την πιο γνήσια, κοινωνική οπτική. Η Αμερική  καταθέτει στην εργογραφία του νέου αιώνα την τραγική της αυτοβιογραφία. Ένα ψηφιδωτό από ζωές σαν αυτές που καίγονται, που γερνούν, που ερωτεύνται και προσπαθούν μ΄όρμητήρια  χαμένα. Δεν διαθέτουν καμιά συγγένεια με τα σώματα που κοιμούνται για πάντα στο Άρλιγκτον. Το κατεπείγον της πραγματικότητας  και της ιστορίας  δεν αφήνει περιθώρια γι΄άλλη τέχνη πέρα απ΄εκείνη που προσηλώνεται  στην ηθική αναγκαιότητα μιας εποχής. Ο κοσμοπολιτισμός των D. P. και του F. S. F.  συνιστά μια άλλη κοινή καταγωγή για τους δυο συγγραφείς που συνδιαλλέγονται σε τούτο το σημείωμα. Συστατικό στοιχείο για τον D. P. ουσιώδης πτυχή  στην περίπτωση της σύντομης βιογραφίας του σπουδαίου Γκάτσμπυ οι ευρύτεροι ορίζοντες  και ο κόσμος του θαυμαστού  που ξυπνούν τις φωνές των χαρακτήρων τους.

Ο John Dos Pasos θα ζήσει ως τα 1970. Αντίθετη πορεία ζωής για τον Francis Scot Fitzgerald που θα φύγει νέος, χτίζοντας ήδη από τότε έναν ασύλληπτο μύθο. Τα χρόνια επιβάλλουν πια την απόσταση. Όμως το υλικό αυτής της λογοτεχνίας είναι προικισμένο μ΄αντοχή και διαχρονικότητα. Μένει για μας που κληρονομούμε τους παλιούς τόμους να καθορίσουμε τις συνθήκες που διαμορφώνουν τα ρεύματα και τις εποχές. Να δικαιώσουμε και εμείς με τη σειρά μας την ίδια αξία.  Απομένει να μελετήσουμε το ήθος και τότε θα δεις, όλα τα θαύματα που υπήρξαν θα επαναληφθούν και η τέχνη θ΄ανακτήσει τον πιο αληθινό της εαυτό. Παρόμοιοι, κοινοί τόποι διεκδικήθηκαν και στη μικρή αυτή αυθαιρεσία φέρνοντας κοντύτερα δυο κλασσικές μορφές των αρχών του παλιού αιώνα που κατόρθωσαν με το έργο τους να σφραγίσουν μια εποχή.  Η κοινωνική ευαισθησία και ο εφιάλτης που ξυπνά μες στους κόλπους μιας μεγαλειώδους χώρας συντροφεύουν για πάντα το έργο του F. S. F. και του D. P.  Μια τέτοια οπτική, μια φιλοδοξία να εντοπιστούν οι κοινοί παρονομαστές μπορεί να ανανεώσει το ενδιαφέρον και το επίκαιρο  μιας εποχής που ΄γινε στάχτες πια. Μπορεί να εξηγήσει  εν μέρει  τη  γεύση της μοναξιάς και της  καταστροφής  που μετριέται κάθε τόσο με τον άνθρωπο.

*****

χορεύει και ονειρεύεται μια χούφτα δολάρια,

μια καλύτερη μέρα.

Ο καβαλιέρος τηςείναι από χρόνια πια

νεκρός.