Ιταλικό δημοψήφισμα 4

Οι απαιτήσεις μιας σύγχρονης Δημοκρατίας

Ιταλία

Το ιταλικό κίνημα των “5 αστέρων” μονοπώλησε το ενδιαφέρον της ιταλικής, πολιτικής σκηνής. Γέννημα της τηλεοπτικής δυναμικής, άνθησε και έδυσε μες στο μικρό, πολιτικό χρόνο που η βουλιμική μας εποχή αποδίδει στα ρεύματα και τα πρόσωπα. Όταν τα πάντα καταποντίζονται με την άγνωρη, ασύλληπτη ταχύτητα της εποχής μας, η περίπτωση του Πέπε Γκρίλο δεν θα μπορούσε ν΄αποτελεί εξαίρεση. Δαπανημένο στα φώτα του διεθνούς θεάτρου το κίνημα του Ιταλού κωμικού δαπανήθηκε στην κενή ρητορική μιας αλλαγής σε θεωρητικά επίπεδα. Η σάτιρα απώλεσε οριστικά την προοπτική της.. Μ΄άλλα λόγια, κατά το κοινώς λεγόμενο τ΄αστεία έχασαν οριστικά τη νοστιμάδα τους.

Η Ιταλία ακολούθησε οριστικά το δρόμο του ορθολογισμού. Ο Ματτέο Ρέντζι, ο Ιταλός πρωθυπουργός  που ενδεχομένως να έχει την ίδια μοίρα με τον Γάλλο ομόλογό του επέλεξε τη συναίνεση και τις μεταρρυθμίσεις κόντρα στην απαίτηση των ριζικών μεταβολών. Ο κυνισμός που χαρακτήρισε τον απερχόμενο αιώνα έφτασε πια στ΄όριό του. Ο Ρέντζι που τώρα θέτει επί τάπητος τις συνταγματικές αλλαγές του φθαρμένου πολιτικού συστήματος είναι εκείνος που εξασφαλίζει μέχρι στιγμής την ομαλή μετάβαση στα νέα μοντέλα εξουσίας, όπως καθιερώνονται σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο, μετατοπίζοντας το ενδιαφέρον από την πολιτική στις κοινωνικές επιστήμες και τα μεγέθη της μακροοικονομίας. Μοναδικό απομεινάρι του παλαιού το τρόπαιο Σίλβιο Μπερλουσκόνι που κάθε χρόνο διοργανώνει η ποδοσφαιρική Μϊλαν στην έδρα του Σαν Σίρο. Ή μήπως δεν πρόκειται για ιδέες και αντικείμενα μ΄απλή και ξεπερασμένη αναμνηστική αξία;

Τόσο ο Γκρίλο όσο και ο Μπερλουσκόνι εξέφρασαν με τις θέσεις και τις προγραμματικές τους δηλώσεις  μια αστική, ιταλική συντηρητική τάξη. Έναν κόσμο κάθε άλλο παρά διατεθειμένο να παραχωρήσει ένα μέρος των κληροδοτημένων δικαιωμάτων του για την επίτευξη μεγαλύτερων δεικτών ισότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης. Το κοινό και στις δύο περιπτώσεις  αντλείται απ΄τις δεξαμενές του πλούσιου, αστικού βορά. Και όχι μόνο δεν επιδιώκει το καινοφανές αλλά  συντηρεί την ίδια στιγμή το καθολικό, φιλελεύθερο προφίλ. Ο Γκρίλο μα και όσα κληροδότησε το κίνημα Forca Italia διαμορφώνουν σήμερα έναν άλλο πόλο. Μια άλλη πλευρά απ΄την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση που συνεπάγονται οι συνταγματικές αλλαγές και όσα ευαγγελίζεται το κυβερνητικό σχήμα του Ματτέο Ρέντζι. Ο εγγενής συντηρητισμός της ιταλικής κοινωνίας, ο θεμελιώδης καθολικός της χαρακτήρας, άμεσα διαμορφωμένος απ΄την επιρροή του Βατικανού παραμένει ίσως ο πλέον αποφασιστικός παράγοντας για την έκβαση όλων των σχεδίων που περιέχονται στο πρόγραμμα του Ιταλού πρωθυπουργού. Μια ποιοτική μελέτη του κοινού που βλέπει θετικά μια επαναφορά στα παλαιά πρότυπα και ίσως επιδιώξει αύριο σιωπηρά μια ηρωική έξοδο, θα παραχωρούσε σημαντικά συμπεράσματα στην εικονογραφία του σήμερα.

Το ιταλικό δημοψήφισμα διεξάγεται από έναν μη λαϊκιστή πρωθυπουργό. Το ζητούμενο της οικονομικής ευημερίας και της σταθερότητας που αποτελούν θεμελιώδη στοιχεία και προϋποθέσεις της δημοκρατίας  δεν εκπληρώθηκαν στη μεταπολεμική Ιταλία. Ο χώρος που δεν χρησιμοποιήθηκε καταλαμβάνεται σήμερα από φαινόμενα όπως ο Πέπε Γκρίλο και ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Η αναθεώρηση του συντάγματος, οι αυξημένες αρμοδιότητες του προέδρου που επιδιώκει ο Ρέντζι δεν θα μπορέσουν ίσως  ν΄αποτελέσουν πραγματικότητα αν σύσσωμη η Ιταλία δεν έχει καθορίσει την ευρωπαϊκή της πορεία. Αν δεν έχει αναγνωρίσει τις απαιτήσεις του καινούριου αιώνα και αν δεν έχει οριστικά κλείσει όσα ζητούμενα θα μπορούσαν να κλονίσουν τη δημοκρατική της πορεία.Πέρα από κάθε τι, η αυριανή απόφαση των Ιταλών συνιστά πρωτίστως μια πράξη συνείδησης. Ο συντηρητισμός του παρελθόντος αλλά και οι αναρίθμητες επιδράσεις που μπορεί να επιφέρει το ένα ή τ΄άλλο αποτέλεσμα, με νέο ένδυμα πια, ίσως στο παρελθόν ν΄αποτέλεσε το πρόπλασμα της ταραχώδους εποχής που ανοίγεται σήμερα εμπρός μας. Πρόπλασμα ή καλύτερα εμπόδιο σ΄εκείνη τη διαδικασία που μας φέρνει κοντύτερα στην πιο αληθινή και πιθανή εκδοχή της ιστορίας.