ΛΟΓΙΚΉ ΚΑΙ ‘ΜΕΤΡΟ’: ΕΠΕΙΓΟΝΤΩΣ…

Όσο περισσότερο ζω, κινούμαι ανάμεσα σε ανθρώπους, συναναστρέφομαι με ανθρώπους και αφουγκράζομαι την κοινή γνώμη, τόσο περισσότερο διαπιστώνω ένα -τουλάχιστον- πράγμα: πόσο λείπει η παιδεία μας σε θέματα λογικής αφενός, και πόσο έχουμε χάσει (ή μάλλον ποτέ δεν είχαμε) το ‘μέτρο’. Την ύψιστη ανθρώπινη αρετή που υπέδειξε ο μεγαλύτερος φιλόσοφος της ανθρωπότητας, ο Αριστοτέλης.

Όσο αφορά τη Λογική, δεν εννοώ την απροσδιόριστη και παρεξηγήσιμη …κοινή λογική, όπως την επικαλούνται θιασώτες του φιλελεύθερου χώρου και συστημικοί κήρυκες ανά την ελληνική επικράτεια, αλλά την ΕΠΙΣΤΗΜΗ της Λογικής. Που θα έπρεπε -κλιμακωτά και συστηματικά- να διδάσκεται από νωρίς.

Και επειδή ο μέσος άνθρωπος έχει ένα ακόμη ελάττωμα, με το που ακούει τη λέξη ‘λογική’, να μιζεριάζει και να ανακαλεί το ‘συναίσθημα’ ως υπέρτερη και ανώτερη έννοια, να  ανακαλέσω (επίσης, αλλά) …στην τάξη όσους τυχόν έχουν παρερμηνεύσει τα παραπάνω: επ’ ουδενί εννοώ να ασκούμαστε στην …απόσυρση του συναισθήματος, προς όφελος και πλήρη επικράτηση της λογικής. Εννοώ κάτι εντελώς διαφορετικό. Να ασκηθούμε σε ένα μείζον για τις διαπροσωπικές μας σχέσεις ζήτημα: στην επιχειρηματολογία. Και πιο συγκεκριμένα, αφενός στο να επιχειρηματολογούμε με ορθολογικότητα, κατά τις διδαχές της Λογικής (της Επιστήμης, ξαναλέω), και αφετέρου να κατανοούμε και να ερμηνεύουμε όσο γίνεται πιο ορθά την επιχειρηματολογία του συνομιλητή. Των συνομιλητών μας.

Μια απλή συζητησούλα με κάποιον, καθώς και μια διαδικτυακή βόλτα στην αγοραία -και ενίοτε, χυδαία- αρένα των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, αρκούν για να αντιληφθεί κανείς τα χάσματα σκέψης που βασιλεύουν: λογικά άλματα, παρελκυστικά κατά το συμφέρον επιχειρήματα, πλήρης παρερμηνεία των λεγομένων, ερμηνεία των λογικών συνεπαγωγών κατ’ αντιστροφή, γενικεύσεις, υπεραπλουστεύσεις -από την άλλη- και τόσα άλλα μολύνουν την επιχειρηματολογία μας. Και, ακριβώς ως …δηλητήρια, υποθηκεύουν τις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Αυτές που αρκεί να παρερμηνευτεί έστω μια προτασούλα -κάποτε, και μία απλή λεξούλα- για να χαλάσουν. H καντιανή ”έλλογη φύση” μας, μάλλον ευφημιστική ειναι σε αρκετές περιπτώσεις. Στοιχειωδώς δομημένοι συλλογισμοί, και δεν κατανοούνται. Ή παρεξηγούνται.

Λογική, επομένως. Και ‘μέτρο’ από την άλλη: αποφυγή των άκρων, με άλλα λόγια. Γιατί πάντα υπάρχουν άκρα. Και ποτέ σχεδόν δεν ειναι ένα, όπως συμφέρει μερικούς να διατείνονται. Απόσταση από επικίνδυνες ακρότητες, το μείζον ζητούμενο. Το ίδιο το σύμπαν, μην ξεχνάμε, δομείται, χτίζεται πάνω σε ισορροπίες: φυσικών φαινομένων, καταστάσεων, γεγονότων. Και μας καλεί, κάπως έτσι, να τηρούμε τις ισορροπίες. Να κατανοήσουμε, τελικά, το πιο ουσιαστικό: ότι η αλήθεια βρίσκεται πάντα στη μέση.

ΥΓ: κάτι τελείως άσχετο, λόγω της επικαιρότητας. Εκθειάστηκε από τα ποικιλώνυμα μίντια ο λόγος του Ομπάμα. Θα διαφωνήσω εν μέρει: ο λόγος του, ορθός ή όχι (γιατί η παγκοσμιοποίηση σε ένα δίκτυο μεγάλης απόστασης των κέντρων αποφάσεων από τους πολίτες, και σε χωρικά μεγέθη πολύ ανοιχτά, δεν ειναι σίγουρο ότι αποτελεί ”προυπόθεση -κατά Ομπάμα- δημοκρατίας”, όσο κατευθύνεται από τις ελίτ, και εις βάρος των κατώτερων στρωμάτων) ορθός ή όχι ο λόγος, ήταν ωστόσο αυτονόητος. Δεν θα περίμενε δηλαδή  κανείς στοιχειωδώς γνωρίζων τα πολιτικά ήθη και …έθιμα, να μην ειπωθούν όσα ειπώθηκαν από τον Αμερικανό πρόεδρο. Ειδικά σε μια ομιλία της οποίας κύριος στόχος ήταν η επένδυση στην υστεροφημία του. Αλλά και το χάιδεμα των ώτων.

 Όσα είπε, με άλλα λόγια, ακόμη κι αν τα αποδεχτεί κανείς, ήταν πλήρως προβλεπόμενα, στο πλαίσιο του κυρίαρχου ‘πολιτικά ορθού’ λόγου και στο πλαίσιο μιας συμβολικής ομιλίας, ειδικά σε μια χώρα και σε μια πόλη με πανάρχαιο πολιτισμικό φορτίο και ιστορία. Εξάλλου, ο Ομπάμα δεν θα μείνει τόσο για όσα έκανε (ή δεν έκανε) σε πραγματικό επίπεδο, παρά για το συμβολικό φορτίο που έφερε καθ’ όλη τη διάρκεια της οκταετούς θητείας του.

Και όσο για τη βαρύτητα του προσώπου του, αλλά και το επιχείρημα σύμφωνα με το οποίο ”όσα είπε ειναι βαρυσήμαντα, γιατί απευθυνόταν στον Τραμπ και τους συνεργάτες του”: ε και; Συνιστούν δέσμευση για κάτι; Είτε να αναλάβει ο ίδιος δέσμευση (που δεν μπορεί πια να το κάνει, ως απερχόμενος) είτε ο διάδοχός του; Αν πρόκειται δηλαδή να εκτραπεί ο Τραμπ από οποιαδήποτε ορθότητα, θα το (έχει) κάνει συνεπεία του ομπάμειου… Athens’ speech”; Ας είμαστε ρεαλιστές. Δεν αλλάζουν οι λόγοι την ιστορία. Μόνο οι πράξεις στέφουν με αντίκρισμα τα λεγόμενα, ειδικά στον χώρο της Πολιτικής: τον κατεξοχήν χώρο δράσης.

Νάσος Κατσώχης

[email protected]

* Κυκλοφορεί το βιβλίο του Ν. Κατσώχη, ‘νου-Τοπία’ (εκδόσεις Ρώμη)