Βερολίνο, 1989

Είμαστε εδάφια του ίδιο βιβλίου

γράφει ο  Απόστολος Θηβαίος.

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Στις 9 Οκτωβρίου του 1989 το Τείχος του Βερολίνου περνά στην ιστορία. Δεκαετίες αποκλεισμού και απομόνωσης, αμέτρητες εκτελέσεις και ένα παλιό δόγμα συνθέτουν το φόντο του τελευταίου και πιο ντροπιαστικού τείχους στην γηραιά ήπειρο. Μια σειρά από γεγονότα και αδέξιους χειρισμούς εκ μέρους της ανατολικογερμανικής ηγεσίες θα δώσουν το έναυσμα για την ευθεία αμφισβήτηση μιας πεπαλαιωμένης τάξης πραγμάτων. Η στάση της Σοβιετικής Ένωσης και του τότε ηγέτη της Μιχαήλ Γκορμπατσώφ θα αποτελέσει τον καταλύτη για την ταχύτατη εξέλιξη των ιστορικών γεγονότων. Ο Ρώσος ηγέτης καταργεί το δόγμα Μπρέζνιεφ. Οι χώρες που συνθέτουν το ανατολικό μπλοκ αποκτούν το δικαίωμα να χαράξουν οι ίδιες τις βασικές κατευθύνσεις τους. Ο δυτικός κόσμος μοιάζει πιο έτοιμος από ποτέ να σφραγίσει μια νέα δεκαετία ελευθερίας. Το τελευταίο τείχος θα πέσει στις αρχές του Νοέμβρη του 1989, ακριβώς 27 χρόνια πριν. Η πτώση του  θα καθορίσει μια σειρά από συγκλονιστικά, ιστορικά γεγονότα ως και τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και την τελική αυτοδιάθεση των λαών της Βαλτικής. Οι φωτογραφίες απ΄το ΄89 επανέρχονται σήμερα σε όλα τα μέση ενημέρωσης. Εκτενή ρεπορτάζ καλύπτουν άγνωστες πτυχές των γεγονότων εκείνης της εποχής, επιβεβαιώνοντας πως το πέρασμα του χρόνου περισσότερο αποκαλύπτει παρά θάβει τα πειστήρια της ιστορικής γνώσης. Η μεταπολεμική Γερμανία δείχνει το δρόμο της σύνθεσης και της δημιουργίας, καταργώντας όλες εκείνες τις συνθήκες που μας κληροδότησε ένας ληγμένος κόσμος. Το σημερινό, γερμανικό θαύμα οφείλει ένα μέρος της επιτυχίας του σε αυτήν ακριβώς τη σύνθεση που την πιο κρίσιμη στιγμή φανερώνει το είδος των αρμών που διέππουν τις κοινωνίες και τα έθνη. Παρά το γεγονός πως οι μετέπειτα εξελίξεις ίσως να κλόνισαν το κλίμα εκείνης της εποχής, παρά το γεγονός πως τα περισσότερα απ΄τα οράματα του 1989 έχουν πια εκπνεύσει, δεν μπορεί κανείς ν΄αρνηθεί πως η πτώση του Τείχους του Βερολίνου αποτέλεσε δίχως αμφιβολία ένα απ΄τα κορυφαία γεγονότα του προηγούμενου αιώνα.

Κρατικός έλεγχος, αυθαιρεσίες της πολιτικής εξουσίας, χειραγώγηση, λογοκρισία συνιστούν μερικές μόνο απ΄τις συνθήκες εκείνου του βερολινέζικου κόσμου. Συνθήκες που σε μεγαλύτερη κλίμακα στοίχισαν την επιτυχία ενός δόγματος, εξαντλώντας όση απ΄τη φαντασία του δεν είχε θυσιάσει στις θηριωδίες της Πράγας. Εκείνη η εποχή απέδειξε πως η έννοια του ευρωπαϊκού χώρου δεν υπόκειται στις εθνικές συνθήκες αλλά κυρίως σε ένα είδος αγωγής που αποκτήθηκε μέσα απ΄τα φριχτά βιώματα δύο εξωφρενικών, εμπόλεμων συρράξεων. Το διχασμένο Βερολίνο του 1980 επαληθεύει μ΄έναν τρόπο πια μονάχα αναμνηστικό, τον Εμίλ Σιοράν όταν αναγορεύει τη βαρβαρότητα στην τελευταία λέξη κάθε πολιτισμού. Έκτοτε και για δεκαετίες ολόκληρη η Ευρώπη θα οδηγηθεί στην ευμάρεια και την ανάπτυξη, όροι που στις μέρες μας φαντάζουν ακυρωμένοι. Ένα τεράστιο πλοίο εορτασμού που καθελκύεται απ΄το Λίβερπουλ, την Αμβέρσα, το Φέγιενορντ, τον Πειραιά, την Βαρκελώνη εν μέσω πυροτεχνημάτων, θα ξεκινήσει το ταξίδι του.Η απόσταση απ΄εκείνη την εποχή φαντάζει πια ιλιγγιώδης. Αν φθάνει κάτι σήμερα είναι εκείνη η αίσθηση των μουσικών, πνευματικών οργάνων μέσα απ΄τις φωτογραφίες και τα πρόσωπα εκείνων των ημερών. Πρόσωπα που παραμένουν άγνωστα στην ιστορική μνήμη, που γεννήθηκαν και έφυγαν αδιάφορες ημερομηνίες και όμως γύρισαν μία σελίδα στο εγχείρίδιο της παγκόσμιας ιστορίας, διαμορφώνοντας τις μετέπειτα κεντρικές πολιτικές του σύγχρονου ευρωπαϊκού κόσμου.

Είναι ωστόσο τόσα πολλά που μας χωρίζουν απ΄την αίσθηση εκείνης της εποχής. Οι σημερινές ηγεσίες των χωρών στελεχώνονται από πολιτικούς που διατηρούν μια κάπως ιδεαλιστική προσέγγιση παρόμοιων ιστορικών γεγονότων. Το Βερολίνο αποτελεί ένα πρότυπο, σύγχρονης κοσμόπολης, στο κέντρο των εξελίξεων και της παγκόσμιας προοπτικής. Η Ευρώπη έχει πια αφήσει πίσω της τα φαντάσματα εκείνης της εποχής. Οι απαιτήσεις της νέας χιλιετίας θέτουν στο προσκήνιο μια άλλη φιλοδοξία, αφού πια τον κόσμο χωρίζουν μονάχα οι εκκωφαντικές, οικονομικές διαφορές κρατών και τάξεων. Το διακύβευμα για το είδος της ολοκλήρωσης που επιδιώκει η σημερινή ανθρωπότητα  συνιστά τ΄ωραίο έπος μιας παγκόσμιας κοινότητας μ΄ελεύθερη τη διακίνηση των ανθρώπων και των ευκαιριών. Η Πάολα , το Βερολίνο, οι ηλιαχτίδες, τα ίχνη απ΄εκείνον τον ανατολικό κόσμο έχουν πια μετατραπεί σε σύμβολα  και υπενθυμίσεις για όσα ετούτος ο κόσμος θα πρέπει να αποφύγει.

Η εκλογή του νέου, Αμερικανού προέδρου και μια σειρά από δηλώσεις του αρκούν για να καταστήσουν το μέλλον του κόσμου μας αβέβαιο, ανοιχτό σε δοκιμασμένες στο λάθος επιλογές. Ο Ντόναλντ Τραμπ, κυβερνήτης όλου του σύγχρονου κόσμου, καθώς αποδεικνύει το έκδηλο ενδιαφέρον για τις τοπικές εκλογές, φαντάζει ως ο πιο κατάλληλος για να σφραγίσει οριστικά το όραμα της παγκοσμιοποίησης. Πολιτικές απομόνωσης, εσωστρέφεια, παράτολμοι, οικονομικοί πόλεμοι με τ΄αντίπαλο, ασιατικό δέος, κοινωνικός και φυλετικός αποκλεισμός. Ακόμη και αν τίποτε απ΄όλα αυτά δεν μετατραπούν σε πραγματικότητες, η ρητορική των νέων ηγεσιών που προκύπτουν σε όλες τις χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου φανερώνουν ένα νέο ρεύμα, μια παλιά εκφορά που τρομάζει και απειλεί. Το τείχος που φιλοδοξεί να ανεγείρει ο Τραμπ στα σύνορα με το Μεξικό επιβεβαιώνει τ΄όραμά του για την Αμερική του νέου αιώνα. Χρόνια μετά το βερολινέζικο τείχος ένα άλλο παραπέτασμα φαντάζει η μοντέρνα – ο όρος φανερώνει την ευτέλεια, όπως την αντιλαμβάνεται έναντι του “σύγχρονου” ο Γιανναράς-, λύση. Η διεθνής, πολιτική σκηνή κρατά την ανάσα της, αναμένοντας τις δραματικές αλλαγές που μπορεί να επιφέρει η πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ. Παρά το κλίμα που προς το παρόν δεν δικαιώνει την τρομολαγνεία των αναλυτών, το γεγονός πως η κοινή γνώμη ενδίδει σε επιλογές που στοίχισαν στην παγκόσμια σταθερότητα, φανερώνουν πως η εξέλιξη του δυτικού κόσμου δεν περιείχε ποτέ αξιόλογα μεγέθη προόδου. Η έκφραση εμπιστοσύνης απέναντι στον πολιτικό τυχοδιωκτισμό άλλωστε συνιστά το καλύτερο σχόλιο για την εποχή που διανύουμε αλλά και εκείνη που έπεται.

Οι φίλοι έφθαναν κατά χιλιάδες απ΄την ανατολική πλευρά. Το δεκαοχτάχρονο αγόρι που ξεψύχησε μες σε φρικτούς πόνους, περιφρονημένο από τους στρατιώτες δείχνει το δρόμο. Μια αλυσίδα 83 και πλέον ανθρώπων δείχνει το δρόμο, την ώρα που απ΄την άλλη πλευρά ένα έξαλλο πλήθος, ανάλογο μ΄εκείνο της εισόδου του Χριστού στις Βρυξέλες πλησιάζει εκφωνόντας τραγούδια αντίστοιχα με τους δικούς μας θούριους. Ένα μικρό, ένα πολύ μικρό παιδί πετά στον αέρα τις σελίδες του δόγματος, την ώρα που σ΄όλο το μήκος του τείχους νεαροί φοιτητές φωνάζουν τα ονόματα των πεσόντων σ΄ένα παράξενο προσκλητήριο. Γκέοργκ, Κρίστα, Πόλα, Φίλιπ και όλοι μαζί να φωνάζουν παρόντες καθώς η νύχτα φωτίζεται από μια εξαίσια πύλη του Βραδεμβούργου. Όλοι μαζί, την ώρα της παγκόσμιας, κοινής ησυχία, – δεν σε ξεχνώ Καταρίνα όταν γεννιέσαι μες στους πάγους- προσεύχονται στη δόξα του ανθρώπινου πνεύματος όταν εκείνο ολοκληρώνεται. Τα στρατιωτικά σώματα σε στάση προσοχής κλίνουν την κεφαλή κατά το μέρος του λαού, παρουσιάζουν την πιο τρυφερή εκδοχή του σχήματός τους, συνθλίβονται απ΄τις ειρηνικές πορείες των 83 και των άλλων που κατά χιλιάδες κατακτούν απόψε 27 χρόνια μετά το Βερολίνο. Αυτό το τείχος είναι το τελευταίο μοντέλο ενός ρεύματος που εκπνέει. Τα πλήθη συνεχίζουν τ΄αμετάφραστο τραγούδι τους. Τα πλήθη αυτά τα σπλάχνα του κόσμου που καθορίζουν τις σελίδες της παγκόσμιας ιστορίας, αυτός ο ψίθυρος μιας πάλης τρυφερής θα γκρεμίσει απόψε όλα όσα χωρίζουν τούτο τον κόσμο. Τα πλήθη που φθάνουν κατά κύμματα, τα πλήθη που φθάνουν πολυφωνικά θεραπεύοντας τ΄αμαρτήματα αυτού του κόσμου.

Καληνύχτα απ΄την Αθήνα, το Βερολίνο, την Μαδρίτη. Χιλιάδες άνθρωποι τούτη την ώρα, χιλιάδες που προσμένουν εμπρός απ΄τις φωτεινές βιτρίνες, που μιλούν που ακολουθούν τις γρήγορες τροχιές των υπογείων αναβιώνουν εντός τους την ποιητικότητα μιας ολόκληρης εποχής. Εντός τους κοιμάται η έφηβη, η ακραία, εαρινή δυνατότητα..