Μαξ Μέρτεν

γράφει ο  Απόστολος Θηβαίος.

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Η υπόθεση Μαξ Μέρτεν θα μονοπωλήσει το ενδιαφέρον της κοινής αλλά και της διεθνούς γνώμης. Κάτι περισσότερο από μια δεκαετία μετά τη λήξη του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου και η γενική ευαισθησία απέναντι στης θηριωδίες που ολοένα και πιο δραματικές αποκαλύπτονται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης κρίνεται οξυμένη. Οι εκτελεστές ενός απάνθρωπου σχεδίου εντοπίζονται ο ένας μετά τον άλλον και παραδίδονται στην κρίση της δικαιοσύνης. Μοναδική εξαίρεση ο Μάξ Μέρτεν, σύμβουλος της στρατιωτικής διοίκησης των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη. Ο άνθρωπος που αναγνωρίστηκε ως πρωτεργάτης των φανατικών διωγμών των Εβραίων της πόλης θα καταδικαστεί από τα ελληνικά δικαστήρια. Μα μόνο για λίγο, αφού η τότε πολιτική ηγεσία της χώρας , με επικεφαλής τον Κ. Καραμανλή ελαστικοποιεί τη νομοθεσία υποβληθείσα στις έντονες πιέσεις της ταχέως αναπτυσσόμενης Γερμανίας. Ο Γερμανός εγκληματίας πολέμου θα απελαθεί στην πατρίδα του για να αθωωθεί τελικά απ΄το ανώτατο δικαστήριο. Η υπόθεση Μέρτεν δίνει απλόχερα λαβή σε όλους όσους μιλούν σήμερα για παραχάραξη της ελληνικής ιστορίας. Η τιμωρία, ως ποινή και συλλογική καταδίκη μιας κοινωνίας, ως μόνη υπερασπιστική γραμμή των θεμελιωδών αξιών και ποτέ ως μήνη εκδικητική, διαδραματίζει έναν ρόλο κάθαρσης μες στο σύγχρονο, αστικό σύστημα. Η κατάργηση ενός σταδίου στα πλαίσια του οποίου η κοινωνία ωριμάζει και επανενώνεται με τις ρίζες και τις αξίες μπορεί να προκαλέσει ολέθριες στρεβλώσεις. Ο Μέρτεν με την έπαρση και το κύρος που του παραχωρεί μια ανώτατη θέση στο υπουργικό συμβούλιο της Γερμανίας, αλλά και η ελληνική, πολιτική εξουσίας με τη δουλικότητα και τα αιωνίως εξαρτημένα συμφέροντά της προσβάλλουν τους ίδιους τους λαούς. Ένα δάνειο εκατοντάδων εκατομυρίων αλλά και το μεταναστευτικό κύμα των Ελλήνων προς τα μεγάλα, βιομηχανικά κέντρα του πλούσιου βορά εμποδίζουν την κυβέρνηση Καραμανλή να εφαρμόσει τον νόμο και να υπερασπιστεί την ηθική ενός ολόκληρου λαού.

Ο Μαξ Μέρτεν αποτελεί μια άλλη εκδοχή της κατοχικής, γερμανικής παρουσίας στη χώρα μας. Οι σφαγές στο Δίστομο και τα Καλάβρυτα, αποτελούν την άλλη πλευρά ενός σκληρού νομίσματος. Η περίπτωση του Γερμανού εγκληματία σχετίζεται με το βαθμό ανάμειξης της ναζιστικής εξουσίας με τα εντόπια κοινά. Η ανοχή της ελληνικής κυβέρνησης, οι προδοτικές σκιές, με τις αποκαλύψεις για ευνοημένους του τρομερού καθεστώτος, κλονίζουν το εσωτερικό της χώρας. Οι αποζημιώσεις και τα κινήματα υπέρ της απόδοσής τους συνιστούν ένα ευτελές αντίτιμο. Καμιά ιστορία δεν συμβιβάζει το αίμα με περιουσίες, καμιά σελίδα δεν γράφτηκε μ΄άλλο απ΄το αίμα αυτού του κυκλωτικού πλήθους που ζει, πολιτεύεται, μάχεται, αποπειράται, επιθυμεί και κάποτε γίνεται βορά του ίδιου του πάθους του. Η στάση της ελληνικής κοινωνίας, η αμεριμνησία δεκαετιών απέναντι στις φρικαλεότητες που έζησε η Θεσσαλονίκη και η Αθήνα, τα πρόσωπα των εκτελεσθέντων σ΄όλη κυριολεκτικά την επικράτεια, οι αναίτιες σφαγές, τα ονόματα όσων επιβίωσαν προδίδοντας την ίδια την τάξη τους, όλα συμπυκνώνονται στο πρόσωπο του Μέρτεν. Με ποιο τρόπο άραγε μπορεί να δείξει μια χώρα σεβασμό απέναντι στα σκοτωμένα της παιδιά; Ποια πολιτεία είναι εκείνη που μπορεί να αφήσει ελεύθερο έναν τέτοιο άνθρωπο, μιας αναμφισβήτητης φυσικής και ηθικής αυτουργίας; Το ελληνικό κράτος ήδη απ΄τις πρώτες, μεταπολεμικές ώρες απέδειξε την υπηρεσιακή του λογική. Μια λογική δίχως εθνικό περιεχόμενο και στόχευση, δέσμια των υποσχέσεων που λαμβάνει με τη μορφή ληστρικών δανείων, ενδίδοντας στη μοίρα των διευθεντηρίων. Δεν υφίσταται πολιτεία χωρίς το στοιχείο της υπεράσπισης του δίκαιου και του ορθού, δεν υφίσταται η πρακτική εφαρμογή των δημοκρατικών αρχών όταν οι ποινές ποικίλουν ανάλογα με τις τάξεις και την οικονομική ευμάρεια.

Ο Μαξ Μέρτεν πέθανε το 1976. Σαν ν΄ακούω τις φωνές της ελληνικής επαρχίας όταν ψιθυρίζει λόγια συγχώρεσης ακόμη και για αυτόν τον αμετανόητο δολοφόνο, κομιστή μιας ολέθριας για την ανθρωπότητα κοσμοθεωρίας. Η περίπτωσή του ταλάνισε την ελληνική κοινωνία, καθιστώντας αναγκαίο τον φωτισμό πολλών επιμέρους πτυχών. Όλα όμων είναι μοιραίο πάντα να εκκρεμούν στην αμέριμνη πολιτεία μας. Εκείνο που απομένει πια, σαν συμπέρασμα μια υπόθεσης με αναμνηστική και ίσως λογοτεχνική αξία δεν είναι άλλο απ΄τον κλονισμένο μας αυτοσεβασμό που ήδη από την εποχή εκείνη δέχεται πλήγματα, το ένα μετά το άλλο. Μια εθνική προσωπικότητα κάπως κουρασμένη, κάπως ανικανοποίητη και κουρελιασμένη, καθισμένη στην πλώρη ενός καραβιού με τ΄όνομα ελληνική ηθογραφία.

Συνηθίζω να φαντάζομαι τη χώρα μου σαν μία απ΄εκείνες τις μαντόνες που τις γελούν στον πόλεμο οι φαντάροι. Ο Μέρτεν  είναι άλλος ένας απ΄τους πολυάριθμους εραστές που πλήγωσαν την άλλοτε θελκτική ύπαρξη. Τώρα,  και αν δεν είναι τα βιβλία πια ολότελα νεκρά, τα δακρυσμένα μάρμαρα φωνάζουν μάταια με ήχους σκληρούς την αλλοτινή μας πίστη.

Κάπου διάβασα πως στο εγγύς μέλλον πρόκειται να δημοσιευτεί μια έγκυρη μελέτη πάνω στο θέμα. Ίσως καλυφθούν κάποιες απ΄τις σκοτεινές πλευρές της πολύκροτης υπόθεσης. Ίσως πάλι η ελληνική κοινωνία χρειαστεί να ανακαλέσει απόψεις και στερεότυπα ετών, προχωρώντας στην βίαιη ωρίμανσή της. Σε κάθε περίπτωση η σωτηρία του Μέρτεν ως και σήμερα κάθε άλλο τιμά τη θέση μας ως έθνος και κράτος δικαίου.