Western Boys

Η δυτική όχθη της πόλης

Αιγάλεω, Χαϊδάρι, Ελευσίνα

γράφει ο  Απόστολος Θηβαίος.

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Η οικιστική εξέλιξη της πόλεως των Αθηνών θα γνωρίσει την πρωτοφανή της έκρηξη στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Η εισροή ενός εσωτερικού μεταναστευτικού κύματος απ΄τη χειμαζόμενη και δίχως υποδομές, ελληνική επαρχία θα αποτελέσει μία απ΄τις πρώτες και κυρίαρχες τάσεις. Η μέχρι πρότινος υπανάπτυκτη πόλη με τον επαρχιακό χαρακτήρα και το απαράμιλλο παρελθόν θα μεταβληθεί εκ θεμελίων. Οι χιλιάδες των νέων κατοίκων θα επιφέρουν με τη σειρά τους την άνθηση των οικοδομικών εργασιών. Τα παλαιά αριστουργήματα του νεοκλασικισμού θα παραχωρήσουν τη θέση τους σε τσιμεντένια μπλοκ δεκάδων πανομοιότυπων διαμερισμάτων σε μια αποτυχημένη μα αποτελεσματική προσέγγιση αρχιτεκτονικές φύσεως. Η πόλη εξελίσσεται στον κάθετο άξονά της. Η μοίρα της ακολουθεί εκείνη των μεγαλουπόλεων του εξωτερικού. Τα προάστια της πόλης, διαθέσιμα και αχαρτογράφητα θα αποτελέσουν τα νέα μετατοπισμένα σύνορά της. Η μικρασιατική καταστροφή και η αθρόα εισροή των Ελλήνων της Ιωνίας θα συμβάλλουν με τη σειρά τους αποφασιστικότερα στην ανάπτυξη των προαστίων. Περιστέρι, Αιγάλεω, Χαϊδάρι, Ελευσίνα. Οι διωγμένοι του Αϊβαλιού, των Κυδωνιών, της Σμύρνης διαμορφώνουν τις πόλεις και αποτυπώνουν πάνω στο σώμα της την παρουσία τους. Ολόκληρες συνοικίες δημιουργούνται στις μη οικοδομήσιμες και άλλοτε περιφρονημένες περιοχές, λίγα μόνο χιλιόμετρα μακριά απ΄το κέντρο των Αθηνών. Τα δυτικά προάστια εξελίσσονται, δημιουργώντας δήμους χιλιάδων κατοίκων. Η δεύτερη φάση της βιομηχανοποίησης της χώρας θα προσθέσει ακόμη μεγαλύτερο κοινό στις ήδη επιβαρυμένες, δυτικές συνοικίες της πόλης. Βελτιωτικές κινήσεις, αντιπλημμυρικά έργα, κατασκευσή οδικών δικτύων και βασικών υποδομών ηλεκτροφωτισμού και ύδρευσης θα συμβάλουν στην τελική εικονογραφία των σημερινών δυτικών προαστίων.

Με αφορμή το κείμενο της Μαρίας Βούλγαρη που ακολουθεί και προοικονομεί τη νέα συλλογή των μικρών της θησαυρών, τα 24Γράμματα πραγματοποιούν ένα μικρό οδοιπορικό στις δυτικές συνοικίες αυτής της πόλης. Εκεί που άλλοτε στοιβαζόταν το περιθώριο της νεοελληνικής ιστορίας, σήμερα υφίσταται η μοναδική διέξοδος της πόλης καθώς κινείται ολοένα και ταχύτερα προς την υλοποίηση του νέου μοντέλου των κοσμοπόλεων.Οι μικρές, συνοπτικές απεικονίσεις που ακολουθούν δεν διεκδικούν το θαυμασμό για τη λεπτομέρεια και την ιστορικότητα. Οφείλουν την ύπαρξή τους στην ιστορική σημασία των δυτικών προαστίων της Αθήνας για τη μετεξέλιξη της πόλης ως τις μέρες μας, καθώς επίσης και σε μια ιδιαίτερη λαογραφία απόλυτα ταυτισμένη με ένα απ΄τα πιο κομβικά γεγονότα της ελληνικής ιστορίας. Την μικρασιατική καταστροφή.

[1]Δυτικά Προάστια της καρδιάς

Αν μου έλεγαν να επιλέξω περιοχή από την αρχή,άλλη μια φορά θα επέλεγα τα Δυτικά

Προάστια.

Δεν είμαι τοπικίστρια,δεν είμαι κολλημένη,είμαι ερωτευμένη ..μόνο!

Γεννήθηκα στις κούνιες τους που ήταν λιγάκι σπασμένες αλλά άντεχαν τα λίγα μας κιλά και

τα μεγάλα μας όνειρα!

Τα Δυτικά μας Προάστια με τις «όχθες» και τους «πρίγκιπες».

Δεν έχει περάσει μέρα που να μην έχω διαπιστώσει ακόμα μια φορά…τις λεπτομέρειες

τους.

Είναι βλέπεις οι άνθρωποι,που ήρθαν εδώ για να φτιάξουν από την αρχή μια ζωή.

Είναι οι πλατείες που φιλοξένησαν τα χρόνια μας,τα έργα και κυρίως τις νύχτες μας.

Τα μεταχειρισμένα ρούχα που φορούσαμε και γουστάραμε!

Τα αδέσποτα που περιθάλψαμε στα κρεβάτια μας.

Το «λαϊκό επίπεδο» μας που κατηγορήθηκε από πολλούς,αλλά είναι το μόνο που μας

έβγαλε καθαρούς στον αγώνα για μια καλύτερη μέρα!

Στην Δυτική Αθήνα έχει εργάτες και ιστορία.

Στο είπα αυτό;;;

Εχει Ελευσίνα…αλλά ποιος θα καταλάβει το ιερό της;;;

Εχει ναό της Αφροδίτης..μα δεν προλάβες να τον δεις ..

Κυρίως έχει «πρίγκιπες» και «πριγκίπισσες» …αν σε ενοχλεί ο όρος..λυπάμαι!

Τα Δυτικά Προάστια έχουν την δική τους αλήθεια.

Κουτσομπολεύουν,τρέχουν,αγωνίζονται να τα βγάλουν πέρα,βάφουν τα νύχια τους

πορτοκαλί,σε φροντίζουν όταν είσαι κρυωμένος,πίνουν φραπέ στο Μπουρνάζι ,αράζουν

στο Περιστέρι για μια κρέπα,μπαίνουν στη μύτη σου και σου χαλάνε το επίπεδο …που το

μετέφερες στα Εξάρχεια…στο Κολωνάκι και όπου φύσαγε ο άνεμος της μόδας σου.

Τα Δυτικά Προάστια παίζουν μουσική όπου μπορούν.

Ζωγραφίζουν με σπασμένες κηρομπογιές.

Γράφουν σε παγκάκια και στάσεις.

Φιλοξενούν όσους η μεγάλη ευαισθησία τους ράγισε.

 

 

Αιγάλεω

Θα φτιάξω ένα χάρτη. Έτσι θα μπορείς να ΄ρχεσαι να με βρίσκεις όταν με θες. Θα γυρεύεις το χνάρι μιας παλιάς οδού. Τόπους τόπους αποκαλύπτεται. Φθάνει ίσα με την Ελευσίνα και εκεί χάνεται μες στα μυστήρια και τους γεφυρισμούς. Περνά από παλιούς βωμούς, θεραπευτήρια, μάντρες αυτοκινήτων και μαρμαράδικα. Τώρα πια κανείς δεν θυμάται αυτόν τον δρόμο. Η Ελένη, η Ισμήνη, η Κλειώ, η Τερψιθέα, ο Κώστας, ο Αγησίλαος, ο κύριος Δημοσθένης της Αγέλαστου Πέτρας, δεν υπάρχουν. Τα άλλα οδοσήματα καταργήθηκαν. Η γη χαράζεται απ΄άκρη σ΄άκρη. Ως το τέλος της επόμενης δεκαετίας τα σπίτια θα ΄χουν ανέβει στους λόφους. Κάποιοι λένε πως ο άνθρωπος βαδίζει πλάι στους προφήτες του. Είναι όμως τα λαξευμένα πρόσωπα, κάτι ειδώλια μιας περιόδου ύστερης, οι κόρες, οι Επτά επί Θήβας, κλεισμένοι στα κιβούρια τους με την ανάμνηση της πόλης τους,είναι μια Περσεφόνη, κυκλωτική, ψηλά στην Ελευσίνα, μες στη φωλιά της, ακλόνητη.Είναι το σπάραγμα του κίονα στη μέση του προς πώληση άρτιου και οιδομήσιμου οικοπέδου. Οι νέοι ιδιοκτήτες θα το αφαιρέσουν, κάποιοι εργάτες θα το πάνε για ασβέστη, ανασύροντας απ΄το φως συνήθειες παλιές, των βόρειων νήσων. Ας είναι. Οι ναοί ακολουθούν τη μοίρα των θεών τους. Οι τελευταίοι κατέπεσαν, σύρθηκαν σε τούτη τη γη, πληρώνοντας με λήθη τις απροκάλυπτες θηριωδίες τους. Μια ολόκληρη εποχή πνίγηκε σ΄αυλές και βημόθυρρα χριστιανικά. Όλοι αυτοί οι τρομεροί θεοί έγιναν πια μυθολογίες. Φθαρμένοι περιφέρονται στις σελίδες των βιβλίων, αναπαράγοντας μίση και επεμβάσεις καταστροφικές. Και ο Ξέρξης, και η Σαλαμίνα με τα στενά και τους ναύσταθμους της έσβησαν για πάντα. Τα μετέωρα πλοία στο βάθος του Σκαραμαγκά θα γίνουν σκραπ, θα προστεθούν στη μεγάλη , ναυτική ιστορία του τόπου. Μην τα λογαριάζεις για ζωντανά τούτα τα πράγματα.

Ένας βασιλιάς κάθησε στο βραχώδες μέτωπο

που κοιτούσε στη θαλασσογενημμένη Σαλαμίνα

Και τα πλοία, χιλιάδες, ακολουθούσαν,

και άνδρες εθνών – όλοι ήταν δικοί του!

Τους αρίθμησε κατά τη θραύση της μέρας

Και όταν έδυσε ο ήλιος πού ήταν αυτοί;

Λόρδος Βύρων

Διαβάζω τα ονόματα στη μαρμάρινη στήλη. Κουρτέσης Γεώργιος , Σταυρίδης Γεώργιος , Μοσχάκης Φώτης , Κοντογιάννης Γεώργιος , Σταύρου Βασίλειος , Κακούρης Δημήτριος , Λυμπερόπουλος Χαράλαμπος , Νονεμβασιός Σταμάτης , Παπανικολάου Αριστείδης , Σαπουναδέλης Ανδρέας , Μαζλουμίδης Κωνσταντίνος , Ζαμπαράς Κλέαρχος , Καμπούρογλου Κυριάκος , Χαλβατζίδης Παύλος , Ασλανίδης Γεώργιος. Εσύ δεν βρίσκεσαι ανάμεσά τους. Η δική σου μαρμάρινη στήλη υψώνεται μες στους διαδρόμους του Λαναρά. Είναι πορσελάνινη, κάθε χάραμα σημειώνεις μία προς μία τις μέρες που χάνονται. Εδώ οι ασύρματοι, η Πεταλούδα και τα ιστορικά εριουργεία . Αργότερα θα πνιγείς μες στ΄ανθρώπινο ποτάμι. Να μαθαίνεις λέει τραγούδια απ΄τ΄Αϊβαλί, τη Σμύρνη, την Αττάλεια, την Πέργαμο. Να μεθάς στο μπαρουτάδικο, να ορκίζεσαι πίστη στα οράματα και τους λαϊκούς αγώνες, να εκτελείσαι περήφανη στις χωματερές της πόλης. Σαν την Ελένη, να γίνεσαι σημαία και ιδανικό, να ανακαλύπτεσαι φθαρμένη και περήφανη στις κοίτες των ποταμών, να αποθεώνεσαι ξαφνικά μες στην βραδινή σου βάρδια κοντά στα 1936 μαζί με άλλους που φτιάξαν αυτούς τους τόπους. Αφήνεις πίσω σου το Αιγάλεω, παίρνεις την Αντωνίου Πολίτη και  έτσι με το μέτωπο στις Θήβες γυρνάς στις αρχικές καταβολές σου. Οι φοιτητές, πολύ καιρό μετά, οι πόρνες και οι ψευδοευλαβείς θα πουν τ΄ονομά σου. Παλιά ρεμπέτικα θα γράψουν για σένα, το ελεφάντινο μάτι του καιρού θολό θα δώσει τον χρησμό του. Στου Τσακνάκη παίζουν όλες τις λύρες της καρδιάς και σε θυμούνται. Η Μαρίκα πιάνει τους αμανέδες, η παλιά σου ρωγμή δίνει μια και έρχεται στην επιφάνεια, δίχως σεισμούς, δίχως υποψίες. Το Αιγάλεω και το όρος του γίνονται πράγματα θαυμαστά, γεννήματα της μνήμης και των ζωγράφων

Χαϊδάρι

«Η απομόνωση στα κελιά αποτελούσε ένα από τα φοβερότερα μαρτύρια στα οποία υποβάλλονταν ο εγκάθειρκτος του Μπλοκ 15. Μαρτύριο όχι τόσο άμεσα σωματικής βίας, αλλά κυρίως ψυχικό. Η συνεχής απομόνωση, η ενατένιση των ίδιων γυμνών τοίχων, η στέρηση της δυνατότητας να ανταλλάξεις μία κουβέντα με συνάνθρωπό σου, η άγνοια του τι γίνεται έξω, του τι σε περιμένει, του τι σημαίνει ένας συγκεχυμένος θόρυβος που φθάνει ως τ’ αυτίσου, πιέζει αφόρητα το νευρικό σου σύστημα, παραλύει την ψυχική σου αντοχή, σε καταβάλλει, σε μεταβάλλει βαθμηδόν ψυχικά σε ράκος, σε φθάνει στα όρια της παρακρούσεως, στον αντιθάλαμο της τρελας…». 

Έλαβα ένα γράμμα σου. Μπλοκ 15, Γερμανική διοίκηση. Πράγματα παλιά, ξεχασμένα θα πεις. Ο κόσμος ενώθηκε πια, όλες αυτές οι αμηχανίες πέρασαν στη λήθη. Επιχρίσματα, χαραγμένοι τοίχοι, πόρτες, διακόσιες ολόκληρες απελπισίες κοιμήθηκαν για πάντα μακριά απ΄τ΄Άργος. Έλαβα ένα γράμμα. Ήταν παλιό, κιτρινισμένο εκείνο το γράμμα. Μπλοκ 15, Γερμανική διοίκηση.

Αγαπημένε μου φίλε,

Χθες φέραν εδώ την Ηρώ. Είναι κάπως καταβεβλημένη. Μοιάζει μ΄εκείνη τη Φλοράλ του βιβλίου που μαστιγώνεται μονάχη της. Στον απογευματινό προαυλισμό μας είναι σκιά του εαυτού της. Χαμογελά κρύβοντας μέσα της έναν τρομερό κίνδυνο. Έξω, λέει συμβαίνουν τρομερά πράγματα. Η πόλη κάθε πρωί τινάζει το θάνατο από πάνω της. Οι άλλοι είτε αγωνιζόμαστε, είτε παραιτημένοι υποκλινόμαστε στην εποχή μας, ζούμε μέρες θηριώδεις. Έχουν πια από καιρό πάψει να μιλούν για ελπίδα. Το χειρότερο δεν είναι πως μου λείπεις. Είναι τ΄απαίσια εκείνα καταφύγια που γερνώ, μες σε φωνές και φωτισμούς αερίων,τα βασανιστήρια, η φωτογραφία σου που σκόρπισε κομμάτια μες στον άνεμο. Καλύτερα, αφού έτσι δεν θα πάψεις ποτέ να είσαι ελεύθερος. Το Μπλοκ 15 είναι τρομερό. Καμιά φορά σκέφτομαι πως ότι με κρατά είναι κάτι αναμνήσεις ζωγραφικές. Ας πούμε ένας δρόμος γεμάτος από κόσμο, στολισμένος μ΄όλων των ειδών τις υποσχέσεις, με τα κορίτσια του υπέροχα και θελκτικά, μ΄ένα τσιγάρο για τον δρόμο, μ΄ένα είδος ευτυχίας ακατόρθωτο. Μ΄όλες τις φυλές να διαδηλώνουν τα εμπορεύματά τους, το θεό, τ΄όραμά τους. Αυτός ο κόσμος είναι ένα βιβλίο που ποτέ δεν θα γραφτεί, σκέφτομαι, ενώ ακούω τις κραυγές των καινούριων που φθάνουν εδώ. Μετά την τακτική υποδοχή οδηγούνται στα κελιά τους. Θα ΄χουν για συντροφιά μονάχα τον καλό τους άγγελο, μαθαίνοντας με τον καιρό να αγαπούν τη ζωή με τρόπο αγγελικό. Δίχως τίποτε να προσμένουν. Το κρύο στο Μπλοκ 15 είναι ανυπόφορο. Λένε πως φτιάχτηκε στα πρότυπα του κόσμου μας. Κάτι τέτοιο, όμως εγώ ποτέ δεν το πίστεψα. Γιατί αλλιώς, τόσος θάνατος, τόσες στάχτες, τόσες περιφορές γύρω μας και  μέσα μας, κανέναν δεν θα είχαν σκοπό, τίποτε δεν θα σήμαιναν. Το Μπλοκ 15 είναι μια θλιβερή ιστορία. Οι απόκληροι ετούτου του μέρους περνούν τη ζωή μας μες στο πένθος.

Καλή αντάμωση.

Στους κάμπους, στις εκκλησιές, στ΄άλμπουρα.

 

Δεκέμβρης 1943, Μπλοκ 15, Χαϊδάρι

Το τοπίο πέθαινε

μες στα πανικόβλητα

μάτια του

Ελευσίνα

Η λουνέτα φέρει μια ζωηρή αναπάρασταση των γάμων της Περσεφόνης. Η θεά είναι αφόρητα θλιμμένη. Είναι σκεπασμένη με σκόνη τσιμέντου. Το στόμα της έτσι μοιάζει γεμάτο στάχτες. Φορεί στεφάνι και φόρεμα απ΄τα πιο φίνα υφάσματα της Τζιας. Είναι όμορφη πολύ όπως χάνεται μες στις νεφέλες. Έχει για φόντο της τις υψικάμινους, φέρει σημάδια από παλιές εκρήξεις. Δίπλα στην ζωγραφισμένη Περσεφόνη, μέσα της, γύρω της, πατνού έχουν χαραχτεί ονόματα όπως ΤΙΤΑΝ, ΑΓΕΤ. Και άλλα περισσότερο ανθρώπινα και καθημερινά. Στην άκρη του ημικυκλικού πλαισίου η προοπτική ενός δρόμου. Πρόκειται για τον παλαιό συνοικισμό. Εδώ κοιμούνται για πάντα οι ωραίες και χαμένες Κυδωνίες. Το έργο υψώνουν στην αποθέωση οι αρχαίοι τραγικοί. Υδατογραφημένοι, διακρίνονται πίσω απ΄όλα τα μέρη τούτης της σύνθεσης οι Επτά επί Θήβας και η όψη του αθάνατου πια αλαφροϊσκιωτου του Σκαραμαγκά. Τον αποθανάτισαν με το σπάραγμα ενός κίονα στα χέρια, καθώς όλα στο βάθος μετεωρίζονταν.

Αυτήν την Περσεφόνη συναντώ έκτοτε διαρκώς. Βαδίζει την Ελευσίνα, στρίβει προς τον παλιό σιδηρόδρομο. Εδώ υπήρξε κάποτε το επονομαζόμενο και θέατρο των μυστηρίων. Δεν σώζεται τίποτε και κανείς απ΄εκείνη την εποχή. Στο πεδίο έξω απ΄την πόλη ασκούνται οι έμποροι σε πάσης φύσεως συναλλαγές. Στην Ελευσίνα σε καλωσορίζει ο Αισχύλος. Πιο πέρα συγκεντρωμένα τα παιδιά απ΄το μπλόκο να χαμογελούν μες στην αιώνια νιότη τους.  Καθώς απομακρύνεσαι η λουνέτα χάνει βαθμιαία τη λάμψη της, οι ασβέστες καταρρέουν, το κορίτσι αποκαθηλώνεται εν μέσω μιας μεγάλης και ανεξιχνίαστης μοναξιάς.  Απομένεις μόνον εσύ, καθώς ποδηλατείς πέρα απ΄τα σιδηρουργεία και τις ιακχές του κατάμεστου γηπέδου, ενώ η Ελευσίνα ανατινάζεται απ΄άκρη σ΄άκρη μαζί με τα ονόματα και το βιομηχανικό της μεγαλείο.

Ρήγιο, Αθήνα, Άργος, Πέργαμος, Ελευσίνα. Δεν υπάρχεις πια σε κανένα ρεύμα, σε καμιά σχολή. Κάπως ιερή και κάπως νεοελληνική, πλανάσαι σκιώδης μες στις ιστορίες. Μες στο λυκόφως και την υπογάλανη ατμόσφαιρα, αναδύεσαι πάντα ως αίσθημα και μνήμη.

[1]    Το κείμενο αποτελεί ευγενική παραχώρηση της ποιήτριας Μαρίας Βούλγαρη. Η πρώτη συλλογή παρόμοιων, μικρών θησαυρών με τίτλο “Οδοιπορικά Τσέπης” κυκλόφορησε στις αρχές του προηγούμενου καλοκαιριού, κερδίζοντας τις εντυπώσεις. Το κείμενό της, με την ευαισθησία και την αυθεντικότητα που το διακρίνει στέκει η βασική αφορμή για το μικρό οδοιπορικό “της καρδιάς” όπως θα έλεγε και η ίδια.