Πάμπλο Νερούδα

Όταν γεννιέται ο άνθρωπος

ένας καημός γεννιέται

γράφει ο  Απόστολος Θηβαίος.

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Ο Πάμπλο Νερούδα δεν χρειάζεται πια συστάσεις. Η λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία έχει σφραγιστεί από το έργο του Χιλιανού ποιητή. Μαζί με τους Μάρκεζ, Καρπεντιέρ, Αρένας, Μπόρχες, Λιόσα, Φουέντες και άλλους που τούτο το κείμενο αδικαιολόγητα λησμονεί χαρακτηρίζουν το θαυμαστό, πραγματικό κόσμο της άλλοτε νέας γης. Ανάμεσά τους ο Ρικάρντο Νεφταλί Ρέγιες  που συστήνεται το 1924 στη λογοτεχνική σκηνή της πατρίδας του με τα Είκοσι Ερωτικά του ποιήματα και ένα τραγούδι απελπισμένο κηρύσσοντας την πρωτοπορία της τέχνης στην  μακρινή Χιλή.

Η ζωή του στάθηκε ένας μεγάλος έρωτας. Ως το 1973 που το καθεστώς Πινοσέτ στερεί από την παγκόσμια λογοτεχνία ένα μοναδικό πνεύμα ο Νερούδα παρουσιάζεται στο διεθνές κοινό με πενήντα περίπου τίτλους και ανέκδοτα έργα που ως σήμερα περιμένουν τον κατάλληλο χρόνο για την έκδοσή τους. Το Canto General που μελοποιεί ο Μίκης Θεοδωράκης φωτίζει αυτόν τον έξαλλο απ΄αγάπη ποιητή των μεγάλων υψομέτρων. Ο Γιάννης Ρίτσος θα κρατήσει με τον Νερούδα μια σχέση αυθεντική και φιλική. Η συμβολή του στην κοινοποίηση του έργου του Χιλιανού δημιουργού κρίνεται αποφασιστική. Η Δανάη Στρατηγοπούλου θα μεταφράσει μοναδικά τους στίχους του Νερούδα, συνδέοντας για πάντα την καλλιτεχνική της πορεία με το μεγαλείο του. Ταξιδευτής, λάτρης εκείνου του έρωτα που γίνεται ιδέα και δόξα, έμβλημα, τρυφερός συνομιλητής του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Η μοίρα τους κοινή, σαν εκείνη που φτιάχνουν μονάχοι τους οι άνθρωποι στο μέσα των χεριών. Θα κρατήσουν άσβηστη τη φωνή τους μες στις πιο σκληρές συνθήκες. Θα κερδίσουν την αθανασία μες στη φωτιά και τον παραλογισμό αυτού του κόσμου.

Αφήνουν στίχους ζωντανούς, παλλόμενους, αψηφούν τα ρεύματα. Γυρίζουν στους τοίχους τους καθρέφτες και γυρεύουν το πώς και το γιατί της ύπαρξης και της εποχής τους τραγουδώντας, αφήνοντας δεμάτια ήλιου να διατρέξουν μάτια και ιδέες. Πάντα οι μορφές τους που βουτούν μες στο φως, που χάνονται και επανέρχονται τρυφερές όπως τα χελιδόνια. Δημιουργοί που αφήνουν παρακαταθήκη μια ολόκληρη κατάθεση ζωής, καταργώντας κάθε κριτική, κάθε πηγή και αφετηρία. Μ΄άλλο τρόπο ο έρωτας δεν μπορεί να ειπωθεί, μ΄άλλο όνειρο δεν συγκρίνεται της ζωής μας ο ίσκιος. Τη γλώσσα τους τη χαρίζει ένας καλός άγγελος. Τις αρχαίες τους ρίμες, το μέτρο, το αίσθημά τους το αμετάφραστο.

Ο Πάμπλο Νερούδα δημοσιεύει τα Είκοσι τραγούδια του κερδίζοντας σταδιακά κοινό και κριτικούς. Τόσος έρωτας, τόσο παρελθόν, τέτοια καρδιά αβίαστη θα βρει εμπρός της επικρίσεις. Ωστόσο ο ποιητής θα τις αντιμετωπίσει με σθένος. Τίποτε δεν μπορεί να κάμψει το ρυθμό του. Εκείνο το νεύρο που ζωντανεύει απ΄τον κεραυνό της τέχνης για να αποδώσει με τη μεγαλύτερη ένταση την παράφορη τραγωδία, τις πιο σκοτεινές και ανεξερεύνητες εκδοχές μας τίποτε δεν τ΄απειλεί. Μια βαθιά και ανόθευτη αγάπη για τη ζωή, τη φύση, τον άνθρωπο, τον καημό του φέγγει παντού μες στα τετράδιά του. Τα Είκοσι Τραγούδια  ολοκληρώνονται το 1932 μετά τις προσθήκες και τις διορθώσεις του ίδιου του δημιουργού.

Η δημιουργική του πορεία γεμάτη από σταθμούς. Κορυφαίος η βράβευσή του με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1971 που τόσες αντιδράσεις θα εγείρει εξαιτίας των πολιτικών πεποιθήσεων του ποιητή. Μέλος του κομμουνιστικού κόμματος εκφράστηκε ανοιχτά σ΄όλη τη διάρκεια της ζωής του για τ΄όραμα αυτού του κόσμου, δίχως δισταγμούς και μεταφράσεις, καταβάλοντας το πανάκριβο τίμημα.

Η “εκτέλεσή” του από το τυραννικό καθεστώς Πινοσέτ δυο χρόνια μετά θα καταστήσει τον Νερούδα σύμβολο σε ολόκληρο τον ελεύθερο κόσμο. Βαριά άρρωστος θα εισπράξει όλη την εκδικητικότητα του καθεστώτος Πινοσέτ, επιβεβαιώνοντας τις μεθόδους και τη μικροπρέπεια του ολοκληρωτισμού.  Η συνεισφορά του ωστόσο που ξεπερνά την τέχνη του αποτελεί ένα είδος προσφοράς που ελάχιστοι ως σήμερα κατέθεσαν στ΄όνομα του πνεύματος, στην αξία και την  ηθική αυτού του κόσμου. Τ΄απελπισμένο τραγούδι του, χρόνια πριν το θάνατό του φανέρωσε στον κόσμο μια σπάνια φωνή, έναν θεσπέσιο καθρέφτη της λύπης, της χαράς, του δέους και των οριζόντων που μας κυκλώνουν.

Απόψε ο Πάμπλο Νερούδα γράφει ξαναγράφει τα ποιήματά του. Οι στίχοι Φεντερίκο, αν και δεν γερνούν ποτέ, κερδίζουν κάτι απ΄τη σοφία του καιρού. Αλλιώς διαβάζονται, περισσότερο αισθάνονται παρά σημαίνουν τα ποιήματα με τον καιρό.

Κάπως έτσι και τα ερωτικά του Χιλιανού ποιητή που για καμιά γυναίκα και καμιά γεωγραφία δεν γράφονται. Όλα βρίσκονται στην νεανική καρδιά του ποιητή που κρατά ακέραιο τ΄ωραίο έπος της ζωής. Στα ποιήματα του Νερούδα οι άνθρωποι οργίζονται, πικραίνονται, μεθούν από ζωή και εκδίκηση, αγαπούν. Πηγαίνουν ένα βήμα πέρα από τον πόθο και την πράξη. Φλέγονται.

Έτσι στ΄άκρα να φθάνει η ταπείνωσή μου. Έτσι ως τ΄άκρα να φθάνω, να χάνομαι, κάτι από μένα να κερδίζω, να θυμάμαι τη μορφή σου σαν προσευχή,  κάπως σβησμένη και κάπως ωραία  σ΄ακροκέραυνα και μονές ανθρώπινες. Να ΄ρχεσαι σαν τα πουλιά μες στ΄απόγευμα, να σκύβεις , να πίνεις, να  τινάζεις το λαιμό σου,  μισή ιερή και μισή απ΄άλλον κόσμο. Να ΄σαι καταρρακτώδης, πρώτο θάμπος μου και τελευταίο.

Τώρα, μ΄όλα τα φύλλα μου σπασμένα, με σένα ένα ολόκληρο πρόσωπο στη γη τίποτε δεν μου μένει. Το πεπρωμένο του έρωτα πώς χάθηκε, πώς πάει. Πόλεις λευκές, όλων των δυνατοτήτων πώς σβήστηκαν απ΄τους χάρτες. Και  οι πύργοι μου, οι πύργοι μου που τόσο αγαπούσες όλοι χαλάστηκαν. Κάτι σημαίες σου μονάχα, κάτι δρόμοι των Αυγούστων και η ψηφιδωτή σου μορφή μου παραστέκονται. Εσύ γυναίκα της απουσίας, ρόδο της πρώτης μου νιότης και ακμή μου, δρόμε διστακτικέ μου που νικήθηκες. Νύχτες ολόκληρες να σε γυρεύω στους βυθούς. Να σε ζωγραφίζω, να σε κρύβω μες στα ξωκλήσια, πλάι στους αγίους και τ΄άνθη των παιδιών. Εγώ που εμπρός σου ταπεινώθηκα και μετανόησα, που σε χάραξα ανεξίτηλη πάνω σε σώματα, μέσα σε στίχους. Εγώ που σ΄έκανα τραγούδι, κήπο μου μυστικό και κόπο.