Ο καθηγητής Χαράλαμπος Μπούρας πέρασε στη σφαίρα των Αθανάτων

γράφει ο  Απόστολος Θηβαίος.

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Πριν από μερικές μέρες ο καθηγητής Χαράλαμπος Μπούρας πέρασε στη σφαίρα των αθανάτων. Σύσσωμη η πανεπιστημιακή κοινότητα επέδειξε το σεβασμό και το θαυμασμό της για τον σπουδαίο δάσκαλο και επιστήμονα. Εμπνευστής της αναστυλωτικής προσπάθειας, προκειμένου τα μνημεία της Ακρόπολης να παραμείνουν άθικτα απ΄τη φθορά των αιώνων, διδάσκαλος στο Μετσόβιο πολυτεχνείο, μεταλαμπαδεύοντας σε γενιές ολόκληρες σπουδαστών το μεράκι, το πάθος αλλά και την ορθολογική, επιστημονική του σκέψη, εφόδια απαραίτητα για τους αυριανούς αρχιτέκτονες, κατατάσσεται ήδη στο πάνθεον των σπουδαίων, ελληνικών προσωπικοτήτων. Το έργο του στον Παρθενώνα και τα υπόλοιπα μνημεία του Ιερού Βράχου συνιστά μια πρωτοφανή και ουσιώδη παρέμβαση στη διάσωση του σχήματος και του αρχαιοελληνικού μεγαλείου. Στον Χαράλαμπο Μπούρα οφείλεται η δημιουργία θεσμών και συλλογικοτήτων οι οποίες με τη δράση και τον σχεδιασμό τους εξασφάλισαν την επιδιορθωτική και αναστηλωτική προσπάθεια των πιο σημαντικών μνημείων της αρχαίας, ελληνικής εποποιίας. Παρά τις αντιδραστικές φωνές, οι οποίες καταδίκαζαν την αισθητική παρέμβαση στον Παρθενώνα και τα υπόλοιπα μνημεία της Ακροπόλεως, ο Χαράλαμπος Μπούρας υπερασπίστηκε το έργο του ως την τελική του έκβαση, πιστός στις επιστημονικές του αρχές. Πλήθος μελετητών, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό στάθηκαν και συνεχίζουν να θεωρούν το έργο του καθηγητή με έκδηλο θαυμασμό, δικαιώνοντας την άτεγκτη στάση του απέναντι στην επαρχιώτικη νοοτροπία της ελληνικής κοινωνίας. Ο Γιώργος Αριστηνός, πρώτος επισήμανε αυτήν την ιδιομορφία της νεοελληνικής κοινωνίας, ενώ το παράδειγμα του Μπούρα και οι αντιδράσεις απέναντι στο έργο του, υπομνηματίζουν με τον πιο εύγλωττο τρόπο την απουσία σχεδιασμού και πρόβλεψης για τη διατήρηση και την κληροδότηση των σημαντικών αυτών μνημείων, αρχιτεκτονημάτων οροσήμων για την ελληνική κοινωνία, αλλά και την παγκόσμια κοινότητα, για τα οποία ένα τόσο σπουδαίο έργο μας κληροδοτεί ο σπουδαίος, Πρεβέζιος επιστήμονας. Η νεοελληνική αντίληψη αυτήν ακριβώς τη νοοτροπία επιβεβαιώνει και πιστοποιεί με παρουσίας όπως αυτή του Μπούρα να αποτελούν εξαιρέσεις προς επιβεβαίωση ενός αληθινά, θλιβερού και μακροχρόνιου κανόνα.

Ο Χαράλαμπος Μπούρας διανύει την παιδική του ηλικία στην Χίο. Οι μαρτυρίες του για την παιδική ζωή στο εμβληματικό αυτό νησί επιβεβαιώνουν τους δεσμούς του με τον τόπο, ο οποίος δικαίως σήμερα διεκδικεί τη θέση της πατρίδας. Η σκληρή κατοχή, η απομόνωση από τα μεγάλα αστικά κέντρα και τις νέες τάσεις χαρακτηρίζουν τη Χίο του δεύτερου μισού του περασμένου αιώνα. Παράλληλα όμως μια πλούσια, αρχιτεκτονική παράδοση θρέφει το ενδιαφέρον του καθηγητή για την μελλοντική του, επιστημονική κατάρτιση. Μεσαιωνικές και βυζαντινότροπες κατασκευές και παραστάσεις, ολόκληροι οικισμοί με ορατές ως σήμερα τις ποικίλες επιρροές, ναοί και δημόσια κτίσματα στάθηκαν η αφορμή για την παθιασμένη ενασχόληση του νεαρού τότε Χαράλαμπου Μπούρα με την αρχιτεκτονική. Οι μετέπειτα, εξειδικευμένες μελέτες του επιβεβαιώνουν την σημαντική επίδραση που άσκησε η Χίος των παιδικών του χρόνων στη διαμόρφωση της έγκυρης και καταρτισμένης, επιστημονικής του προσωπικότητας. “Μαθήματα ιστορίας της Αρχιτεκτονικής”, “Ιστορία της Αρχιτεκτονικής” καθώς και πλήθος μελετών για τις βυζαντινές,  οικοδομικές τεχνικές συνθέτουν ένα μέρος του έργου του. Το υπόλοιπο έργο μονοπωλεί ένα εμπερειστατωμένο και πολυσχιδές, επιστημονικό έργο για τα μνημεία της Ακρόπολης. Βαθύς γνώστης της αρχαίας ελληνικής αλλά και της ιστορίας της αθηναϊκής πολιτείας του 4ου αιώνα π.Χ. Θα παραδώσει στις επόμενες γενιές ένα μοναδικής αξίας έργο, κληροδότημα ουσίας. Οι θεωρητικές του προσεγγίσεις και οι αναπαραστάσεις του μνημειακού χώρου της Ακρόπολης συνιστούν σήμερα μελέτες σπουδαίας, επιστημονικής αξίας, για το σύνολο της ερευνητικής κοινότητας. Πιστός στο τρίπτυχο της αθηναϊκής δημοκρατίας, υπήρξε βαθύς δημοκράτης, μύστης των γεωμετρικών κανόνων και των κατασκευαστικών όρων οι οποίοι σήμερα αποκαλύπτονται καθιστώντας βαθύτερη τη σχέση ανθρώπου και φυσικού περιβάλλοντος. Η αγνή, τέλος ομορφιά, όπως εικονογραφείται στα διασωθέντα μνημεία, τα αγάλματα και τις αναπαραστάσεις εμπλούτισαν το έργο του Μπούρα με την πιο καίρια και ουσιώδη συνισταμένη ενός πολιτισμού κορυφαίου και αξεπέραστου.

Ο τρόπος με τον οποίο γνώρισε και μελέτησε την Ακρόπολη, πάντα σε βάθος και πάντα με σεβασμό απέναντι στην ειδική σηματοδότηση των μνημείων και τη σχέση τους με το περιβάλλον, τόσο του χθες όσο και του σήμερα, πιστοποιεί ένα βλέμμα αθώο και παιδικό, ευθυγραμμισμένο πάντα με τις θεωρητικές επισημάνσεις του Οδυσσέα Ελύτη. Η τέχνη που υπηρέτησε ο Μπούρας όχι μόνο γέννησε τις μετέπειτα εκδοχές της αλλά καθόρισε με τον πιο απόλυτο τρόπο την καλλιτεχνική δραστηριότητα όλων των μετέπειτα αιώνων. Η πρόσφατη αποδημία του στερεί από την ελληνική κοινωνία έναν σπουδαίο εργάτη του πνεύματος. Έναν άνθρωπο βαθιά αφοσιωμένο στη διάσωση των καλύτερων όρων, απ΄όσους συνθέτουν σήμερα τα υποστυλώματα του επίκαιρου πολιτισμού μας. Ένας άνθρωπος πιστός στα κελεύσματα ενός άλλου σημαντικού Έλληνα ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή μες στο 2016, λίγο μόνο καιρό πριν τον ξαφνικό θάνατο του καθηγητή Χαράλαμπου Μπούρα. Ο Δημήτρης Μαρωνίτης, επισημαίνει. Φανείτε εις μικρόν γενναίοι και ο Χαράλαμπος Μπούρας, με μια αντιστρόφως ανάλογη βάσει μεγέθους προσφορά αυτήν ακριβώς τη ρήση επισημαίνει σήμερα.

Η αναφορά μας στο έργο του Χαράλαμπου Μπούρα δεν πραγματοποιείται μόνο με αφορμή το μνημειώδες έργο του, αλλά και ως μια ουσιώδης παράμετρος με πολλαπλές ερμηνείες, γύρω απ΄τις επίκαιρες συζητήσεις αναφορικά με το αρχιτεκτονικό μέλλον της Αθήνας και τον μελλοντικό του χαρακτήρα. Κλασικισμός, πολυκατοικίες του μεσοπολέμου αλλά και της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, παλαιά νεοκλασικά που διασώζονται ακόμη μες στον αστικό ιστό αποτελούν ένα μόνο δείγμα της αρχιτεκτονικής, αθηναϊκής πολυγλωσσίας. Πεζοδρομήσεις, ανακατασκευές, το πολύπαθο, ιστορικό κέντρο. Αδιάκοπες οι πτυχές του ζητήματος της μελλοντικής, αθηναϊκής υφολογίας, σε μια αδιάκοπη αναζήτηση των όρων υπό τους οποίους θα δομηθεί η νέα, στα πρότυπα των κοσμοπόλεων Αθήνα. Σημαντικές μορφές της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής, οίκοι μελετητικοί με σημαντικές εκπονήσεις στις μεγαλουπόλεις του σήμερα καλούνται να καταθέσουν τις προτάσεις τους για την νέα Αθήνα. Ωστόσο, αποσιωπώνται επιμελώς οι απόψεις σημαντικών, Ελλήνων επιστημόνων οι οποίοι με το έργο τους καθόρισαν τη σύγχρονη αισθητική της πόλης και έθεσαν τα πιο καίρια ζητήματα για τη διάσωση του ειδικού, αθηναϊκού περιβάλλοντος. Πικιώνης, Δοξιάδης, Μπούρας κατέθεσαν στον καιρό τους σημαντικές απόψεις, τόσο σε θεωρητικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο έργου. Εντούτοις, οι νέοι θεσμοί αδυνατούν να αποτιμήσουν τα οφέλη απ΄αυτές τις επιστημονικές προσεγγίσεις, πιστές πάντα στην ελληνικότητα αλλά και το παρελθόν αυτής της πόλης. Η περίπτωση του Χαράλαμπου Μπούρα συνιστά ένα τρανταχτό παράδειγμα αυτής της ατμόσφαιρας, αφού μόνο η αποδημία του στάθηκε η αφορμή για την ευρεία παρουσίαση του αναστηλωτικού του έργου, στο οποίο και οφείλουμε σε μεγάλο βαθμό τη συνέχιση της ύπαρξης των μνημείων της Ακροπόλεως. Η νέα γενιά, αποκομμένη απ΄την παράδοση αλλά και τους παράγοντες που διαμορφώνουν σήμερα και χθες τη λεγόμενη ελληνικότητα, αδαής αναφορικά με τους πραγματικούς, σύγχρονους ευεργέτες της κοινωνίας μας, αδυνατούμε να προσδιορίσουμε μια σταθερή και ολοκληρωμένη άποψη για την πόλη που επιθυμούμε. Η ροπή μας προς τη δύση, άνευ επιχειρημάτων και αρχών βεβαιώνουν την απόσταση της μοντέρνας, ελληνικής σκέψης απ΄τις θεμελιώδεις αρχές της. Τα στοιχεία της ίδιας μας της ταυτότητας δέχονται τις ξένες επιδράσεις, αδικαιολόγητα, δίχως κριτική σκέψη. Περιορισμένοι στην εμπορική εκμετάλλευση των επίκρανων και όσων η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως, καθιστούμε τη σχέση μας με το ιστορικό παρελθόν ολοκληρωτικά ανεπίκαιρη. Η αρχαία, ελληνική τέχνη μεταβάλλεται σε ένα επιφανειακό, τουριστικό προϊόν. Η εκμετάλλευσή του στηρίζεται στο εύκολο κέρδος και μια αταβιστική σχέση, ενώ την ίδια στιγμή απουσιάζει το ενδιαφέρον μας για τη διάσωση αυτού του ιστορικού περιβάλλοντος και τη διαμόρφωση μιας πόλης που θα συνδυάζει αισθητικά τις νέες, αστικές ανάγκες μιας αληθινής μεγαλούπολης με το πλούσιο παρελθόν της. Ο Χαράλαμπος Μπούρας αποκαλύπτει μια Ελλάδα επιστημονικά καταρτισμένη και πρωτοποριακή την ίδια στιγμή που το παρόν της εικονογραφεί   έναν τόπο λειψάνων και προχειρότητας που επιβεβαιώνουν τη δυστυχία των παιδιών της. Τη δική μας δυστυχία, απόσταγμα μιας αντίληψης επαρχιώτικης η οποία αδυνατεί να κατανοήσει πως το λευκό της μνημειακής μας ιστορίας δεν συνιστά μια υπόθεση νεκρή, αλλά μια ευκαιρία με άπειρες δυνατότητες.

Ο Χαράλαμπος Μπούρας εξασφάλισε με το έργο του τη διαχρονικότητα αυτής ακριβώς της ενδημικής και μοναδικής στον κόσμο, πολιτιστικής δυναμικής, δικαιώνοντας σήμερα τη στροφή προς τις πτυχές του σπουδαίου, επιστημονικού του έργου.