Μακριά από το Καρακάς

“σκότωναν και σκοτώνουν

μεταφέροντας ολόκληρες πολιτείες

στη μύτη των

ατσάλινων σπαθιών τους”

Ν. Γκιουρσέλ, “Οράματα του Νότου”

γράφει ο  Απόστολος Θηβαίος.

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Το μεταναστευτικό κίνημα, οι λεγόμενες ροές που κορυφώθηκαν σε ένταση και πυκνότητα τους προηγούμενους μήνες αφήνουν το στίγμα τους στη χρονιά που εξελίσσεται. Ηλικιωμένοι, παιδιά κάθε ηλικίας, με τις οικογένειές τους ή ασυνόδευτα, άνθρωποι του κοινού ποινικού κώδικα που πασχίζουν να περάσουν στις ευρωπαϊκές χώρες και τον προηγμένο ακόμη και στο πεδίο της εγκληματικής δράσης, δυτικό κόσμο συνιστούν το ανθρώπινο φορτίο των μικρών και των μεγάλων τραγωδιών που εκτυλίσσονται με αμείωτη ένταση στα νερά του Αιγαίου. Καθορισμένες διαδρομές μέσα απ΄τ΄αφιλόξενα εδάφη της Ασίας ή της Αφρικής, υδάτινοι δρόμοι που περνούν απ΄τη Λέσβο, το Αγαθονήσι, τις νησίδες νοτίου της Κρήτης. Τόπους ακατοίκητους, προικισμένους με την πατίνα του χρόνου που  σήμερα στέκουν ως ενδιάμεσοι σταθμοί ενός επικού ταξιδιού. Κλειστά σύνορα, αυτοσχέδιοι καταυλισμοί, φωτογραφικά ρεπορτάζ στο σημείο που η ανθρώπινη δοκιμασία συμβολοποιείται και ανάγεται σε ορόσημο, μαζικές μεταφορές πληθυσμών σ΄ έρημες πολίχνες της ελληνικής επαρχίας, ικανές να δεχτούν αυτό το πρωτόγνωρο κύμα, την πιο πιστή και αδιαμφισβήτητη απόδειξη ενός κόσμου εξαιρετικά ασταθούς, ευμετάβλητου, πάντα στο έλεος των παγκόσμιων, οικονομικών ρευμάτων και των ακραίων, εθνικιστικών ιδεολογιών. Ενός κόσμου μπολιασμένου με στοιχεία συμβιβασμού, συγκατάβασης ή και μηδενισμού απέναντι σε ζητήματα που πριν μερικά χρόνια συνέθεταν απροσπέλαστα εμπόδια στην πραγμάτωση της πνευματικής ολοκλήρωσης.

Το ζήτημα των μεταναστευτικών ροών, όπως πολύ εύσχημα χαρακτηρίστηκαν τα ποτάμια των πληθυσμών που αποζητούν τη μετάβασή τους στις μεγάλες, ευρωπαϊκές χώρες απασχόλησε και εξακολουθεί να απασχολεί την κοινή γνώμη της γηραιάς ηπείρου. Διατυπώσεις όλων των ειδών, απόψεις μηδενιστικές ή ανεκτικές, κορώνες εθνικισμού και ανθρωπιάς συνιστούν το υλικό της ιστορίας που συσσωρεύεται καθημερινά στα νερά της Μεσογείου. Αυτοσχέδια κοιμητήρια για τους νεκρούς που κράτησαν για πάντα άγνωστο τον θεό τους, ξεβρασμένα κουφάρια πλοίων, σωσίβιες λέμβοι που αποκτούν εικαστική σημασία κοσμώντας τις προσόψεις των αμήχανων, ευρωπαϊκών πόλεων, φριχτές μαρτυρίες και φωτογραφικά ντοκουμέντα. Αυτές είναι και μόνο οι αποδείξεις μιας παγκόσμιας τάσης, ανατροφοδοτούμενης ανά τους αιώνες απ΄τις ανθρώπινες αντιπαραθέσεις και τα μακροοικονομικά μεγέθη της πολιτικής επιστήμης, στο βαθμό που η τελευταία εξακολουθεί να παραμένει πιστή στις αξιωματικές αρχές της, εκπληρώνοντας τις σημασίες της. Η Ειδομένη, το λιμάνι του Πειραιά, παλιές, βιομηχανικές εγκαταστάσεις και στρατόπεδα αποτελούν σήμερα τους χώρους όπου εξελίσσεται το δράμα των μεταναστών, κρατώντας μακριά απ΄την κοινωνική αξιολόγηση το ρεαλισμό και τη δυναμική της ζωής που πασχίζει να αναδημιουργηθεί μέσα απ΄τις στάχτες της.

Ωστόσο, πιστοί στο εθνικό ιδεώδες, εγκλωβισμένοι στο μικρό, επαρχιακό μας κόσμο αδυνατούμε να κατανοήσουμε το φαινόμενο της μετανάστευσης. Αδυνατούμε να κατανοήσουμε την εμβέλεια μιας πραγματικότητας με στοιχεία διαχρονικότητας και οικουμενικότητας. Την ίδια ώρα που η ευρωπαϊκή Ελλάς βάζει τα δυνατά της για ν΄αντεπεξέλθει στις διεθνείς εκτιμήσεις, εκπονώντας σχέδια επί σχεδίων για τη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού απ΄τις υποσαχάριες χώρες και τη σπαραζόμενη Μέση Ανατολή χιλιάδες ανθρώπων συνοστίζονται σ΄άλλα σύνορα, σ΄άλλα φυλάκια, γράφοντας τις σελίδες της ιστορίας ενός κινήματος με διεθνείς προεκτάσεις. Στην Λατινική Αμερική με τις τόσες ομοιότητες προς την ελληνική πραγματικότητα, στα αμερικανικά σύνορα και τις επικίνδυνες, μεξικανικές ερήμους το ανθρώπινο κοπάδι δεν σταματά να αναζητά τρόπους μετάβασης και μετεγκατάστασης, μεταβάλλοντας διαρκώς τη σύσταση και τα ειδικά, ποιοτικά χαρακτηριστικά του παγκόσμιου πληθυσμού.

Αφορμή για το ύφος και τα σημαινόμενα του παρόντος σημειώματος η διεθνής αρθρογραφία και το πρόσφατα δημοσιευμένο άρθρο της εφημερίδας Guardian. Αντικείμενο της περιεκτικής παρουσίασης η αθρόα μετακίνηση του κουβανέζικου πληθυσμού εδώ και μερικά χρόνια μέσω γειτονικών χωρών όπως η Κολομβία και ο Παναμάς. Ένα ολέθριο ταξίδι για τις οικογένειες των μεταναστών που καλούνται να διασχίσουν μερικά απ΄τα πιο αφιλόξενα μέρη του πλανήτη.Ο Andy του άρθρου με τη γλαφυρή του αφήγηση αφήνει να εννοηθούν οι φριχτές συνθήκες που συναντούν όλοι όσοι επιλέγουν το δύσκολο δρόμο της φυγής. Ταξίδια που διαρκούν μέρες ολόκληρες ή μήνες, αφορμές για εμπειρίες που δύσκολα μπορούν να καταγραφούν στην αληθινή τους ένταση και σημασία. Ο Andy λέει πως αν πήγαιναν όλα καλά θα είχε κατορθώσει να φτάσει σήμερα στην Νέα Υόρκη, δοκιμάζοντας τις δυνάμεις του στους κόλπους μιας ελεύθερης και ανταγωνιστικής αγοράς, όπως φαντάζει η αμερικάνικη έναντι του κλειστού κύκλου εργασιών και του ασύδοτου κρατισμού που ασκεί η Αβάνα, σχεδόν εβδομήντα χρόνια τώρα, περιορίζοντας τις κοινωνικές ανάγκες σε πολιτικά ορθές και μη αιτιάσεις. Επανδρωμένος με μια επίκαιρη και προσοδοφόρα, επαγγελματική ταυτότητα ο κάθε Andy αυτού του κόσμου οραματίζεται την ευρωπαϊκή κατάφαση ή την ανοχή και την αγάπη που διδάσκει από τους εξώστες η παπική χάρη. Ονειρεύεται την εγκαθίδρυση ανθρώπινων κοινωνιών με πολλές και διαφορετικές, πολιτιστικές διαφοροποιήσεις, ποντάροντας στη διαμόρφωση ενός κοινού προσώπου με βάση όσα ενώνουν.Πριν όμως από μια τέτοια κατάκτηση ο κάθε Andy γίνεται μάρτυρας των υπερφορτωμένων πλοιαρίων που σε πείσμα όλων των δράσεων, καλούνται να μεταφέρουν άνδρες, γυναίκες και παιδιά , ταυτίζοντας την έννοια του κέρδους με τις αιτιάσεις της ανθρώπινης ψυχής. Όταν είδα το πλήθος που πάσχιζε να χωρέσει μες στην βάρκα, τότε δίστασα, σημειώνει ο Andy. Μερικές μέρες πριν ο Παναμάς είχε κλείσει τα σύνορά του απαγορεύοντας στους Κουβανούς μετανάστες να διασχίσουν τα σύνορά του. Αυτά τα πλήθη συνθέτουν σήμερα τον ιδιότυπο, όσο και πρόσκαιρο πληθυσμό της περιοχής Turbo.Το διαχρονικά παρόν και ακαθόριστο εκείνο πλήθος που προσβλέπει σε μια καλύτερη ζωή, ρισκάροντας πολλές φορές την ίδια του την ύπαρξη καθώς γίνεται βορά στα χέρια των ιδιότυπων αυτών ομάδων που νέμονται τα μονοπάτια προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ελπίζουμε πως η Κολομβία θα επιτρέψει τις αερομεταφορές, συνδράμοντας στο αγωνιώδες δράμα των Κουβανών προσφύγων.Η παράκληση του Andy ωστόσο δεν πρόκειται να ευοδωθεί. Η κυβέρνηση του Καράκας δεν συναινεί σε μια τέτοια απόφαση διαιωνίζοντας αυτή τη δίχως τέλος κατάσταση που τόσες ομοιότητες παρουσιάζει απέναντι στο ελληνικό, προσφυγικό ζήτημα, επαληθεύοντας τους κοινούς παρονομαστές μιας παγκόσμιας τάσης. Για τις χιλιάδες των Κουβανών μεταναστών που είτε κατόρθωσαν να περάσουν τα κολομβιανά σύνορα, είτε παραμένουν εγκλωβισμένοι στις παραμεθόριες περιοχές η Κολομβία του ανεκτικού, προσφυγικού νόμου παραμένει ο πιο δημοφικής προορισμός. Σταυροδρόμι για τη δύση και την υπόλοιπη, λατινική Αμερική η Κολομβία ανέχεται τα μεταναστευτικά ρεύματα, παραχωρώντας την ίδια στιγμή μια ιδιότυπη ανοχή,- ίσως λόγω ανεπάρκειας των συστημάτων ελέγχου-, στο παράνομο εμπόριο ανθρώπων, όπως αποκαλείται περιφραστικά η δίχως όρια εκμετάλλευση της ανθρώπινης ανάγκης. Διπλωματία και οργανωμένο έγκλημα ρυθμίζουν τις παραμέτρους του μεταναστευτικού φαινομένου. Απ΄τη μία πλευρά οι διεθνείς, πολιτικές σχέσεις και απ΄την άλλη μια παράλληλη οικονομία τεράστιων κερδών καθορίζουν τους όρους ενός τραγικού “παιχνιδιού.”Σκληρά, στρατιωτικά καθεστώτα ελέγχουν τις ροές των Κουβανών προσφύγων προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, επιβάλλοντας πολλές φορές κανόνες που συναινούν στην κορύφωση του δράματος και την αποθήκευση ψυχών. Λίγες οι διαφοροποιήσεις απ΄την ολοκληρωτικά αφοπλισμένη Ευρώπη που ανατρέχει στο φεουδαρχικό της παρελθόν για να ερμηνεύσει και να περιγράψει τις προοπτικές της κατάστασης. Ελπίζουμε πως σύντομα θα αρθούν τα εμπόδια και ο δρόμος για τις ΗΠΑ θα ανοίξει και πάλι, εύχεται ο Andy κλείνοντας το άρθρο της Guardian με μια ευχή κοινότυπη, επιβεβαιωτική των κοινών, υπερεθνικών όρων που διαμορφώνουν το ταξίδι χιλιάδων ανθρώπων προς ένα καλύτερο αύριο.

Είναι βέβαιο πως η μελέτη του φαινομένου θα φέρει στην επιφάνεια πολλές διαφορές. Στοιχεία που μεταβάλλουν το χαρακτήρα του προβλήματος και διαφοροποιούν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του. Εντούτοις αυτές οι χιλιάδες των Κουβανών που ζουν σε γκρίζες ζώνες, ανήμποροι να αντιδράσουν εμπρός στους παγκόσμιους, πληθυσμιακούς συσχετισμούς συνιστούν μια παράλληλη εκδοχή του εγχώριου προβλήματος. Μιας διάστασης που έρχεται σε αντίθεση με την αδιαμφισβήτητη αποδοχή της ευεργετικής δράσης την οποία εξασκούν οι νέοι πληθυσμοί στον ιστό γερασμένων κοινωνιών, όπως αποκαλύπτεται απ΄την παρατήρηση του φαινομένου σε όλες τις φάσεις της ανθρώπινης ιστορίας. Σε κάθε περίπτωση όμως  θα μας αφόπλιζαν οι συσχετισμοί και οι ομοιότητες του προβλήματος όπως αποτυπώνονται στις τοποθετήσεις του Andy ή ενός νεαρού Σύριου που εγκατέλειψε τη Δαμασκό προσβλέποντας στην προηγμένη δύση και τους θεσμούς των κατοχυρωμένων δημοκρατιών της. Οι άνθρωποι αυτοί συμμετέχουν σε μια ιδιότυπη επανάσταση, τη μόνη που γνώρισε η εποχή μας μετά την τεχνολογική και η οποία μπορεί να αναθεωρήσει τις ετοιμόρροπες δυνάμεις που σήμερα συντελούν τις κοινωνίες μας. Αυτοί οι απωθημένοι άνθρωποι, οι θεληματικά εξόριστοι δεν θα επιτρέψουν ποτέ να συνεχίσουμε να ζούμε σαν τίποτε να μην συνέβη. Οι ιστορίες, οι εμπειρίες και τα μικρά ή μεγάλα δράματά τους, αυτές οι χιλιάδες που λογίζονται σαν τα σκουπίδια του αιώνα μας και που παλεύουν κόντρα σε κυβερνήσεις και λαϊκό αίσθημα, αυτοί οι άνθρωποι, σταματημένοι στην Ειδομένη ή σε κάθε άλλον καταυλισμό αυτού του κόσμου, ίσως ν΄αποτελούν τον κεραυνό που μπορεί να ζωντανέψει το δράμα ενός γερασμένου, δίχως κατεύθυνση κόσμου. Μερικά χρόνια μετά την καθιέρωσή της η παγκοσμιοποίηση αποκαλύπτει το tableu vivant που περισσότερο από κάθε τι μπορεί σήμερα να την περιγράψει ενώ ένας ολόκληρος κόσμος κάνει το βήμα από το θάνατο προς τη ζωή και αμφίδρομα. Έτσι φυσικά, όπως συνέβαινε πάντα, δίχως σπασμό,μ΄όση αντοχή εμπεριέχει η ίδια του ή φύση.