Διά φακού Αλέξη Δαμιανού

γράφει ο  Απόστολος Θηβαίος.

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Ευδοκία, 1971

Στις φωτογραφίες η Ευδοκία χάνεται στο βάθος. Είναι αγκαλιασμένη με τον νεαρό λοχία, το πρόσωπό της χαμογελαστό. Χάνεται σαν άλλη Ευριδίκη αγκαλιασμένη μ΄έναν νεαρό, υπέροχο Ορφέα, κόντρα σε κάθε ρεύμα και κάθε αντίληψη. Η Ευδοκία γελά, χίλια ποτήρια σπάνε στο πέρασμά της, η Ευδοκία δακρύζει και πεθαίνει κάθε νύχτα στη Θράκη για χάρη ενός έρωτα. Μες στο μεσημέρι η Ευδοκία χάνει και κερδίζει κάτι απ΄την παλιά της όψη. Γίνεται ιδέα, φιλμ και ανάμνηση καθώς ερωτεύεται όσο ποτέ μες στο λαϊκό αναψυκτήριο εν έτει 1971. Μια Ευριδίκη ακμαία, ένα δώρο της μοίρας. Εκεί, ενώπιον της παλιάς φρουράς η Ευδοκία συντρίβει μ΄ένα της νεύμα όλες τις τάξεις και όλες τις απαγορεύσεις.

Διά χειρός Αλέξη Δαμιανού η κινηματογραφική Ευδοκία θα κερδίσει βραβεία και εντυπώσεις στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του 1971. Ακολουθώντας με συνέπεια το αρχαίο δράμα το φιλμ θα επηρεάσει καταλυτικά την εγχώρια, έβδομη τέχνη, καθώς σήμερα αναδεικνύεται σε μία από τις πιο σπουδαίες, ελληνικές παραγωγές.Η Μαρία Βασιλείου, η δεκαεπτάχρονη πρωταγωνίστρια με την καταγωγή απ΄την Κύπρο και ο Γιάννης Κουτούζης, ο νεαρός λοχίας, αν και ερασιτέχνες θα συμβάλουν καίρια στην ανάδειξη της ταινίας και την τελική της καθιέρωση στη συνείδηση του ελληνικού κοινού. Ο σπουδαίος σκηνοθέτης Αλέξης Δαμιανός θα εισπράξει τον αποκλεισμό και τη σκληρή κριτική του καθεστώτος της 21ης Απριλίου. Η επόμενη ταινία του θα γυριστεί μετά από είκοσι χρόνια, δίχως να επαναλάβει το μύθο της Ευδοκίας.

Το φιλμ θα “ντύσει” το ομώνυμο ζεϊμπέκικο, σύνθεση του Μάνου Λοίζου. Ο μύθος υποστηρίζει πως όταν ο συνθέτης ζήτησε από τον Λευτέρη Παπαδόπουλο να επενδύσει με στίχους τη μελωδία, εκείνος του ανταπάντησε πως είναι αδύνατον να κατορθώσει κάτι τέτοιο, μια και υπάρχουν μελωδίες καταδικασμένες να παραμένουν δίχως στίχους, εκπληρώνοντας οι ίδιες έναν κορυφαίο βαθμό συναισθήματος και έντασης.

Η Ευδοκία ανήκεια σ΄εκείνη την κατηγορία των ελληνικών φιλμ που σήμερα δικαιώνονται ολοένα και περισσότερο, κατοχυρώνοντας πια ένα είδος αναμνηστικής και ιστορικής αξίας. Ο σύγχρονος, ελληνικός κινηματογράφος, τροφοδοτούμενος πια από άλλα υλικά, λιγότερο κοινωνικά και περισσότερο μοναχικά, υπακούοντας με άλλα λόγια στα ερεθίσματα του νέου αιώνα, δεν μπορεί παρά να αποδίδει σήμερα στην Ευδοκία τις τιμές που της αρμόζουν, για την πιστή αναπαράσταση μιας εποχής. Το απόμακρο και μοναχικό περιβάλλον της Θράκης, οι αντιλήψεις της εντόπιας κοινωνίας και ο κοινωνικός αποκλεισμός συνθέτουν μερικά απ΄τα πιο αποφασιστικά θέματα του φιλμ. Η διαχρονικότητά τους αλλά και η απτή εικονογράφηση της ελληνικής, επαρχιώτικης κοινωνίας με τους εκπροσώπους και τους άγραφους νόμους της, προσθέτουν στο φιλμ ένα ειδικό βάρος, άρρηκτα συνδεδεμένο με τη σημασία και τη φήμη του.

Η Ευδοκία του Αλέξη Δαμιανού έρχεται να αναπληρώσει το κενό του ελληνικού κινηματογράφου στην αποτύπωση του νεορεαλισμού ως ρεύμα μες στους κόλπους της εντόπιας τέχνης. Η πιστή απεικόνιση του λεγόμενου προλεταριάτου, του σύγχρονου, κοινωνικού περιθωρίου, ο διακριτικός παγανισμός και η ανάδειξη του σώματος ως στοιχείου μιας γενικότερης, λατρευτικής θεώρησης, το ανεκπλήρωτο και το βίωμα του πολιτισμού με την καταφανέστατη βαρβαρότητά του συνθέτουν άξονες της νεορεαλιστικής θεματολογίας, στην οποία υπόκειται και ο Δαμιανός. Ο μύθος, τα αρχετυπικά δηλαδή πρότυπα της ανθρώπινης συνείδησης, διαμορφωμένα ήδη μες στο αρχαίο δράμα συνοψίζουν εν πολλοίς τους όρους της σχετικής φιλμογραφίας, μες στην οποία εντάσσεται και η Ευδοκία ως δείγμα ενός πιστού στην κοινωνία και τις διαστάσεις της ρεύματος. Τέλος, δεν θα μπορούσε να παραβλεφθεί η ένταση και η πολυσχιδής δυναμική του συμβολισμού στην ένταση του μηνύματος που απορρέει εδώ και δεκαετίες, σταθερό μέσα απ΄το φιλμ του Δαμιανού. Η χρήση των συμβόλων δεν αποτελεί παρά μια μελέτη των εσωτερικών σχέσεων που διατηρούν τα πράγματα με τις ιδέες. Με άλλα λόγια τα σύμβολα δεν αποτελούν παρά μια μέθοδο φυγής απ΄την πραγματικότητα και τις αναπαραστάσεις της.

Τόσα χρόνια μια Ευδοκία νεανική και απαστράπτουσα τρέχει ολόγυμνη στα βουνά της Σαμοθράκης, σε ένα από εκείνα τα παρατεταμένα ξεσπάσματα της βακχικής μανίας που σημαίνει την απόλυτη ελευθερία. Γεια σου λοιπόν Ευδοκία της Θράκης και της καρδιάς μας με τ΄ανεκπλήρωτό σου γέλιο.