Βούλα Παπαϊωάννου

γράφει ο  Απόστολος Θηβαίος.

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

[…με τη γέννηση του μοντερνισμού,

γεννιέται και η λεγόμενη καθαρή

(straight, pure)

φωτογραφία]

Και αν τα Γιάννενα παρέμειναν γυάλιννα και απρόσιτα, και αν οι παλιοί μας φίλοι χαθήκανε με λέμβους στο πρωινό θάμπος για πάντα νικημένοι, και αν σκέπασε τα μαλλιά μας το χιόνι, υπάρχει ακόμη μια υποψία, μια πτυχή της ζωής μας που δεν ανακαλύφθηκε ακόμη. Εκεί περιμένουν ανεξάντλητα τα παιδικά μας αισθήματα, διανύοντας εδώ και τριάντα χρόνια μια αδιάκοπη εφηβεία. Και όταν κάποτε επιστρέφουν εκείνα τα παράξενα πλάσματα της λίμνης, κάπως πιο γερασμένα τα πλοία και τα πανιά τους κατεβασμένα, νιώθεις πως οι καινούριες σου μέρες πέρασαν πια, αφήνοντας φιλμ και αρνητικά ζεστών, ανθρώπινων μύθων. Είναι οι ψαράδες που επιστρέφουν στα Γιάννενα, στο γύρισμα της εποχής.

Η φωτογραφία ανήκεια στην Βούλα Παπαϊωάννου. Η σπουδαία φωτογράφος γεννήθηκε το 1898 στη Λαμία. Μόλις το 1935 με την παρότρυνση του αδερφού της θα ξεκινήσει την ενασχόλησή της με τη φωτογραφία. Πρώτο υλικό τα εκθέματα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και λίγο αργότερα οι συγκλονιστικές σκηνές απο την γερμανική αποχώρηση. Η Παπαϊωάννου θα καταγράψει τις εμβληματικές εικόνες ενός κόσμου που αλλάζει αλλά και την τραγική κατάσταση στην πρωτεύουσα με το πλήθος των τραυματιών και των ανέστιων. Αργότερα με την υποστήριξη των Ηνωμένων Εθνών θα ταξιδέψει στην ελληνική επαρχία, αποθανατίζοντας σκηνές απ΄την απλή, καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Μικρές και μεγάλες πόλεις της αγίας ελληνικής επαρχίας θα καταχωρηθούν μες στη μεγάλη εικονογραφία της Βούλας Παπαϊωάννου. Τα πρώτα βήματα του ελληνικού, βιομηχανικού τομέα αλλά και εικόνες απ΄την ανασυγκρότηση μιας διαλυμένης χώρας μονοπωλούν το ενδιαφέρον της φωτογράφου. Η επιτυχής ισορροπία ανάμεσα στην καλλιτεχνική αποτύπωση και την απτή αλήθεια της λαϊκής ζωής χαρακτηρίζουν το φωτογραφικό της έργο. Σκηνές του επαρχιακού βίου που αλλιώς δεν θα διασώζονταν ποτέ μες στην πορεία του χρόνου, συνιστούν το πρωταρχικό, δομικό υλικό ενός απόλυτα συνεπούς στον ελληνισμό και την εξέλιξή του έργου. Η φωτογράφος θα δωρίσει το έργο της στο Μουσείο Μπενάκη, λίγο πριν το 1990 οπότε και περνά στην αθανασία, κερδίζοντας και εκείνη με τη σειρά της μια θέση μες στη μεγάλη σειρά των μοναστικών, θαρρείς μορφών της. Η αποτύπωση του εντόπιου στοιχείου στο φυσικό του χώρο αλλά και η παρουσία της στις πλέον απομακρυσμένες περιοχές αυτής της χώρα θα κατοχυρώσουν με τα χρόνια το έργο της στην ελληνική συνείδηση. Τα φιλμ της θα τροφοδοτήσουν την ιστορική, λαϊκή μας γνώση, θα συγκινήσουν και θα αποκαλύψουν το πρόσωπο της Ελλάδας για μια εποχή ολότελα χαμένη πια στην αναμνηστική της αξία.

Έρχονταν απ΄το βάθος, σαν τους ηθοποιούς όταν γεννιούνται μες στο σκοτάδι της σκηνής. Παραμέριζαν τα παραβάν και μες στις ομίχλες των απροσμέτρητων χρόνων τους όλο έφθαναν, κατακτώντας ό,τι απέμεινε απ΄τη λίμνη και απ΄τη ζωή. Τα Γιάννενα πάντα όπως τα περιέγραψε ο Μιχάλης Γκανάς, γυάλιννα στις γνώριμες, τις επίκινδυνα χαμηλές θερμοκρασίες τους. Αυτοί είναι λοιπόν οι ένορκοι της εποχής, μορφές βιβλικές που ανήκουν πια στο φόντο ενός παλιού αιώνα. Μια άλλη διάσταση, τρίτη, της γραμμής και του αισθήματος.

Γι΄αυτούς λοιπόν, μην πείτε πως ποτέ δεν σας μίλησε κανείς.