Φωτογραφία
DOROTHEA LANGE
24grammata.com/Αμερική (αφιέρωμα εν προόδω)
Εξερευνώντας την “Ωραία Αμερική” (22η στάση, αφιέρωμα εν προόδω)
γράφει ο Απόστολος Θηβαίος.
Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ
Ο Απόστολος Θηβαίος θα είναι ο οδηγός και ο ξεναγός μας σε αυτό το πανέμορφο ταξίδι στην Αμερική του ωραίου, του έρωτα και της φαντασίας.
Ο ρεαλισμός της επιβίωσης και άλλες ιστορίες μεγάλης ύφεσης
Η φωτογραφία με τίτλο Migrant Mother (Μητέρα Πρόσφυγας), δημοσιευμένη το 1936, αποτελεί σήμερα σύμβολο του ανθρώπινου αγώνα κατά την περίοδο της μεγάλης ύφεσης του 1929. Κάπως έτσι η Dorothea Lange κατακτά την αθανασία, ενώ παράλληλα υπομνηματίζει με το έργο της την καλλιτεχνική εκδοχή της φωτογραφίας του ρεαλισμού. Ως υπάλληλος του τομέα αγροτικής διοίκησης κατορθώνει να συλλάβει με το φακό της την Florence Owen και τα επτά παιδιά της, μέλη μιας οικογένειας μεταναστών, απασχολούμενων στην αγροτική παραγωγή. Η Lange τους συνάντησε κοντά στην πόλη Niporno της California. Η φωτογράφος εικονογραφεί για πάντα, ή καλύτερα αγιογραφεί την Owen ως την αιώνια Μητέρα, ένα αυθεντικό σύμβολο για την τέχνη της επιβίωσης και την αυταπάρνηση της μητρότητας. Στο πρόσωπο του μοντέλου της Lange συνοψίζονται όλες οι συνέπειες και η αισθητική μιας περιόδου που χαρακτηρίστηκε απ΄ τη μεγάλη ύφεση. Αν και αποτέλεσε ένα έξοχο παράδειγμα για τις μετέπειτα καλλιτέχνιδες, η Lange δεν ενεπλάκη ενεργά στο φεμινιστικό κίνημα και δεν ανέπτυξε σε καμιά περίπτωση το είδος μιας τέτοιας, εξειδικευμένης τέχνης, στρατευμένης όπως θα λέγαμε σήμερα, ακόμη και αν δεν μπορούμε να καθορίσουμε την ένταση και την ποιότητα ενός τόσο ουσιαστικού όρου.
Κατά τη διάρκεια του 1940, απασχολούμενη στις υπηρεσίες επαναπατρισμού των πληγέντων από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η Lange χρησιμοποίησε την κάμερά της για να αποτυπώσει τους όρους της διαμάχης ανάμεσα στους Αμερικάνους και του Ιάπωνες, αντιμαχόμενες πλευρές κατά την διάρκεια του πολέμου. Μαζί με τους Walker Evans, Ben Shahn και άλλους πολλούς, στελέχωσε το κίνημα του κοινωνικού ρεαλισμού, συνεισφέροντας τα μέγιστα στην Αμερικανική Τέχνη αυτής της περιόδου. Η Lange συμμετείχε επίσης στην ίδρυση του περιοδικού φωτογραφίας Aperture, ενώ για το έργο της τιμήθηκε με την υποτροφία του ιδρύματος Guggenheim.
Η Dorothea Margaretta Nutzhorn γεννήθηκε στο Hoboken του New Jersey από Γερμανούς μετανάστες δεύτερης γενιάς. Η παιδική της ηλικία χαρακτηρίστηκε από δύο τραυματικές εμπειρίες. Απ΄τη μια η ασθένεια της πολιομυελίτιδας η οποία την προίκισε με μια εξευτελιστική, σωματική ανεπάρκεια ήδη απ΄την τρυφερή ηλικία των επτά χρόνων την οποία και ποτέ δεν ξεπέρασε. Απ΄την άλλη στην ηλικία των δώδεκα, μερικά χρόνια δηλαδή απ΄την πρώτη δοκιμασία, ο πατέρας της θα εγκαταλείψει την οικογένεια , αναγκάζοντάς την να λησμονήσει για πάντα το μεσαίο της όνομα και να υιοθετήσει το πατρικό της μητέρας της. Το 1913 εγκατέλειψε το λύκειο για να γίνει φωτογράφος , αναλαμβάνοντας εργασίες σε διάφορα studio, συμπεριλαμβανομένου και εκείνου του Arnold Genthe. Απ΄το 1917 παρακολούθησε τα μαθήματα του Clarence H. White στο πανεπιστήμιο του Columbia στην Νέα Υόρκη. Το 1918 μετακομίζει στον San Francisco. Μέσα σε ένα χρόνο ανοίγει το δικό της studio προσωπογραφιών. Το 1920 παντρεύεται τον ζωγράφο Maynard Dixon στον οποίο χάρισε δυο γιους.
Μετά το 1930 με την όξυνση της μεγάλης ύφεσης, η Lange θα εστιάσει σε ζητήματα κοινωνικής υφολογίας, διασώζοντας για πάντα μες στον φακό της μια ευρύτατη ποικιλία ανέργων και ανέστιων. Οι φωτογραφίες της, οι οποίες σήμερα εντάσσονται στο είδος της «φωτογραφίας ντοκουμέντου» την οδήγησαν στο να απασχοληθεί επίσημα στον ομοσπονδιακό τομέα μετεγκατάστασης (Federal Resettlement Administration).
Τα επόμενα χρόνια χωρίζει τον Dixon και παντρεύεται για δεύτερη φορά τον Paul Shuster Taylor διάσημο για τις κοινωνικές του ευαισθησίες επιστήμονα. Ο Taylor θα συνδράμει στην περεταίρω επιμόρφωση της Lange πάνω σε ζητήματα κοινωνικο- πολιτικής φύσεως, ενώ μαζί της θα καταγράψει ως μαρτυρία τη φτώχεια και την ανέχεια των αγροτικών περιοχών κατά την περίοδο 1934-1939. Εκείνη τραβάει φωτογραφίες καθώς ο ίδιος πραγματοποιεί μια εξειδικευμένη, οικονομική έρευνα, συνομιλώντας με ανθρώπους των χειμαζόμενων περιοχών της αμερικανικής ενδοχώρας. Οι φωτογραφίες της Lange, οι οποίες σημειωτέον, διακινούνται δωρεάν ανάμεσα στις εφημερίδες όλης της χώρας, θα την καταστήσουν γρήγορα διάσημη. Η ίδια συνέβαλε τα μέγιστα στην δημοσιοποίηση του αγώνα επιβίωσης για τις αγροτικές οικογένειες των μεταναστών, εγείροντας για πρώτη φορά το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης.
Το 1939 η Lange και ο Taylor εκδίδουν ένα αξιοσημείωτο βιβλίο, με τίτλο American Exodus. Το 1941 κερδίζει την υποτροφία του ιδρύματος Guggenheim, ενώ την αμέσως επόμενη χρονιά θα καταγράψει τις σχέσεις Αμερικάνων και Ιαπώνων, όπως διαμορφώθηκαν μες στο εμπόλεμο κλίμα του δευτέρου παγκοσμίου. Οι φωτογραφίες της θα ερεθίσουν το κοινό, κυρίως για το μερίδιο της αθωότητας που επιδεικτικά περιφρονούν οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές και το οποίο συνιστά ένα είδος αποκάλυψης για την εθνικιστική, επιφανειακή αμερικανική κοινωνία του δεύτερου μισού του περασμένου αιώνα.
Θα ακολουθήσουν τα χρόνια της ευρείας πια αναγνώρισης. Το έργο της Lange θα κοσμεί εφεξής τα σημαντικότερα μουσεία και τις πιο διάσημες εκθέσεις του κόσμου, επιβεβαιώνοντας την καταλυτική επίδραση της Lange στις μετέπειτα εκδοχές της φωτογραφικής τέχνης, την οποία και υπηρέτησε για δεκαετίες.
Τον Οκτώβριο του 1965 η Lange πεθαίνει από καρκίνο του οισοφάγου, λίγο πριν την έναρξη μιας μεγάλης αναδρομικής έκθεσης για το πολυετές, καλλιτεχνικό έργο της, με εκθέσεις φωτογραφιών από όλες τις αντιπροσωπευτικές περιόδους της.
Το πρόσωπο της Owen, η επανάληψη ενός διαχρονικού δράματος, η ανέχεια, η πιο αντιπροσωπευτική εικονογράφηση της κοινωνικής αδικίας, αποτέλεσαν μερικές αφορμές για τη συνοπτική αυτή παρουσίαση γύρω από το έργο της Lange. Αιτίες για την εμβάθυνση στις επιλογές του φακού της φωτογράφου που ερεθίζουν το ενδιαφέρον, ίσως εξαιτίας της εξοικείωσης με μια εποχή η οποία παρουσιάζει κοινά χαρακτηριστικά και εντυπωσιακές ομοιότητες. Η μόνη διαφορά ανάμεσα στην Owen και τη μητέρα που φθάνει τούτη την ώρα στη Λέσβο με όλα της τα υπάρχοντά της συγκεντρωμένα σε ένα παιδικό βλέμμα, η αδιαφορία της εποχής για την τύχη αυτών των ανθρώπων. Βλέπετε η Lange αλλά και οι προηγμένες, αμερικανικές, κοινωνικές υπηρεσίες δεν μοιάζουν σε τίποτε με τους σκληρούς καιρούς αυτού του καινούριου αιώνα που επιδεικτικά αρνείται μια πατρίδα στους μελλοθάνατους. Η Lange αν ζούσε σήμερα θα βρισκόταν στις ακτές των μικρών νησίδων αυτής της διάσπαρτης, αιγαιακής πολιτείας, γράφοντας ατέλειωτα, ναυτικά μίλια σε μια προσπάθεια να καταγραφεί αυτή η εποποιία από τον αραβικό κόσμο προς την εσπερία του 21ου αιώνα που ακόμη κρατεί τα σκήπτρα στην ετυμολογία της προοπτικής. Το βιβλίο της με τίτλο American Exodus υπενθυμίζει δεκαετίες πριν αυτή την έξοδο που λαμβάνει χώρα στις μέρες μας, κατακλύζοντας τις ζωές μας με τα μυστήρια του θανάτου και της ζωής. Και τους όρους με τους οποίους κερδίζεται σήμερα η επιβίωση ολόκληρων λαών μες στο κυρίαρχο κάδρο της ιστορίας και της επικαιρότητας. Για αυτούς τους λόγους και για τη σημερινή Owen το αμερικανικό αφιέρωμα των 24 Γραμμάτων συστήνει απόψε μικρές λεπτομέρειες απ΄τη βιογραφία και την καλλιτεχνική στόχευση της Dorethea Lange, πιστής στην αποκάλυψη των εκδοχών εκείνης της ιστορίας που καλούμε λαϊκή και που σε κανένα πανεπιστήμιο δεν διδάσκεται. Μονάχα εμπεδώνεται και αφομοιώνεται. Η φωτογραφία της Lange πραγματικά την υπηρετεί.