Η ΜΕΔΟΥΣΑ

γράφει ο Απόστολος Θηβαίος

Μόλις τις προηγούμενες ημέρες τα μέσα ενημέρωσης μετέδωσαν την είδηση των καινούριων ναυαγίων. Πρόσφυγες που είχαν επιβιβαστεί στα τουρκικά παράλια κέρδισαν για πάντα την αθανασία. Γυναίκες, παιδιά και άνδρες ξεβράζονται στα ελληνικά παράλια, υπομνηματίζοντας για μια ακόμη φορά μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες του καινούριου αιώνα. Σάμος, Μυτιλήνη, Φαρμακονήσι. Τα θέατρα ενός ανθρώπινου δράματος του οποίου τις σκηνές παρακολουθούμε νωθροί και ανήμποροι εδώ και μερικούς μήνες. Η εθελοντική συμμετοχή κατά τη φάση της υποδοχής των μεταναστών και η περίθαλψή τους συνιστά τη μόνη πτυχή ανθρωπιάς στο ανείπωτο δράμα που παίζεται στα θαλάσσια σύνορα της ελληνικής επικράτειας. Τούτη την ώρα που κάποιοι ξεκινούν απ΄την Σμύρνη για μια καινούρια πατρίδα, ας αφιερώσουμε τούτο το μικρό κείμενο που ακολουθεί στους αφανείς ήρωες ενός τραγικού και αναίτιου, εμφύλιου πολέμου.
Η αφορμή όμως για όλα τα παραπάνω δεν συνίσταται σε μια εκ νέου απογραφή των όρων και των συνθηκών που κοστίζουν σ΄ανθρώπινες ζωές και προκαλούν τριγμούς στις περίφημες συνθήκες της γηραιάς μας ένωσης. Η μοίρα της βλέπετε, ακολουθεί τον αδυνατισμένο σφυγμό μιας ηπείρου με σπασμένη πυξίδα που έθεσε για πάντα τον άνθρωπο σε θέση υποδεέστερη , έναντι του κέρδους και των όρων που καθορίζουν το χαρακτήρα του «εθνικού.»
Σε μια ανασύνθεση των στηλών των 24 Γραμμάτων, η αποψινή πινακοθήκη έρχεται να υπενθυμίσει, με αφορμή έναν εμβληματικό πίνακα ζωγραφικής, μία απ΄τις πιο δραματικές ιστορίες ναυαγίων του 19ου αιώνα με στοιχεία αφοπλιστικά κοινά της επικαιρότητας. Ο Jean-Louis-Théodore Gericault (1791-1824), Γάλλος ζωγράφος αποτυπώνει στις επιβλητικές διαστάσεις του καμβά του το περίφημο ναυάγιο της «Μέδουσας.» Η σχεδία με τα ακαθόριστα, ημίγυμνα κορμιά εικονογραφεί ένα γεγονός που έμελε να μεταβάλει οριστικά τους όρους των θαλάσσιων ταξιδιών. Κανιβαλισμός, πράξεις αποτρόπαιες, πολύ μακρινές απ΄τα πλαίσια της ανθρώπινης συμπεριφοράς, εκατόμβες νεκρών της γαλλικής δημοκρατίας. Οι ευγενείς και ένα επίλεκτο σώμα στρατού κατευθύνεται προς τις βόρειες, αφρικανικές ακτές. Η ανεπάρκεια του πλοιάρχου και του υπόλοιπου πληρώματος και μια σειρά από δυσχέρειες οδηγούν την «Μέδουσα» σε αχαρτογράφητα νερά. Σχεδόν μετά από τρεις μήνες αναποτελεσματικών ερευνών το πλοίο «Άργος» εντοπίζει όσους κατόρθωσαν να επιζήσουν των απάνθρωπων καταστάσεων. Στις μετέπειτα μαρτυρίες τους οι επιζώντες θα περιγράψουν με λεπτομέρειες τα όρια της φρίκης και όσα διαδραματίστηκαν στην «Μέδουσα.» Η γαλλική, εξωτερική διπλωματία δεν θα μπορούσε να δεχθεί ένα τόσο ισχυρό πλήγμα στο αναγεννημένο της μετά το τέλος της αυτοκρατορίας γόητρο. Ο πλοίαρχος και όσοι από τους ευγενείς συγκροτούσαν το πλήρωμα θα αθωωθούν, θέτοντας ένα οριστικό τέλος σε ότι έλαβε χώρα στην επιφάνεια της σχεδίας.
Χρόνια αργότερα, ο πάντα επίκαιρος και ταλαντούχος Banksy θα αναστυλώσει σε κάποια επιφάνεια τη σκηνή από τον πίνακα του Γάλλου δημιουργού. Με αφορμή το δράμα του Αιγαίου η τέχνη, στρατευμένη στον ανθρώπινο πόνο, ανασύρει από την ιστορία τη φοβερή σκηνογραφία του Gericault. Άραγε ποιος να γνωρίζει όσα διαδραματίζονται αργά τη νύχτα, καταμεσίς του πελάγους από εκείνους τους αποφασισμένους που είτε θα βρουν μια καινούρια πατρίδα είτε πάλι τα δαχτυλίδια τους θα γίνουν τα καινούρια μάτια των ψαριών. Ίσως ένα τέτοιο τέλος να ήταν πιο δίκαιο. Πάει να πει πως παρόμοιες σπονδές στη θάλασσα θα είχαν μεγαλύτερη αξία απ΄τις ευφάνταστες, πολιτικές επιλογές της Ευρώπης που ζωγραφίζει κατακόκκινες πόρτες, μοιράζει καινούρια αστέρια και απαιτεί περιουσίες ολόκληρες μ΄αντάλλαγμα λίγη αξιοπρέπεια.

[Τους είδαμε μετά από μερικές ώρες. Όλων τα σώματα έφεραν πληγές από την τρομερή, αυτή εμπειρία. Τα πρόσωπά τους είχαν αποκτήσει την όψη του κάρβουνου, τα πορφυρά τους μάτια συμβόλιζαν τη φλεγόμενη ψυχή τους. Στ΄ανοιχτά της Σενεγάλης, η Γαλλία έχασε για πάντα το ήθος και μερικά απ΄τα καλύτερα παιδιά της. Όμως με την ίδια ευγένεια, με την ίδια αποφασιστικότητα που επιβάλει το στέμμα, η γαλλική δημοκρατία θα παραμείνει στο ύψος της, μοιράζοντας τίτλους σ΄όσους επέζησαν. Για τους άλλους, για όσους τα σώματα διαμελίστηκαν και τώρα αρμενίζουν στους ωκεανούς, γι΄αυτούς επιβάλλεται η σιωπή και ένας κάπως τρυφερός συλλογισμός για το φριχτό τους στ΄αλήθεια, τέλος.] (Ανταποκρίσεις, εκ Παρισίων, τα γεγονότα της «Μέδουσας.»)