για τον Βιζυηνό…

 

Γ. Βιζυηνός Δείτε όλα τα έργα καθώς και τις μελέτες για τον Βιζυηνό στο “Συλλέκτη Ιδεών” του 24grammata.com κλικ εδώ

Γεώργιος Βιζυηνός (1849 – 1896)
α. όλα β. έργα γ. μελέτες / άρθρα δ. ξενόγλωσσα

 

Η ΑΝΑΝΕΩΣΗ
Ένα σημείωμα

γράφει ο Απόστολος Θηβαίος

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Ο Παπαδιαμάντης και ο Γεώργιος Βιζυηνός κατέχουν μια ειδική θέση στην ελληνική φιλολογία. Η θέση τους καθορίζεται με ακρίβεια από στοιχεία μιας εντοπιότητας, πέρα απ΄τους τόπους του βίου και των ονείρων τους. Η Σκιάθος και η μαρτυρική Βιζύη δεν χάνουν σε τίποτε απ΄την μεγαλειώδη, αναμνηστική τους αξία. Όμως οι δρόμοι, τα σπίτια και οι χαρακτήρες των μικρών εκείνων δραμάτων έχουν προικιστεί μια μια άνευ προηγουμένου δυνατότητα ενόρασης. Οι τόποι υπερβαίνονται. Οι συγγραφείς αυτοί έχουν προικιστεί με το χάρισμα ν΄αναγνωρίζουν εκείνο το άσβηστο είδος ανθρωπιάς που κοιμάται στους βυθούς, που ξεκλειδώνει τους χάρτες μας και λάμπει πάντα. Ας πούμε, σαν τους στίχους του Σολωμού, τα δράματα του Παπαδιαμάντη ιερουργού, τη σύντομη τροχιά του βέλους για τον αιώνιο υφηγητή της επαρχιακής Αθήνας. Οι άνθρωποι της υψηλής αυτής συντεχνίας αναγνωρίζουν το πάθος σαν λάθος και άλλοτε σαν δύναμη ζωής, σφρίγος, κάθετα ύψη.
Οι ζωές τους όμως υπήρξαν συμπτωματικές. Πρόκειται για άλλον έναν κοινό παρονομαστή. Η ατομική τους μοναξιά, που για τον ένα άγγιξε τα μοιραία όρια της παθολογίας θα τους ενώνει ως το τέλος. Ο Βιζυηνός, θυσία στον κόσμο των φαντασιώσεων, ο Παπαδιαμάντης μύστης των αναμνήσεων και του θεού. Μια αγάπη που ποτέ δεν εξομολογήθηκε ο Σκιαθίτης δεξιοτέχνης και ένας έρωτας παράφορος για τον Βιζυηνό, υδατογραφούν τα απέραντα τυπογραφικά της φιλολογικής κριτικής. Ο παλμός της ζωής, σαν άλλο εκκρεμές χτυπάει στα τοιχώματα της λαϊκής ιστορίας. Ίσως γι΄αυτό και όσοι σήμερα μένουν απόφωνα μιας άλλης γοητείας φέρουν το σημάδι της πρωτοπορίας και ανήκουν στην τάξη εκείνη που τιμητικά ονομάσαμε «των αντιπροσωπευτικότερων.» Πάει να πει έθεσαν εμπρός μας κώδικες, αλφάβητα, τα ζωντάνεψαν όπως δίνει πνοή ο καλλιτέχνης στις σκιές ανά τα θέατρα του κόσμου. Κάτι σαν το επικό θέατρο, μα εδώ τη θέση της τέχνης παίρνει η ζωή. Αληθινά σενάρια, δραματικές εκδοχές αυτού του κόσμου, ατέλειωτα μίλια από φιλμ και καρέ ενώπιον του καιρού μας. Μορφές που έρχονται από άλλες χώρες, από μεγάλους καμβάδες και τις ζωγραφικές της πίστης μας. Αποπνέουν μια ατμόσφαιρα που δεν είναι άλλο απ΄την αναπαράσταση του πώς και του γιατί των πραγμάτων. Οι δυο τους απαντούν στο ίδιο ερώτημα με μια προοπτική μακρύτερα από τους τόσο χαμηλούς ουρανούς. Τους φαντάζομαι σαν ακρίτες της ελληνικής λογοτεχνίας, φυλάσσοντας ένα όριο, το πιο ανθρώπινο της γνώσης. Στα μικρά έπη αυτού του κόσμου, στα χώματα του Ορέστη και την αυλή του Αιγαίου λαμβάνουν χώρα όλα τα δράματα. Πάλι το βλέμμα του στραμμένο στα μετόπισθεν. Ο Ορέστης, χαρίζοντας στη μοίρα όλη του την ύπαρξη, το νόημα και το όνειρο ξαναζεί το μύθο του στα πρόσωπα των δυο δραματουργών. Οι δυο τους υπογράφουν μερικά από τα σπουδαιότερα δείγματα της ελληνικής φιλολογίας, εμπλουτισμένης με το αποτέλεσμα μιας εντόπιας, μεταφυσικής ανάγκης. Στην αφόρητη μοναξιά της ζωής του επιζούν όλων των δραμάτων που αφηγούνται, μεταθέτουν εντός τους όλες τις καταστάσεις, όλες τις παθολογίες. Διηγούνται τις κλίμακες των ανθρώπινων παθών, ξαναγράφοντας το απέραντο ευαγγέλιο αυτού του κόσμου. Τα σύμβολα δεν είναι πρόσωπα, τοπία ή φαινόμενα, μα οι πλέον ολοκληρωμένες συνθέσεις της εντόπιας δραματουργίας. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο που και οι δυο δημιουργοί τιμούνται καθημερινώς στις λαϊκές και βραδινές παραστάσεις του εξελισσόμενου και ελπιδοφόρου αριθμού των θεατρικών σκηνών που επιβιώνουν ανά την επικράτεια. Η Πάπισσα Ιωάννα, το Αννιώ, ο Μοσκώβ Σελήμ, οι ναυαγισμένοι του Παπαδιαμάντη συνθέτουν την πρώτη άνοιξη της ελληνικής λογοτεχνίας. Στις σκηνές τους υποβάλλεται ενώπιον του κοινού το άχραντο πάθος της ψυχής, το κρίμα, το βάσανο και η πίστη. Γι΄αυτήν και μόνο την παράλληλη ζωή τους, για την κοινή τους αφετηρία και την εκκωφαντική τους μοναξιά ετούτο το κείμενο. Σημείωμα αφιερωμένο στους χαρακτήρες των έργων των μεγάλων Ελλήνων δημιουργών που δεν απώλεσαν ούτε ίχνος από το αξιακό τους σφρίγος.
Δεν μπορεί πιθανά τίποτε να προσθέσει στην ελληνική κριτική ετούτο το σημείωμα, όμως συμβολίζει την δυναμική των έργων του Βιζυηνού και του Παπαδιαμάντη που μπορούν και ανανεώνουν διαρκώς το ενδιαφέρον μας για το σπουδαίο κληροδότημά τους.