Μικρό αφιέρωμα του 24grammata.com σε Ιρανούς Καλλιτέχνες

Γράμματα στην Τεχεράνη,
Σαντέκ Χενταγιάτ

γράφει ο Απόστολος Θηβαίος

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Πρόκειται για μια απ΄εκείνες τις φορές που επιβάλλεται κανείς να περιφρονήσει το επίμετρο. Την ανάλυση δηλαδή που συντροφεύει ένα κείμενο κρυπτικό στο περιεχόμενό του, γεμάτο συμβολισμούς που το βαθαίνουν και το πλουτίζουν με ισχυρά νοήματα, καθιστώντας την απόστασή μας απ΄αυτό απροσπέλαστη. Σ΄αυτές τις περιπτώσεις ίσως είναι προς όφελος της δυναμικής του κειμένου και των σηματοδοτήσεών του να παραμείνει κανείς προσηλωμένος στ΄ανεξιχνίαστα και τα μυστικά που εντείνουν τη δυναμική του. Η πρόσληψη είναι κυρίως ζήτημα ανοιχτής καρδιάς. Κάτι ανάλογο με την κατάργηση όλων των γραμμών και κάθε μιας ανεξαιρέτως γεωμετρίας, όπως προτάθηκε απ΄την ύστατη πρωτοπορία του περασμένου αιώνα. Τη λεγόμενη αμερικανική που ακόμη δεν έχει καταστεί πεδίο ικανών αναλύσεων και αναγωγών και η οποία εκτείνεται διαθέσιμη στα ζωγραφικά πρότυπα των Ρόθκο και άλλων. Πρόκειται για κάτι ανάλογο με την ακρότητα που έθεσε ως προαπαιτούμενο για την σωτηρία της τέχνης ο Γάλλος Πωλ Γκωγκέν στη αλησμόνητη, αϊτινή περίοδό του.
Μ΄αυτόν τον τρόπο και δίχως καμιά άλλη πεποίθηση ζωντανή μέσα μου διαβάζω τα κείμενά σου αγαπητέ φίλε αυτόχειρα Σαντέκ Χενταγιάτ. Η γαλλική ατμόσφαιρα μες στην οποία τερματίζεις τη ζωή σου δεν αλλοιώνει, μήτε προσθέτει οτιδήποτε στην αλύτρωτη γραφή σου. Σ΄αυτό το μνηνειώδες παραμύθι της ζωής και του θανάτου, τροφοδοτημένο απ΄την ιρανική μεταφυσική και την παγκόσμια, την αδιατάρρακτη αγωνία του θανάτου.
Στράφηκα αγαπημένε φίλε ξανά στην Τυφλή Κουκουβάγια πασχίζοντας να διακρίνω το μύθο απ΄την πραγματικότητα, μελαγχολώντας γι΄αυτόν τον άνισο αγώνα που στοίχισε τη ζωή σου Σαντέκ. Η ζωντανή ποσότητα μέσα σου είναι μονάχα θάνατος παλλόμενος και τίποτε Σαντέκ. Όπως το ανύπαρκτο σπίτι στα όρια της πόλης, εκείνης της Τεχεράνης που μετρά ήδη αιώνες μες στη μαρτυρία, ιχνηλατώντας τον ανεξερεύνητο κόσμο του μύθου, τον χαμένο στις ομίχλες, τα σπαρμένα κοιμητήρια, το μυστήριο του θανάτου που ακατάσχετο λαμβάνει χώρα σ΄αυλές, δρόμους και δωμάτια πληγωμένα από σκληρό παρελθόν, όπιο και δηλητηριώδη αφεψήματα. Σαντέκ το παραλήρημά σου είναι κυκλικό, μια επώδυνη επανάληψη. Ο παρισινός βίος σου μια αιώνια μοναχική διέλευση στις οδούς του κόσμου, ένα σημείο σταθερό και τόσο μοναχικό όπως εκείνα τα τηλεγραφόξυλα στις άκρες των λεωφόρων. Η πορεία σου ήταν εξόχως θαρραλέα, μια βασιλική οδός πλασμένη μονάχα για τους μυημένους αυτού του κόσμου. Νεκρά κορίτσια, ακρωτηριασμοί, μορφές άσχημες με σπάνια καταγωγή απ΄τις μέσα πόλεις σου, στήθη που κερνούν το θάνατο, δύσκολες ασθένειες, ισχνούς ιππείς και άμαξες των θρήνων. Μια ανθρώπινη παρουσία καταδικασμένη στο θάνατο και τα οράματα Σαντέκ ολόκληρη η ζωή σου. Η βλαστήμια λένε, είναι μια αντεστραμμένη προσευχή. Ανάλογη και η αγάπη σου για τη ζωή Σαντέκ.
Μια επιστολή απελπισίας, ένας άνεμος που δονεί αναπάντεχα τις ήσυχες χορδές της ζωής σου Σαντέκ. Η ιστορία σου περιφρονεί την προσευχή, η ιστορία σου δεν είναι άλλο από μια παράθεση της παγκόσμιας εκείνης τάξης για την οποία καμιά συμφιλίωση, καμιά αντοχή και ποτέ δεν θα κερδιθεί. Εμπύρεττος πληγώνεις τις καρδιές μας με το δράμα σου που είναι την ίδια ώρα κοινό, υπόθεση προσωπική μας. Τέμνεις τους εφιάλτες μας, καταστρώνεις μια ολόκληρη ζωή φτιαγμένη από καταστροφές. Ιδού η μοίρα και η συνείδησή σου, η τραγική σου τέχνη που μας συγκλονίζει, και μας αφήνει έντρομους, τρεμάμενους εμπρός στο εξωλογικό, ηδονολατρικό πάθος της αυτοκαταστροφής. Εκείνο το κορίτσι Σαντέκ δεν πεθαίνει ποτέ. Ο γέρος της όχθης συνιστά μια απ΄τις χιλιάδες όψεις του κόσμου που σε κατακλύζουν. Οι φόνοι στο παράξενο αφήγημά σου δεν είναι τίποτε άλλο παρά ενδόμυχες και αδιαφιλονίκητες φιλοδοξίες, πράξεις αντικαθεστωτικές, ασύλληπτες επαναστάσεις κόντρα σ΄όλους τους νόμους της ανθρωπιάς. Αυτό Σαντέκ, ίσως ακόμη από κανέναν και ποτέ να μην έχει ειπωθεί. Γι΄αυτό κλείνουν τα βιβλία σου με τρόμο, γι΄αυτό Σαντέκ την ονομάζουν λογική της απελπισίας. Αυτήν την παράδοξη, την ιδιότυπη πάντα νάρκη, εκείνο το πολύτιμο που καίγεται εντός μας. Στο ίδιο εκείνο Παρίσι που σε κοιμίζει τώρα για πάντα, κάποιος είπε πως πίσω απ΄το μύθο υπάρχει μια σωρός, πάνω της εδραιώνονται πολιτισμοί. Κάποιος είπε πως ο θάνατος είναι δικαίωμα που κληροδοτείται Σαντέκ, πως θάνατος σημαίνει η νίκη του ανθρώπου απέναντι σε κάθε χίμαιρα, σε κάθε ομαλότητα, μια διαρκώς ανανεούμενη καινοτομία Σαντέκ. Η αρμονικότητα καμπύλη του θανάτου, η ίδια εκείνη που τέμνει την καρδιά σου και την ανθρωπότητα προκύπτει στ΄αναρίθμητα πορτραίτα σου. Του κοριτσιού, του θεραπευτή, του αμαξά, του εμπόρου, του εαυτού σου που οδύρεται και εξαντλείται σ΄έναν κόσμο τερατώδη, κατ΄εικόνα της κατεστραμμένης για πάντα φαντασίας σου.
Δεν έχω άλλο τρόπο να δώσω ένα τέλος σ΄αυτήν την επιστολή. Το νόημά της μπορεί να περιστρέφεται εντόνως γύρω απ΄τους υπαινιγμούς σου. Όμως η ποίησή σου έχει κάνει ήδη τη ζωή μας τόσο εύθραυστη Σαντέκ.
Οι ρίζες σου είναι το δίχως άλλο, αυτοκρατορικές. Κατάγεσαι από τη μακροβιότερη δυναστεία αυτού του κόσμου.