ΑΡΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ (1922-1978). Βιογραφικό Σημείωμα

δείτε και το αφιέρωμα του 24grammata.com στον Άρη Αλεξάνδρου κλικ εδώ,

Βασιλειάδης Αριστοτέλης
Ψευδώνυμο: Αλεξάνδρου Άρης
[Πηγή: Αρχείο Ε.Λ.Ι.Α. ] [Πηγή: Αρχείο Ε.Λ.Ι.Α. ] Τόπος Γέννησης: Λένινγκραντ
Έτος Γέννησης: 1922
Έτος Θανάτου: 1978
Λογοτεχνικές Κατηγορίες: Πεζογραφία
Ποίηση
Θέατρο – Σενάριο
Μετάφραση
Μελέτη
Παιδική λογοτεχνία

Βιογραφικό Σημείωμα

ΑΡΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ (1922-1978)
Ο Άρης Αλεξάνδρου (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Αριστοτέλη Βασιλειάδη) γεννήθηκε στο Λένινγκραντ, γιος του Βασίλη Βασιλειάδη που καταγόταν από την Τραπεζούντα και της εσθονικής καταγωγής ρωσίδας Πολίνα Άντοβνα Βίλγκεμσον. Η οικογενειακή του γλώσσα ήταν τα ρωσικά. Μετά από δύο χρόνια παραμονής στη Θεσσαλονίκη (1928-1930) εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Αθήνα και έμεινε σε μια προσφυγική πολυκατοικία. Στην Αθήνα έμαθε ελληνικά στο δημοτικό σχολείο και το 1933 γράφτηκε στο Βαρβάκειο Γυμνάσιο, όπου συνδέθηκε φιλικά με τον Αντρέα Φραγκιά. Οι δυο φίλοι μαζί με τους Γεράσιμο Σταύρου, Χρίστο Θεοδωρόπουλο και Λεωνίδα Τζεφρώνη δημιούργησαν μια μυστική ομάδα μαρξιστικού προσανατολισμού κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά, στα πλαίσια της οποίας συνέχισαν να δρουν και κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Το 1940 ο Άρης έδωσε εξετάσεις στο Πολυτεχνείο και στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών χωρίς επιτυχία, πέτυχε όμως στις εξετάσεις της ΑΣΟΕΕ, στις οποίες πήρε μέρος λίγο αργότερα. Το 1941 προσχώρησε μαζί με τους συντρόφους του σε κομμουνιστική οργάνωση από μέλη της πρώην ΟΚΝΕ, από την οποία αποχώρησε ένα χρόνο αργότερα. Μετά την επανέναρξη των μαθημάτων στις πανεπιστημιακές σχολές επέστρεψε στην Ανωτάτη Εμπορική, εγκατέλειψε όμως τις σπουδές του λίγους μήνες αργότερα και ξεκίνησε τη μακροχρόνια μεταφραστική του εργασία στον εκδοτικό οίκο Γκοβόστη, στα πλαίσια της οποίας πρωτοχρησιμοποίησε το όνομα Άρης Αλεξάνδρου. Παράλληλα πήρε μέρος σε αντιφασιστικές εκδηλώσεις παραμένοντας εκτός οργανώσεων. Το 1944 τον συνέλαβαν τα αγγλικά στρατεύματα κατά τα Δεκεμβριανά και στάλθηκε στο στρατόπεδο Ελ Ντάμπα στη Βόρειο Αφρική, από όπου επέστρεψε το 1945. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου εξορίστηκε στο Μούδρο (1948-1949), τη Μακρόνησο (1949), τον Άγιο Ευστράτιο (1950-1951). Ως το 1958 έζησε στις φυλακές Αβέρωφ, Αίγινας και Γυάρου μετά από καταδίκη του Στρατοδικείου Αθηνών για ανυποταξία. Το 1959 παντρεύτηκε την Καίτη Δρόσου. Αμέσως μετά την επιβολή της δικτατορίας του Παπαδόπουλου έφυγε για το Παρίσι, όπου έκανε διάφορες χειρονακτικές δουλειές ενώ εργάστηκε επίσης ως συντάκτης στο λεξικό Robert ως το 1974, οπότε ξανάρχισαν οι αναθέσεις μεταφράσεων από έλληνες εκδότες. Ο Άρης Αλεξάνδρου πέθανε στις 2 Ιουλίου του 1978 από αλλεπάλληλα καρδιακά εμφράγματα σε ηλικία 56 χρόνων. Ως μεταφραστής συνεργάστηκε και με άλλους έλληνες εκδότες, καθώς επίσης με τα περιοδικά Ελεύθερα Γράμματα (1946) και Εποχές (1963) · κείμενά του δημοσίευσε στα περιοδικά Καλλιτεχνικά Νέα, Καινούρια Εποχή , Επιθεώρηση Τέχνης, Εποχές, Η συνέχεια. Το 1946 εκδόθηκε η πρώτη ποιητική συλλογή του με τίτλο Ακόμα τούτη η Άνοιξη. Ακολούθησαν οι συλλογές Άγονος γραμμή (1952) και Ευθύτης οδών (1959). Τιμήθηκε με το βραβείο ειρήνης στο φεστιβάλ της Μόσχας του 1962. Το έργο του Άρη Αλεξάνδρου τοποθετείται στο χώρο της μεταπολεμικής ελληνικής λογοτεχνίας. Με το ποιητικό του έργο διέγραψε την πορεία από τον στρατευμένο υπέρ του κομμουνισμού λόγο στην έκφραση της απογοήτευσης για το μάταιο των αγώνων και στην ειρωνεία. Ως σταθμός ωστόσο στην ιστορία της νεώτερης λογοτεχνίας μας θεωρήθηκε το μυθιστόρημά του Το Κιβώτιο, που ολοκληρώθηκε το 1972 μετά από εφτά χρόνια συγγραφής και εκδόθηκε από τον Κέδρο το 1975.
1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Άρη Αλεξάνδρου βλ. Αργυρίου Αλεξ., «Άρης Αλεξάνδορυ», Η ελληνική ποίηση· Η πρώτη μεταπολεμική γενιά, σ.328-330. Αθήνα, Σοκόλης, 1982, Αργυρίου Αλεξ., «Αλεξάνδρου Άρης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό1. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1983, Αργυρίου Αλεξ., «Άρης Αλεξάνδρου», Η μεταπολεμική πεζογραφία· Από τον πόλεμο του ’40 ως τη δικτατορία του ‘67Β’, σ.136-160. Αθήνα, Σοκόλης, 1988 και Αργυρίου Αλεξ., «Χρονολόγιο Άρη Αλεξάνδρου», Διαβάζω212, 29/3/1989, σ.20 – 24.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Αγγελάκος Χρήστος Π., Το Κιβώτιο του Άρη Αλεξάνδρου · Δομή και αφήγηση. Αθήνα,
• Αργυρίου Αλεξ., «Το Κιβώτιο του Άρη Αλεξάνδρου», Αντί32, 15/11/1975, σ.49-50.
• Αργυρίου Αλεξ., «Άρης Αλεξάνδρου», Η ελληνική ποίηση· Η πρώτη μεταπολεμική γενιά, σ.328-330. Αθήνα, Σοκόλης, 1982.
• Αργυρίου Αλεξ., «Αλεξάνδρου Άρης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό1. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1983.
• Αργυρίου Αλεξ., «Ξαναδιαβάζοντας τον Άρη Αλεξάνδρου», Η Καθημερινή, 3/7/1988.
• Αργυρίου Αλεξ., «Άρης Αλεξάνδρου», Η μεταπολεμική πεζογραφία · Από τον πόλεμο του ’40 ως τη δικτατορία του ‘67Β΄, σ.136-183. Αθήνα, Σοκόλης, 1988.
• Γαλανάκη Ρέα, «Η σχέση Οιδίποδα-Απόλλωνα στο Κιβώτιο του Άρη Αλεξάνδρου», Ο Πολίτης23, 12/1978, σ.63-68.
• Γρηγοριάδης Νίκος, «Άρη Αλεξάνδρου: Το Κιβώτιο», Χρονικό ’75, σ.99. Αθήνα, έκδοση του καλλιτεχνικού και πνευματικού κέντρου Ώρα, 1975.
• Δούκα Μάρω, «Το μυθιστόρημα της θλίψης», Η λέξη77, 9/1988, σ.622-623.
• Καρβέλης Τάκης, «Ο ποιητής Άρης Αλεξάνδρου» και «Σκέψεις για την ποίηση του Άρη Αλεξάνδρου: η γραφή και οι ρίζες», Δεύτερη ανάγνωση, σ.13-24 και 25-37. Αθήνα, Καστανιώτης, 1984.
• Καρβέλης Τάκης, «Δεσμώτης τήδε ίσταμαι τοις ένδον ρήμασι πειθόμενος · (Η πορεία του Άρη Αλεξάνδρου μέσα απ’ τις αναφορές του στο Μαγιακόφσκι)», Πόρφυρας34 (Κέρκυρα), 4/1986, σ.199-208.
• Κοροβέσης Περ., «Το τέλος της μικρής μας λογοτεχνίας;», Το δέντρο, 1/3/1978, σ.26-31.
• Κούρτοβικ Δημοσθένης, «Άρης Αλεξάνδρου», Έλληνες μεταπολεμικοί συγγραφείς· Ένας οδηγός, σ.19-20. Αθήνα, Πατάκης, 1995.
• Κριστ Ρόμπερτ, «Το Κιβώτιο σαν υπαρξιακός μύθος: το επισκεπτήριο του Άρη Αλεξάνδρου», Αντί123, 1979, σ.44-48.
• Λαζάρης Ανδρέας, «Μαρσέλ Προυστ – Άρης Αλεξάνδρου: Δρόμοι σημείων αντίθετοι», Ελίτροχος6, Καλοκαίρι 1995, σ.239-251.
• Μαρωνίτης Δ.Ν., Ποιητική και πολιτική ηθική· Πρώτη μεταπολεμική γενιά· Αλεξάνδρου – Αναγνωστάκης – Πατρίκιος. Αθήνα, Κέδρος, 1976.
• Μαρωνίτης Δ.Ν., «Τα όρια της κριτικής · η άσκηση της ανάγνωσης», Το Βήμα, 28/6/1975.
• Μαρωνίτης Δ.Ν., Φραγκιάς Αντρέας, Αργυρίου Αλεξ., «Άρης Αλεξάνδρου, ο άνθρωπος και ο πνευματικός δημιουργός», Η Αυγή, 10 και 12/9/1978.
• Μαστοράκη Τζένη, «Τρία γράμματα στον Άρη Αλεξάνδρου», Η λέξη77, 9/1988, σ.624-627.
• Ραυτόπουλος Δημήτρης – Άρης Αλεξάνδρου, «Παράλληλος λόγος για Το Κιβώτιο», Ηριδανός1, 8-9/1975, σ.68-70.
• Ραυτόπουλος Δημήτρης, Άρης Αλεξάνδρου· Ο εξόριστος. Αθήνα, Σοκόλης, 1996.
• Τσιριμώκου Λίζυ, «Δρόμοι σημείων αδιέξοδοι, η καφκική ηχώ στο περιφερόμενο Κιβώτιο του Άρη Αλεξάνδρου», Σπείρα6-7, Φθινόπωρο1986, σ.107-116.
• Ραυτόπουλος Δημήτρης, «Μια κεφαλαιώδης μεταφορά στην πεζογραφία μας, Το Κιβώτιο του Άρη Αλεξάνδρου», Ηριδανός5-6, 4-6/1976, σ.89-94.
Αφιερώματα περιοδικών
• Διαβάζω212, 29/3/1989.

Εργογραφία
(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις) 1

Ι.Ποίηση
• Ακόμη τούτη η άνοιξη. Αθήνα, Γκοβόστης, 1946.
• Άγονος γραμμή. Αθήνα, 1952 (300 αντίτυπα).
• Ευθύτης οδών. Αθήνα, Homo Humanus (ο εκδότης ανύπαρκτος), 1959.
• Ποιήματα (1941-1971). Αθήνα, Κείμενα, 1972.
• Ποιήματα (1941-1974). Αθήνα, Καστανιώτης, 1978.
ΙΙ.Πεζογραφία
• Το κιβώτιο. Αθήνα, Κέδρος, 1974.
ΙΙΙ.Θέατρο- Σενάριο
• Ο λόφος με το συντριβάνι· Σενάριο βασισμένο στο ομώνυμο θεατρικό έργο του Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα, Βέργος, 1977.
• Αντιγόνη· Θεατρικός διάλογος. Αθήνα, ανάτυπο από την Καινούρια Εποχή, 1960.
ΙV. Παιδική λογοτεχνία
• Ta Ksilopohara. Αθήνα, Βέργος, 1976.
V. Δοκίμια, μελέτες, άλλα κείμενα
• Έξω απ’ τα δόντια (1937-1975). Αθήνα, Βέργος, 1977.
• Διάλεξα.
• Η εξέγερση της Κροστάνδης – Μάρτιος 1921. Αθήνα, Φυτράκης, 1975 (στη σειρά Τα φοβερά ντοκουμέντα).
• ΟΗ! (σχέδια του Άγγελου Καμπάνη σχολιασμένα από τον Άρη Αλεξάνδρου). Αθήνα, Θεμέλιο, 1983.
VΙ. Μεταφράσεις
• Ο’ Νηλ Ευγένιος, Ερημιά. Αθήνα, Γκοβόστης, 1946.
• Ο’ Νηλ Ευγένιος, Ο Λάζαρος γέλασε. Αθήνα, Γκοβόστης, 1946.
• Ο’ Νηλ Ευγένιος, Ο αυτοκράτορας Τζόουνς. Αθήνα, Γκοβόστης, 1944.
• Ο’ Νηλ Ευγένιος, Το φεγγάρι των καραϊβικών νησιών. Αθήνα, Γκοβόστης, 1945.
• Ο’ Νηλ Ευγένιος, Στις θάλασσες του Βορρά και άλλα δυο μονόπρακτα. Αθήνα, Γκοβόστης, 1945.
• Ο’ Νηλ Ευγένιος, Ο μεγάλος θεός Μπράουν. Αθήνα, Γκοβόστης, 1945.
• Ο’ Νηλ Ευγένιος, Το χρυσάφι. Αθήνα, Γκοβόστης, 1946.
• Ο’ Νηλ Ευγένιος, Τα εκατομμύρια του Μάρκο Πόλο. Αθήνα, Γκοβόστης, 1946.
• Ο’ Νηλ Ευγένιος, Ντυναμό. Αθήνα, Γκοβόστης, 1946.
• Ο’ Νηλ Ευγένιος, Το συντριβάνι. Αθήνα, Γκοβόστης, 1946.
• Ο’ Νηλ Ευγένιος, Μέρες δίχως τέλος. Αθήνα, Γκοβόστης, 1946.
• Ο’ Νηλ Ευγένιος, Ο πρώτος άνθρωπος. Αθήνα, Γκοβόστης, 1946.
• Ο’ Νηλ Ευγένιος, Ο μαλλιαρός πίθηκος. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ.
• Ντοστογιέφσκι, Αδελφοί Καραμαζώφ Α΄ – Δ΄. Αθήνα, Γκοβόστης, 1954.
• Ντοστογιέφσκι, Οι φτωχοί. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ. [1985] • Ντοστογιέφσκι, Λευκές νύχτες, Το όνειρο ενός γελοίου, Μια γλυκειά γυναίκα. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ.
• Ντοστογιέφσκι, Αναμνήσεις από το σπίτι των πεθαμένων. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ.
• Ντοστογιέφσκι, Έγκλημα και τιμωρία. Αθήνα, Γκοβόστης, 1951.
• Ντοστογιέφσκι, Ο ηλίθιος. Αθήνα, Γκοβόστης, 1953.
• Ντοστογιέφσκι, Οι δαιμονισμένοι. Αθήνα, Γκοβόστης, 1952-1953.
• Ντοστογιέφσκι, Ημερολόγιο συγγραφέα. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ.
• Μπακ Περλ, Περήφανη καρδιά. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ. [1982] • Μπακ Περλ, Η Μάνα. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ.
• Μπακ Περλ, Δράκου γέννα. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ.
• Μπακ Περλ, Ανατολικός – Δυτικός άνεμος. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ.
• Μπακ Περλ, Οι γιοι του Βαν Λουγκ. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ.
• Γουάιλντ Όσκαρ, Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέι. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ.[1981] • Γουάιλντ Όσκαρ, De profundis. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ.
• Σιμόνοφ Κονσταντίν, Ζωντανοί και νεκροίΑ΄-Β΄. Αθήνα, Θεμέλιο, 1980.
• Πετρωνίου, Σατυρικόν. Αθήνα, Νεφέλη, 1985.
• Έρενμπουργκ Η., Άνθρωποι, Χρόνια, Ζωή. Αθήνα, Νεφέλη, 1980.
• Έρενμπουργκ Η., Το δέντρο. Αθήνα, Κέδρος, χ.χ. Σε συνεργασία με το Γιάννη Ρίτσο.
• Τουργκένιεφ, Ο καπνός. Αθήνα, Παπαδημητρίου, 1953.
• Sklovskiy Victor, Βιογραφία Λέων Τολστόι. Αθήνα, Μέλισσα, χ.χ.
• Αραγκόν, Ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης 1917-1960Α΄-Β΄. Αθήνα, Φυτράκης, 1963.
• Ριππελίνο Άντζελο Μαρία, Ο Μαγιακόβσκι και το ρωσικό πρωτοποριακό θέατρο. Αθήνα, Κέδρος, 1977.
• Τσέχωφ Άντον, Βυσσινόκηπος. Αθήνα, Γκοβόστης, 1945.
• Τσέχωφ Άντον, Ο θάλαμος νο6. Αθήνα, Βασική Βιβλιοθήκη Παγκόσμιας Λογοτεχνίας, εκδόσεις Ντουντούμη, χ.χ.
• Γκόρκι Μαξίμ, Στα ξένα χέρια. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ.
• Γκόρκι Μαξίμ, Η μάνα. Αθήνα, Γκοβόστης, 1945.
• Γκόρκι Μαξίμ, Οι Αρταμάνωφ . Αθήνα, Βασική Βιβλιοθήκη Παγκόσμιας λογοτεχνίας, εκδόσεις Νοτνούμη, χ.χ.
• Μπαλζάκ, Ονορέ ντε, Οι Σουάνοι. Αθήνα, Ηριδανός, 1983.
• Κάλντγουελ Έρσκιν, Καπνοτόπια. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ. [1981] • Κάλντγουελ Έρσκιν, Το στρέμμα του θεού. Αθήνα, Ελεύθερα Γράμματα.
• Μωπασάν, Γκυ ντε, Ο φιλαράκος. Αθήνα, Βασική Βιβλιοθήκη Παγκόσμιας λογοτεχνιάς, εκδόσεις Ντουντούμη, χ.χ.
• Τολστόη Λέων, Άννα Καρένινα. Αθήνα, Σταυρόπουλοι-Κουμανδαρέας, χ.χ.
• Φώκνερ Γουίλλιαμ, Οι αδούλωτοι. Αθήνα, Βασική Βιβλιοθήκη Παγκόσμιας λογοτεχνιάς, εκδόσεις Νοτνούμη, χ.χ.
• Σίνγκλερ Λιούις, Μπάμπιτ. Αθήνα, Βασική Βιβλιοθήκη Παγκόσμιας λογοτεχνιάς, εκδόσεις Νοτνούμη, χ.χ.
• Βολταίρου, Αγαθούλης. Αθήνα, Βασική Βιβλιοθήκη Παγκόσμιας λογοτεχνιάς, εκδόσεις Νοτνούμη, χ.χ.
• Στάινμπεκ Τζων, Τορτίλα Φλατ. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ.
• Λώρενς, Η γυναίκα που έφυγε με τ’ άλογο. Αθήνα, Γκοβόστης, 1944.
• Καρλάυλ Έλεν, Η μάνα. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ.
• Λόντον Τζακ, Το σιδερένιο τακούνι. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ.
• Σω Μπέρναρντ, Καίσαρ και Κλεοπάτρα. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ.
• Κίπλιγκ, Ο μόγλης (Ιστορίες από το περίφημο Βιβλίο της ζούγκλας). Αθήνα, Γκοβόστης, 1949.
• Γκόγκολ, Παντρολογήματα. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ.
• Γκόγκολ. Το χωριό Στεπαντσίκοβο. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ.
• Γκόγκολ, Ο επιθεωρητής. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ.
• Σεμπρούν Χόρχε, Το μεγάλο ταξίδι. Αθήνα, Εξάντας, 1974.
• Σεμπρούν Χόρχε, Ο δεύτερος θάνατος του Ραμόν Μερκαντέρ. Αθήνα, Θεμέλιο, 1983.
• Ντυράν Γ., Παγκόσμια ιστορία πολιτισμού, τ.Ε΄ και Θ΄. Αθήνα, Σταυρόπουλοι – Κουμανδαρέας, χ.χ.
• Μαγιακόφσκι Βλαντιμίρ, Θεατρικά. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ. [1979] • Μαγιακόφσκι Βλαντιμίρ, Ποιήματα · Πρόλογος και απόδοση Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα, Κέδρος, 1987 (τα ποιήματα Σύγνεφο με παντελόνια, Παρίσι, Ιωβηλαίοι, Ξελασπώστε το μέλλον, Καλά πάμε, σε μετάφραση του Άρη Αλεξάνδρου).
• Πεντάτομη Σεξουαλική Εγκυκλοπαίδεια. Αθήνα, Τεγόπουλος, χ.χ.
1. Για αναλυτικότερα εργογραφικά στοιχεία του Άρη Αλεξάνδρου βλ. «Αναλυτική κατάσταση έργων που μεταφράστηκαν από τον Άρη Αλεξάνδρου», Η λέξη77, 9/1988, Αγγελάκος Χρήστος Π., « του Άρη Αλεξάνδρου και βιβλιογραφία για Το Κιβώτιο», Διαβάζω212, 29/3/1989, σ.76 – 78 και Παπαγεωργίου Χρίστος, «Μεταφράσεις του Άρη Αλεξάνδρου (Μια απόπειρα καταγραφής)», Διαβάζω212, 29/3/1989, σ.78-79.

Επιπλέον Πληροφορίες

Χειρόγραφα του λογοτέχνη υπάρχουν στο Γενικό Αρχείο του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (Ε.Λ.Ι.Α.)