Ζωγραφική
Όταν κυνηγούσαμε θάλασσες, Ντίνος Παπασπύρου
γράφει ο Απόστολος Θηβαίος
Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ
Διαβάστε ολόκληρο το αφιέρωμα του 24grammata.com
στον Ντίνο Παπασπύρου (επιμέλεια Απόστολος Θηβαίος) σε μορφή pdf κλικ εδώ
Διαβάστε την εργογραφία του κλικ εδώ
και το βιογραφικό του Ντίνου Παπασπύρου κλικ εδώ
Συνάντησα την Θεσσαλονίκη στη γραφή του Γιώργου Ιωάννου. Ο άδικος θάνατός του μου ΄χε στοιχίσει. Κάπως έτσι θα ένιωθαν ξανά και ξανά οι παλιοί του φίλοι, όσοι μιλούν στα πολυσέλιδα αφιερώματα των λογοτεχνικών εντύπων. Καλύτερα, θα μπορούσα να πω πως με είχε τρομάξει μ΄έναν τρόπο ενδιαφέροντα. Τέτοιο τέλος συλλογιζόμουν και ορεγόμουν ίντριγκες. Έπειτα, με μια αναπάντεχη, άτακτη σειρά μ΄επισκέφτηκε ο Ντίνος Χριστιανόπουλος. Στα μελοποιημένα του της αμαρτίας, στις συνεντεύξεις και τα ποιήματά του, στις μεταφράσεις που όλο ανατρέχω διαβάζοντας, θαρρείς Ντος Πάσος απ΄το πρωτότυπο. Η φυσική αποστροφή του σε βραβεύσεις και ο κυνικός του λόγος, πράγματα ειλικρινά και μ΄εσωτερική πάντα αφετηρία συμπλήρωσαν την εικόνα του Θεσσαλονικιού δημιουργού.Πολύ νωρίτερα μ΄είχε επισκεφτεί ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης με τη βυζαντινή αριθμοποιία του, ένα ατέλειωτο και ανεξερεύνητο ακόμη πάθος. Καλύτερα εύρος πείτε το και αγνή πρωτοπορία το σπασμωδικό λόγο που θεμελιώνει τα δαιδαλώδη μυθιστορήματα σταθμούς στον ελληνικό μοντερνισμό.
Η Θεσσαλονίκη θέλω να πω, και ας ξεχνώ πάντα κάποιον σπουδαίο, – είναι τόσοι και τόσοι, Ασλάνογλου, Τραϊανός και άλλοι-, και ας μην έχω κατορθώσει να κατοικήσω αυτήν την πόλη παρά μόνον για μια νύχτα της στρατεύσιμης εποχής. Έξαλλος απ΄την Κατερίνη, στρατευμένος στην νεανική μου ελευθερία εισέβαλα μ΄όλες τις δυνάμεις μου στη Θεσσαλονίκη, επιφέροντας κάποιες σπασμωδικές εικόνες ή αναφορές που ακόμη με συντροφεύουν απ΄την μακεδονική πόλη. Θα μπορούσε κανείς να πει πως η Θεσσαλονίκη μου συστήθηκε λαμπρή, σ΄όλο της το μεγαλείο και την ατμοσφαιρικότητα στον Κήπο των Πριγκήπων του Καρόλου Τσίζεκ. Σημαντικού εκπροσώπου της Διαγωνίου και ουσιώδους επιρροής για τη μετέπειτα πολιτιστική Θεσσαλονίκη. Τα παραπάνω πρόσωπα τα περιβάλλει ένας μύθος. Η συνεισφορά τους μικρή ή μεγάλη εντοπίζεται στην ταύτισή τους με την πορεία της πόλης στη σύγχρονη εποχή της. Όλοι τους είναι εκφραστές ενός πολιτισμού που διατήρησε το όραμά του και παρέμεινε πιστός σ΄ορισμένες αξίες. Όπως η λαϊκή ιστορία, η λαϊκή εκτίμηση, η γνώση και η συγκέντρωση όλων των μικρών και των μεγάλων ιστοριών που συνθέτουν το ειδικό φορτίο ενός τόπου. Η ίδια Θεσσαλονίκη του Ιωάννου συναντά αυτήν του Τσίζεκ, σ΄έναν διαρκή συγγενικό λόγο με την ευθύτητα του Χριστιανόπουλου από τη μια και το μυστικισμό που δίδαξε τους πάντες ο Πεντζίκης.
Υποθέτω πως κάθε πόλη έχει τους ήρωές της. Δεν κάνω λόγο για τις θρυλικές μορφές της βαθύτερης ιστορίας, αλλά για τις σπουδαίες προσωπικότητες που μεγαλούργησαν μες στα όριά της, εκπληρώνοντας τ΄όραμα μιας περιόδου σύμπνοιας στις προθέσεις της τέχνης και την πίστη του κοινού. Αυτήν την αναγκαιότητα κατόρθωσαν οι μορφές που προαναφέραμε. Και οι οποίες σήμερα συναντιούνται ξανά στο έργο και τις αφετηρίες του Ντίνου Παπασπύρου για να αποδείξουν πως η ατμοσφαιρικότερη στιγμή ενός λιμανιού παραμένει αναλλοίωτη. Σωσμένη πάντα στην μεγάλη, αυτή κιβωτό της καταγραφής που αποκαθιστά τη σχέση μας με την ιστορία και την παράδοση.Η επίκαιρη ανάμειξή του Παπασπύρου στα εκατόχρονα του Βασίλη Τσιτσάνη δεν αφορά μονάχα εκείνη τη θαυμάσια τέμπερα, σωστό ψηφιδωτό του ανεπανάληπτου τραγουδοποιού. Αν κανείς επιθυμεί να εντρυφήσει στην παλιά και τη σύγχρονη Θεσσαλονίκη, αν θέλει να κατακτήσει τους ρυθμούς και τα γεγονότα που την οδήγησαν στη σημερινή της φάση μπορεί να μελετήσει το έργο του Ντίνου Παπασπύρου. Κείμενα, ζωγραφιές, κολάζ αποτελούν μερικούς μόνο απ΄τους τομείς στους οποίους ο αυτοδίδακτος ζωγράφος και λογοτέχνης παρουσίασε υψηλά δείγματα καλλιτεχνικής δυνατότητας. Πέρα απ΄την προσωπικότητά του που σκοπό έχει τούτο το αφιέρωμα ν΄αναδείξει και η οποία τον ώθησε στην ενασχόλησή του με την τέχνη, η περίπτωση του Ντίνου Παπασπύρου διαθέτει μια ειδική, λαϊκή σημασία. Τα αντιπροσωπευτικά σπίτια, μορφές εμβλήματα της Θεσσαλονίκης, όπως ο Τσιτσάνης που σχολιάσαμε πρωτύτερα, ουζερί και εστιατόρια ως τόποι άθροισης της ατμόσφαιρας και της ευτυχίας μιας ολόκληρης εποχής, η Καμάρα, ο Λευκός Πύργος, η μικρή ελιά που παγιδεύτηκε στο Επταπύργιο. Τα κείμενά του συντηρούν τον παλμό. Άμεσες, απλές ιστορίες με νοήματα πολύ πέρα απ΄το κυριολεκτικό τους τέλος. Μαρτυρίες μιας πόλης που περνά στη λήθη με την ίδια ακριβώς ένταση της λαγνείας με την οποία η εποχή μας φλερτάρει με την ταχύτητα, κοντράροντας το χρόνο. Σ΄όλες τις εκδοχές της δημιουργικότητάς του ο Παπασπύρου συνοψίζεται απ΄την έννοια του λαϊκού. Δεν πρόκειται για το φτηνό και το απαξιωμένο, εκείνο μερίδιο της πραγματικότητας που συνεπάγεται σήμερα τούτος ο όρος. Η διάσταση του λαϊκού έρχεται να συνοψίσει μεμιάς αξίες και παραμέτρους εξίσου σημαντικές για τη λαογραφία, την αρχιτεκτονική, τη ζωγραφική την ίδια ή το πάντα γοητευτικό είδος της μαρτυρίας. Σ΄ένα απ΄τα σπίτια με τις νερένιες αυλόπορτες, σε μια προοπτική που τ΄αποκαλύπτει καθ΄όλοκληρίαν μπορεί ο σημερινός αρχιτέκτων να μελετήσει το δημιουργικό εύρος της επιστήμης του σε μια ιστορική αποτίμηση της πορείας της εξόχως ενδιαφέρουσας και χρήσιμης. Μπορεί ακόμη να δει τις όψεις της πόλης του
πολλές δεκαετίες πριν, έ
χοντας για πρώτη φορά την ευκαιρία να διαπιστώσει ως μάρτυρας αυτόπτης την πορεία της στο χρόνου.
Σε μια περίοδο που τα αστικά κέντρα αποζητούν εναγωνίως να προσδιορίσουν το ύφος και τον παλμό της νεάς εποχής εικόνες του παρελθόντος συνιστούν τη μόνη ευκαιρία για την αποκατάσταση του δεσμού ανθρώπων και πόλεως, με τη στενή, την πρακτική και άλλοτε τη μεταφυσική διάσταση του χώρου που περιβάλλει και εγγυάται το παρόν και το μέλλον μας, επωάζει τους έρωτές μας και αγόγγυστα μας αγκαλιάζει μετά το τέλος.
Ο Ντίνος Παπασπύρου είπαμε πως υπήρξε αυτοδίδακτος. Ισορροπώντας μεταξύ επαγγέλματος και ψυχής επέτυχε να διατηρήσει ακέραιο το αίσθημα της μαγείας και της ικανοποίησης που αντλεί κανείς απ΄την εξάσκηση των προσωπικών του κλίσεων σε μια φυσική σχεδόν προέκταση του εαυτού του. Στο αφιέρωμα που θ΄ακολουθήσει μια σειρά από έργα του δημιουργού, ιδωμένα απ΄την πλευρά της αίσθησης, -τη μόνη γνήσια και αυθεντική-, κριτικές και απόψεις για την πολιτιστική Θεσσαλονίκη, αλλά και μια τρυφερή αναπόληση του ρεμπέτικου παρελθόντος της πόλης θα δώσουν την ευκαιρία για μια όσο το δυνατόν σφαιρική αποτίμηση του έργου που ανέλαβε για μας ο Ντίνος Παπασπύρου. Μια φάση της κοινωνικής ιστορίας της Θεσσαλονίκης η οποία έθεσε τις βάσεις για τη μετέπειτα αποδοχή του συγκεκριμένου, λαϊκού είδους από τα ευρύτερα στρώματα αλλά και την εκλεκτική, εγχώρια αστική τάξη. Ο Τσιτσάνης, ο Βαμβακάρης και άλλοι τοποθετούνται ανάμεσα σ΄έκείνους που εμπλούτισαν την ελληνική μουσική σκηνή, ολοκληρώνοντας την τραγική εκείνη σχέση του σύγχρονου ελληνισμ
ού με τις κοιτίδες και τις βαθιές αφετηρίες του. Αφετηρίες που δεν θα μπορούσαν ν΄αφήσουν ασυγκίνητο ένα κοινό δεμένο άρρηκτα μ΄όλο το δράμα του αιώνα που προσφάτως πέρασε οριστικά στην ιστορία.
Δεν γνωρίζω πώς αλλιώς μπορεί να επιλέξει κανείς το θέμα ενός αφιερώματος, παρά την θεμελιώδη εκείνη οδηγία του Οδυσσέα Ελύτη που επιβεβαιώνεται ξανά και ξανά και επιβάλλει την αγόρευση ως αγίων όλων των αισθήσεων αυτού του κόσμου. Η αρχαία Σαπφώ το΄πε καλύτερα. Το πιο ωραίο πράγμα σ΄αυτόν τον κόσμο δεν είναι άλλο από εκείνο που ο καθένας λατρεύει. Στην περίπτωση του Ντίνου Παπασπύρου ετούτος ο αφορισμός συνοψίζεται μεταξύ δυο πολύ βασικών αξόνων.Της λαϊκής ζωγραφικής που χωνεύει τόσα και τόσα ρεύματα, αλλά ποτέ δεν λησμονεί έναν δρόμο, ένα ύφος, μια γειτονιά. Και πάντα της Θεσσαλονίκης με τις παλιές της φωνές που ανάβουν και σβήνουν μες στον άνεμο. Με τα συντρίμια της έτσι που κάθε φορά να διασχίζεις μια εποχή ή μια ιστορία…
…..