Cleansed, Λευτέρης Βογιατζής

γράφει ο Απόστολος θηβαίος

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Στις 2 Μαίου του 2013 ο Λευτέρης Βογιατζής περνά στην ιστορία. Η απουσία του θα συγκινήσει και τελικά, για την ανένδοτη και φρικτά ρηχή, ελληνική πραγματικότητά θα σταθεί η βασική αφορμή για την καθιέρωσή του στο κοινό και τους κριτικούς κύκλους. Με μία συνεπή παρουσία, υποκριτική και διδακτική ο Βογιατζής επιλέγει τους όρους της σπουδής του πάνω σε σπουδαία και δύσκολα εγχειρήματα του εγχώριου και του διεθνούς ρεπερτορίου. Η κινηματογραφική του παρουσία, ακόμη σπανιότερη, επιβεβαιώνοντας την καταγωγή και τον προορισμό του σπουδαίου Αθηναίου δημιουργού. Ο θάνατος του Λευτέρη Βογιατζή αποκάλυψε ένα μικρό μέρος του έργου του. Η παρακαταθήκη του θ΄αρχίσει να εκτιμάται στην πορεία των ετών, σύμφωνα με τη διάσημη πια, εντόπια διαστροφή.
Οφείλω να΄μαι ειλικρινής. Το σχόλιο αυτό έχει μια αφορμή και μια ουσία. Η πρώτη διάσταση αποκαλύφθηκε ήδη. Όμως η δεύτερη αυτή προοπτική, αυτή η ουσία για την οποία μιλούμε έχει να κάνει με τις επιλογές του δημιουργού. Αποφάσεις πάνω στο ρεπερτόριο, το ρυθμό, την επιδίωξη μιας συγκεκριμένης σχέσης με το κοινό. Αποφάσεις όπως η πρωτοποριακή, λόγω θέματος και σκληρότητας αναφορά στη Βρετανίδα Σάρα Κέην. Ένα μυθικό πια πρόσωπο για το παγκόσμιο θέατρο με δύσκολα, αμετάφραστα έργα. Αυτό το δεύτερο χαρακτηριστικό τους σχετίζεται κυρίως στην αδιάσειστη προσήλωση της ποιήτριας σ΄ένα είδος ωμού ρεαλισμού. Ο David Greig στον πρόλογο της ανθολογίας των έργων της Σάρα Κέην σημειώνει σχετικά. Το έργο “Καθαροί” θεωρείται ένα από τα πιο σκοτεινά και δύσκολα έργα που αποδίδονται στην Κέην. Και σίγουρα μια επώδυνη, θεατρική εμπειρία. Ωστόσο μια δεύτερη ανάγνωση του έργου θ΄αποκαλύψει μια πρόθεση μετάνοιας και καλοσύνης. Όπως και με τον Ίαν στο Blasted, όπως στην περίπτωση του Ιππόλυτου στην “Αγάπη της Φαίδρας” η Σάρα Κέην αποδίδει στον Τίνκερ, στις ψυχωτικές, αδύναμες πράξεις του την ίδια ανθρωπιά που βρίσκει κανείς στους χαρακτήρες που υποφέρουν τις θύελλές του. Ένα θεμέλιο, σημειώνει ο Greig, της αγάπης, το οποίο αν και τραχύ, είναι ισχυρό αρκετά ώστε να υπερβαίνει τον ανθρώπινο παράγοντα.
Μερικά χρόνια πριν το θάνατό του ο Λευτέρης Βογιατζής συστήνει στο αθηναϊκό, θεατρικό κοινό την Σάρα Κέην. Το παράξενο κορίτσι από το βορά της Ευρώπης που θα μας εγκαταλείψει γρήγορα, κόβοντας το νήμα της ζωής της για κάτι περισσότερο απ΄τη μοναξιά. Έκτοτε το έργο της θα εκτιμηθεί σε πολλαπλά επίπεδα. Βαθύτατα ανθρώπινο, ονειρικό, θέατρο κλειστού χώρου, βραδυφλεγές. Σκηνές που απασφαλίζονται με τα έργα της και κλονίζουν την κλασσική και πληκτική εικόνα του σύγχρονου κόσμου. Στα έργα της οι ωμότητες είναι μια πράξη ελευθερίας. Η αυθάδειά τους έχει να κάνει κυρίως με την ανάγκη μιας εκ βαθέων εξομολόγησης. Είναι λοιπόν σαφές, πόσο μεγάλο ρίσκο έπρεπε να λάβει ο Λευτέρης Βογιατζής, σε μια εποχή σοβαρής, οικονομικής κρίσης προκειμένου να υποδείξει στο κοινό μια σκληρή, σύγχρονη γραφή, μ΄εξίσου ισορροπημένο ισοζύγιο ονείρου και δύσκολης εμπειρίας. Σαφώς και η πρόταση του Βογιατζή δεν θα μπορούσε να μεταβάλει το ενδιαφέρον του κοινού, εντούτοις όμως έθεσε διαφορετικά δεδομένα στο απαρχαιωμένο, θεατρικό υλικό. Η περίπτωση της Κέην αποτελεί δείγμα του καλλιτεχνικού αισθητηρίου που διακατείχε τον Λευτέρη Βογιατζή.
Θεατρικά το έργο “Καθαροί¨συνιστά μια θεατρική πρόκληση. Οι ψυχολογικές φόρμες, η εικονοποιία του λυρισμού θέτουν την ίδια ερώτηση: Πόσο εφικτό είναι ν΄αποδοθούν στη σκηνή τα έργα της Σάρα Κέην; Αυτή ακριβώς η ερώτηση φθάνει ως την καρδιά της γραφής της Κέην. Η συγγραφέας θέτει απαιτήσεις αμφίβολες για τον δημιουργό. Στους πιο γνήσιους εκφραστές της σύγχρονης, ελληνικής τέχνης, εντοπίζεις ως κοινό παρονομαστή του υψηλού τους γινομένου τη συνέπεια και το βαθμό της πρωτοπορίας. Δεν γνωρίζω σε τι απαντά η στάση και το έργο του Λευτέρη Βογιατζή. Αυτό θα το απαντήσουν οι ερευνητές και οι κριτικοί. Για μας τους υπόλοιπους, νεότερους αλλά και λιγότερο εξοικειωμένους με το θέατρο και το είδος της ιερής αυτής επικοινωνίας, ο Βογιατζής αποκτά σημασία καθώς αποκαλύπτονται οι φιλοδοξίες και οι πηγές του. Κάτι εξίσου γνήσιο και ασυμβίβαστο, όπως όλος αυτός ο πιθανός κόσμος της Σάρα Κέην που δεν μπορεί παρά να παίρνει τελικά, σάρκα και οστά.