Μίλο Ράου, νέο θέατρο στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών

Hate Radio
Μίλο Ράου, νέο θέατρο στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών

γράφει ο Απόστολος θηβαίος

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Ετούτη η υστερική εποχή δεν θα μπορούσε ν΄αφήσει ανεπηρέαστη την τέχνη. Διαρκείς αμφισβητήσεις, αναπαραγωγές ανυπέρβλητων στιγμών, ξέφρενες κριτικές, στροφή προς ένα είδος φιλοσοφίας περισσότερο λαϊκής. Η ποίηση, η ζωγραφική, η μουσική παραδομένες στη μανία της οικονομίας και της εξειδίκευσης πασχίζουν να καθιερώσουν τη γλώσσα της εποχής. Κάποιοι λένε πως είναι νωρίς και πως κατά τα συνηθισμένα απαιτούνται αρκετές δεκαετίες και μια ακόμη γενιά ώσπου να εκτιμηθεί τούτη τη τρομερή επικαιρότητα. Εν τω μεταξύ, η γενιά του ΄70 στην περίπτωση της ποιητικής έκφρασης διανύει τις τελευταίες ακμές της μέχρι να βρεθεί η γλώσσα εκείνη που είναι δυνατόν ν΄αποτυπώσει την εποχή μας. Η μουσική, το θέατρο, η ζωγραφική, περισσότερο απροσάρμοστες είτε προχωρούν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, είτε πάλι καταπιάνονται με τις θεματικές του παρελθόντος, αντλώντας απ΄τις αναγωγές όλα εκείνα τα στοιχεία που συνθέτουν το μουσικό στίγμα της εποχής μας. Ας είναι, η νέα έκφραση θα βρει με σιγουριά τον κώδικα και τ΄αλφάβητό της, ώσπου και αυτό να φτωχύνει, βαδίζοντας κοντύτερα στις προφητείες της Πίζα για το τέλος του λόγου σε κάποια από τις καμπές ετούτης της εμβρυακής ακόμη χιλιετίας.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η θεατρική παραγωγή. Καθώς εξαντλείται και παραλάσσεται αδιάκοπα το παλαιό υλικό, πληθαίνουν οι φωνές εκείνες που απαιτούν μια ευθύτερη και με σαφείς δεσμούς προς την κοινωνική επικαιρότητα, θεατρική τέχνη. Εκείνο που επισήμανε ο Αμερικάνος εικαστικός Ρόθκο, για μια τέχνη δηλαδή πανοραμική, ως πορτραίτο της ηλικίας του κόσμου διαφαίνεται ως η φυσική κλίση της καλλιτεχνικής δραστηριότητας. Μετά τ΄όνειρο, την παρακμή, τον άκρατο ερωτισμό για τούτο τον κόσμο φαίνεται πως θα μπορούσε ν΄αποκρυσταλώσει την εντύπωση αυτού του κόσμου μια ευθεία, αφοπλιστική αμεσότητα της ίδιας της ιστορίας. Καθώς το θέατρο διανύει το τέλος του σκηνικού χώρου, λαμβάνοντας και πάλι τα σήματα του ποιητικού λόγου μεταθέτει τη δυναμική του στην αποκαθήλωση του οραματικού και τη σαφή απεικόνιση του κόσμου. Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον εξακολουθούν ν΄αποτελούν το υλικό της τέχνης που παρεμβαίνει και απευθύνεται σε κάτι περισσότερο απ΄τη θολή υποκειμενικότητα ενός υποκειμενικού χώρου. Άλλωστε μια ασφαλής μέθοδος αναπαράστασης αυτής της εποχής δεν είναι άλλος απ΄την αφηγηματική συνέπεια στην καταγεγραμμένη ιστορία και τις προεκτάσεις της. Μια τέτοια τέχνη δεν θα μπορούσε ν΄αμβλυνθεί από την κριτική και ολότελα ακμαία, δίχως υπολογισμούς και υποννοούμενα θα κατέτασε τα ευρεία εκείνα γεγονότα που μεταβάλλουν αδιάκοπα σφυγμούς και ερεθίσματα. Είναι καιρός τώρα που τα σύμβολα καταργούνται μ΄εκκωφαντικές συντριβές σ΄όλόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο. Είναι καιρός τώρα που μας απασχολεί άλλωστε περισσότερο το συναίσθημα που επικυρώνει τις παραδοσιακές μορφές παρά αυτές οι ίδιες.Η ιστορία, το ντοκουμένο συνιστούν την επαρκέστερη μεταμφίεση για ν΄αποκαλυφθεί ο παλμός της ζωής και οι όροι που χαρακτηρίζουν την εποχή αυτή.

Κάπως έτσι αποκτά μια ξεχωριστή σημασία η νέα, θεατρική παραγωγή που φιλοξενείται στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του ιδρύματος Κακογιάννη με τίτλο Hate Radio. Η συλλογικότητα της ιστορίας φαντάζει ο πλέον επίκαιροςς τρόπος πρόσληψής της. Το δράμα ενός κόσμου που πλήρωσε εδώ και αιώνες τη διαβαθμισμένη θέση του μες στο παγκόσμιο, πολιτικό γίγνεσθαι λαμβάνει το επίπεδο προβολής που δικαιούται η έντασή του. Η Αφρική, κατακερματισμένη, χωρισμένη σε φυλές, έρμαιο των καθορισμένων, παγκόσμιων περιθωρίων ανεβαίνει στην ελληνική, θεατρική σκηνή. Δίχως σκηνικές οδηγίες, με την υποβλητικότητα που γεννά η ίδια η μαρτυρία και το καθ΄αυτό γεγονός είναι δυνατόν να συγκλονίσει, ερεθίζοντας το ενδιαφέρον του κοινού. Γενοκτονίες, μαζικές εκτοπίσεις, φωτιά και αίμα χαρακτηρίζουν μ΄ακρίβεια ολόκληρη την αφρικανική ιστορία.
Ο Ελβετός Μίλο Ράου δίνει το στίγμα του θεάτρου – μαρτυρία, που τρέφεται, αναπαράγει και συστήνει όλα τα επιμέρους κεφάλαια της παγκόσμια ιστορίας, παραχωρώντας στην ευαισθησία τ΄αποκλειστικό δικαίωμα στην γνώση. Με το έργο του Hate Radio, έργο μαρτυρία της σφαγής στη Ρουάντα στα τέλη του περασμένου αιώνα, ο σκηνοθέτης συστήνει στο ελληνικό κοινό μια πτυχή της παγκόσμιας ιστορίας που παραμένει γνωστή μονάχα απ΄τους τηλεοπτικούς δέκτες και τη στάση συμπάθειας προς ένα μακρινό δράμα. Η στάση του τοπικού ραδιοφώνου της Ρουάντα και των σκληροπυρηνικών Χούτου εναντίον των μετροπαθέστερων, κοινωνικών ομάδων και ιδίως των Τούτσι συνιστά τη βασική ιδέα του όλου εγχειρήματος. Με ένα αμιγώς, ραδιοφωνικό σκηνικό ο θεατής γίνεται μάρτυρας των συνθηκών κάτω από τις οποίες έλαβε χώρα η σφαγή ενός σχεδόν, εκατομυρίου ανθρώπων μέσα σε εκατό ημέρες εθνικιστικού παροξυσμού. Κεντρικά πρόσωπα του έργου οι πραγματικοί, ραδιοφωνικοί παραγωγοί του σταθμού RTLM Ζορζ Ρουτζίου και Βαλερί Μπεμερίκι, των οποίων οι παροτρύνσεις ώθησαν σε ένα μεγάλο ποσοστό τους θερμόαιμους Χούτου σ΄ένα απ΄τα πλέον αποτρόπαια, ανθρωπιστικά εγκλήματα του 20ου αιώνα.
Το ελληνικό κοινό, παρά την έντονη, εγχώρια, πολιτική ιστορία αρκέστηκε τις τελευταίες δεκαετίες σε θεατρικές διασκευές και ένα περισσότερο, ποιητικό θεάτρο, όπου το σώμα κυριαρχεί. Ο Ράου καταργεί την φυσική παρουσία στη σκηνή και προτείνει την κυριαρχία του λόγου. Ενός λόγου επαρκούς να μεταδώσει το συναίσθημα και να επιβεβαιώσει τη δυναμική των μέσων της μαζικής επικοινωνίας, όχι μόνο στην πρόσφατη, ταραχώδη ιστορία της αφρικανικής ηπείρου, αλλά σε τελευταία ανάλυση σε ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο. Ίσως εδώ οι αναφορές του εξ αριστερών του προέδρου υπουργού Λαφαζάνη περί “πέμπτης φάλαγγας” βρίσκουν την επαλήθευσή τους. Τέτοια έργα, όπως αυτό του Ελβετού σκηνοθέτη μπορούν να παραχωρήσουν την αφορμή για μια ανανέωση των τεχνικών μέσων του θεάτρου και της θεματολογίας του, προκειμένου να προκύψει ελεύθερα και να εκτιμηθεί τελικά όλη αυτή η ποίηση που γεννά η κάθε συγκίνηση στις καρδιές μας.
Η Κρίστα Βόλφε μίλησε για τις ώρες κοινής ησυχίας της παγκόσμιας ιστορίας. Ο Μαρκ Ρόθμο, Αμερικάνος, μακριά πολύ μακριά από τους ορίζοντες της Ρουάντα και δράματα παρόμοια, χαρακτήρισε αδιέξοδα πράγματα τη μορφή, τη γεωμετρία, την ιστορία. Εμείς θα συμφωνήσουμε μαζί του μ΄όλη μας την καρδιά. Όροι όπως οι παραπάνω ήταν πάντα αδιέξοδοι όταν επέβαλαν την ιδέα. Ο Μίλο Ράου, με φωνή από παλιά, ματωμένα ερτζιανά αφήνει ελεύθερη τη διαμόρφωσή της. Η ψυχική δόνηση, τ΄απαραίτητο εκείνο στοιχείο της ανθρωπιάς μας, είναι δυνατόν να προκύψει τόσο μα τόσο φυσικά όταη η σχέση μας με την αλήθεια έχει τελικά οριστικά και δίχως αμφισβήτηση, αποκατασταθεί.