Όσα θυμάμαι απ΄τον Νίκο Αλέξη Ασλάνογλου

Ο κύριος Νίκος λέει
Όσα θυμάμαι απ΄τον Νίκο Αλέξη Ασλάνογλου

Το ποιήμα είσαι εσύ
Τζων Άσμπερυ

γράφει ο Απόστολος θηβαίος

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Τα ποιήματα είναι πάνω απ΄όλα τελετές. Δίδαξαν το βαθμό στον οποίο η τέχνη της στιχουργικής μπορεί να μεταλλαχθεί σε βήμα συμμετοχής στην πραγματικότητα, όλες οι παράμετροι του ανθρώπινου πάθους. Ο Αλεξανδρινός κατόρθωσε να διαμορφώσει μια σχολή, ένα ρεύμα σαν αυτά που επισημαίνονται στις μελέτες. Όμως παρέμεινε έξω από τις κατατάξεις, μόνος απέναντι στην τέχνη του και τους κομιστές της. Υπήρξε γύρω του μια ατμόσφαιρα ακριβείας. Είπε δηλαδή τ΄απολύτως απαραίτητα πραγματοποιώντας έξοχες αυθαιρεσίες στα πεδία της ιστορίας και του έρωτος. Για την πρώτη απ΄τις παραπάνω αιτίες, εφάρμοσε μια αφαιρετική μέθοδο, επικεντρωμένος σ΄όσα κρύβουν πίσω τους οι αδιάφορες χρονολογίες, τα επώνυμα, οι γκρεμισμένες πόλεις. Όσο για την δεύτερη αφορμή, εδώ κατέθεσε που λέμε ψυχή. Αφήνοντας κατά μέρος πάλεψε με τις φαντασιώσεις του, ολοκληρωτικά ηττημένος με μια αυτοπεποίθηση στα όρια της σοφίας. Ίσως πρόκειται για κάποιον που συμφιλιώθηκε αλλήλους και εαυτόν. Και ίσως, απ΄την άλλη να έχουμε να κάνουμε με μία σπάνια περίπτωση ανθρώπου, απ΄εκείνους που δεν διστάζουν, δεν αρνούνται, εποφθαλμιούν το σημείο πέρα απ΄το οποίο δεν υφίσταται θάνατος. Είναι μια ανακάλυψη που κανείς δεν μπορεί ν΄αρνηθεί. Είναι τόσο εξοικειωμένος με τον ανθρώπινο παράγοντα αυτού του κόσμου, ώστε ελεύθερος και αποφασιστικός ως προς τους άξονές του επιστρατεύει τη γλώσσα, τη γνώση και την αίσθηση για να διαχειριστεί το ηθικό βάρος της πίστης του. Η συμβολή του στην ποίηση έγκειται στην κατάργηση μιας αρχής, αφού έκτοτε οι αισθήσεις διαθέτουν έν μέτρο, ένα σημείο σταθμό. Ελάχιστοι κατόρθωσαν αυτό που διατυπώνει στις θεωρητικές του προσεγγίσεις ο ζωγράφος Μαρκ Ρόθκο κάνοντας λόγο για μια τέχνη ως ανέκδοτο για το πνεύμα, υλικό του δράματος. Ένας άλλος σημαντικός Έλληνας σημειώνει πως η ποίηση δεν υπόκειται στις αντιφάσεις και τις διακρίσεις της καθημερινής ζωής, εμμένοντας στο στίχο που γεννιέται και ανταποκρίνεται σε μια ανάγκη.Ο Καβάφης εκφράζει μια Τρίτη κατάσταση, όπου μπορούν να ειδωθούν στην πλήρη έκφρασή τους, οι θεοί, οι ρυθμοί και η λύπη. Διδακτικός, με τόνους υπεροψίας και απόγνωσης, – οι μάρτυρες του βίου του τον ιδρύουν κάθε φορά μέσα απ΄τα ποιήματα, ο Καβάφης καθίσταται αντιληπτός οργανικά, ψυχικά, μ΄έναν απροσδιόριστο τρόπο.Πάντα το σήμα και πάντα ο δρόμος για το δίδαγμα του τελευταίου Ρωμαίου πολίτη. Να ξαναβρεί και ίσως να δοκιμάσει ακόμη ο άνθρωπος, τα νάματα της ηθικής του ζωής που οι καθημερινές δομές λειαίνουν και κλονίζουν.
Η σύντομη αυτή αναφορά στον Κ.Κ. αναφέρεται σε κοινούς τόπους. Ο ποιητής έχει εκτιμηθεί σε βάθος και όλες του οι πτυχές έχουν έλθει στο φως. Η επιρροή του καθορίζει τη συνέχεια του μέτρου στην ποιητική έκφραση. Ο Έλιοτ επισημαίνει την ίδια αρχή, επιβλέποντας τον βαθμό στον οποίο ο ίδιος ο δημιουργός βρίσκεται και ταυτόχρονα παραμένει μυστικός και διάχυτος στα ποιήματά του. Ο Νίκος Αλέξης Ασλάνογλου συνιστά έναν γνήσιο συνεχιστή της καβαφικής σχολής. Πρόσωπα απ΄το ιστορικό υλικό, η υποβλητικότητα ενός βασιλιά και μιας θάλασσας, ο έντιμος κόπος να ειπωθούν με λόγια ορισμένα απ΄τα πάθη. Η ποίηση είναι η τροχιά του ποιητή και ο τρόπος του. Η συνήθεια, οι καθημερινές απαντήσεις στο προφίλ ενός ρόλου ας πούμε. Κάτι που δεν μπορέι ν΄αγνοήσει η ποίηση. Ο Ασλάνογλου, όπως και ο Καβάφης εξαντλούν το θέμα τους, εξασφαλίζοντας μ΄όλα αυτά τα τρομερά υποννοούμενα μια άλλη, δεύτερη ζωή για τα ποιήματα. Μια ζωή που συνεχίζεται στο επέκεινα του αναγνώστη. Ο Γιώργος Χρονάς σε κάποια συνέντευξή του για τον Ντίνο Χριστιανόπουλο τονίζει πως τα ποιήματά του αποτελούν κοινά αποκτήματα και μερικές απ΄τις όψεις που παραδεχόμαστε πως αποκτά η ίδια η φωνή μας.
Κρυπτικός, σχεδόν ανήμπορος απέναντι στη διάψευση της παλαιάς ευτυχίας, κλονισμένος σαν κάθε γνήσιο και ανόθευτο ποιητή, χωρώντας ατμόσφαιρες μέσα του. Ολόκληρα πεδία απ΄τη γαλλική επαρχία ως την οδό Ηρώων Πολυτεχνείου και το μικρό δώμα που θα τον στεγάσει για τελευταία φορά. Οι φίλοι του είναι πράγματα και πρόσωπα εξαιρετικά προσωπικά. Και άλλοτε πάλι ένας άγιος ή ένα πρότυπο, όπως ο Μύρωνας που πάντα πεθαίνει σ΄ανεπανάληπτες εμπλοκές των μύθων, με τη θρασύτητα και την αφοπλιστικότητα ολόκληρων εκλάμψεων. Αργό πετρέλαιο θα ονομάζουμε εφεξής τις ζωές μας όταν ραγισμένες διαβαίνουν τους δρόμους, αργό πετρέλαιο όλα εκείνα τα υλικά που αφήνουμε ή μοιραζόμαστε στους αναγκαίους συγχρωτισμούς μας. Ο Νίκος Αλέξης Ασλάνογλου στην οδό του Αγίου Φερρεόλ, στην λεωφόρο των Κυριών, απολύτως ερρειπωμένος, όπως κάποιος που γνωρίζει τα μικρά και τα μεγάλα μυστικά των αλμανάκ, μας γνέφει και σε άπταιστα γαλλικά, μας υπενθυμίζει πως η καρδιά του είναι ενός παιδιού, πως αυτές οι κατακόκκινες νύχτες που διανύουμε είναι στίχοι γνήσιοι που αιμοραγούν. Τον αρπάζει ο χρόνος όμως εκείνος λάμπει, στοχεύοντας τα πολύ μεγάλα βάθη. Εκεί που αργότερα θα φτιαχτεί μια πηγή για να΄ρχεται το ποιήμα να ρέει απ΄την αγκαλιά του στις πιο δύσκολες περιστάσεις.
Ο Ασλάνογλου ζωγραφίζει σε μεγάλα ταμπλώ. Τα Εκκοκιστήρια, το γήπεδο του Κιέρι, η Δράμα, οι πόλεις γύρω απ΄τα καινούρια εργοστάσια, ξαφνικές πολίχνες των καίριων υψομέτρων, η ίδια η ποίηση προϋποθέτουν μια ευρύτητα. Ώστε τα εργοστάσια ν΄αποκτήσουν τον κατάλληλο όγκο για τη λύπη του Ασλάνογλου, αυτή που μονάχα με τον εμπρησμό της άνοιξης μπορεί να συγκριθεί. Αυτή που μετριάζεται μονάχα με τα ποιήματα σταθμούς που τίποτε λιγότερο δεν είναι από τα μάτια ενός πνιγμένου παιδιού. Οι θάλασσες αποτελούν τη μεγαλύτερη έκπληξη του Ασλάνογλου, αφού εδώ υπάρχει η δυνατότητα ν΄αποκατασταθούν όλες οι προοπτικές του ονείρου. Αυτού του μηχανισμού, βιωματικού ή περισσότερου τεχνικού που διαμορφώνει τα ποιήματα και ο οποίος τα καθιστά περιπλάνηση σε αχαρτογράφητα νερά, στις αρτηρίες που μεταφέρουν τον ειδικό, τον αμείωτο παλμό της ζωής. Ο Δύσκολος Θάνατος, οριστικοποιείται με την απώλεια της μνήμης, την καταστροφή της. Ο ποιητής δεν είναι άλλο από τη φλέβα του καιρού του που περνά μέσα απ΄τις εποχές και τους ανθρώπους του, κουβαλώντας τη φιλοδοξία ενός πληθυντικού αριθμού. Η εγκοσμιότητα τον τροφοδοτεί, όμως το ταλέντο του εξακολουθεί και ευθύνεται για τις έξαλλες εναλλαγές τπου φωταγωγούν για πάντα το ποίημα. Ο Δύσκολος Θάνατος είναι το ημερολόγιο των αισθήσεων, είναι η απόδειξη της ύπαρξης ενός βασιλείου ανάλογου μ΄αυτό της Παλμύρας ή το άλλο με τα ερρειπωμένα παράθυρα, τη μυρωδιά του γκαζιού που χάθηκε για πάντα ένα κάποιο πρωινό μες στο πολύ φως. Η στράτευση του Ασλάνογλου θέλω να πω είναι με την πλευρά του ανθρώπου. Ο Νίκος Αλέξης Ασλάνογλου, ο Αλέξης Τραϊανός, ο Καβάφης, μ΄έναν τρόπο διακριτικό και ορθό, ως αποτέλεσμα της ευφυούς και πρωτοποριακής κρίσης τους για την εποχή που έζησαν, συνιστούν περιπτώσεις παθητικές. Που μοιράζουν τον εαυτό τους, που μιλούν σε πρώτο, ενικό πρόσωπο, αφήνοντας υπαινιγμούς την δακρυσμένη τους, παιδική φωνή που δεν γνωρίζει ποτέ τι θ΄απογίνει. Τα ποιήματά τους έτσι ζουν. Με τη συνέπεια της εσωτερικής φωνής, με τη συνέχειά της, με τις ποικίλες εκλογές και προτιμήσεις μιας μνήμης ή μιας συγκίνησης. Πάντα αυθεντικής.
Η θεωρητική προσέγγιση της ποιητικής λειτουργίας παρέδωσε στον σύγχρονο λάτρη κείμενα σπουδαίας, ερμηνευτικής σημασίας. Δοκιμές πάνω στις πτυχές της ποίησης, στα γλωσσικά μέσα και τους συσχετισμούς, οι οποίοι εμπλέκονται και τροφοδοτούν το περιεχόμενο, τη μορφή και τη δυναμική της ποίησης. Ο Τζιουζέπε Ουνγκαρέτι ανήκει σ΄αυτούς που προσέφεραν ουσιώδεις και άμεσες ερμηνείες στην ποιητική πρόθεση και το αποτέλεσμά της. Σ΄αυτόν, τον γνήσιο Αλεξανδρινό ανήκει η διαπίστωση πως ο ποιητής, επικεντρωμένος σε στοιχεία άλλα πέραν της δεξιοτεχνίας, στοχεύει στην αναβίωση όλων εκείνων των παραμέτρων οι οποίες προσδίδουν στο ποιητικό αποτέλεσμα την θεμελιώδη της αξία. Ο Νίκος Αλέξης Ασλάνογλου που δεν θα μπορούσε να μην ανήκει σ΄αυτήν ακριβώς την κατάταξη, θρηνεί αδιάκοπα την απώλεια της φυσικής αγνότητας μες στην ξέφρενη και υστερική εποχή. Θρηνεί όσα θυσιάζονται στη διεκδίκηση της απόλυτης και τέλειας γνώσης, ροπή αδιάκοπη του περασμένου και του τωρινού, καινούριου αιώνα. Θρηνεί την οριστική απώλεια της καλοσύνης και της αθωότητας, όπως βιώνεται ως υπενθύμιση και υπόμνηση στο έργο του Θεσσαλονικού δημιουργού. Ο Ασλάνογλου πραγματεύεται αυτήν ακριβώς την απώλεια, την οριστική και μεγενθυμένη συνεχώς απόσταση της εποχής απ΄την ανθρώπινη τρυφερότητα, εκείνη που ακμάζει και επισημαίνεται στη φάση της νεότητας για ν΄αποτελέσει ένα στοιχείο μνήμης και τίποτε περισσότερο. Η πρώτη και η τελευταία φορά για όλα τ΄ανθρώπινα. Η ιστορία των ποιημάτων του Νίκου Αλέξη Ασλάνογλου ταυτίζεται με την ιστορία της ψυχής, όπως συνέβη με όλους τους γνήσιους εκφραστές του ρομαντισμού. Δεν είναι άλλωστε τυχαία η εμπλοκή του ποιητή με τη μετάφραση των Εκλάμψεων σε μια άνευ προηγουμένου οικειοποίηση της θλίψης που τροφοδότησε τον Γάλλο δημιουργό.
Ο Ασλάνογλου δεν έσωσε την ψυχή του με την ποίηση. Κανείς δεν το κατόρθωσε ως τώρα. Οι στίχοι ήταν το μόνο μέσο για να μετριαστεί ο πόνος και ο κλονισμός από τη συνειδητοποίηση του χρόνου που δεν τεμαχίζεται και ανεξέλεγκτος, ρευστός μας κατακτά. Γι΄αυτό σημειώνει, με την ψυχή του καταματωμένη, πως η ποίηση δεν μας αλλάζει τη ζωή, το ίδιο σφίξιμο, ο κόμπος της βροχής, η καταχνιά της πόλης σα βραδιάζει. Ο Ασλάνογλου δεν αφήνει καμιά αμφιβολία για τα ερρείπια που στοιχειώνουν τη ζωή του. Η ποίηση καθυστερεί τη μεταμόρφωση κάνει πιο δύσκολη την καθημερινή μας πράξη. Καθώς δεν θα υπάρξουν σύμβολα καινούρια, οριστικά και μόνιμα και αφού καμιά δεξιοτεχνία δεν θα ολοκληρώσει το ποιητικό συναίσθημα, ο Ασλάνογλου καταβυθίζεται ολοένα και περισσότερο σ΄αυτό ακριβώς το τελευταίο σύνορο, τούτο το τέρμα του Εγγονόπουλου. Οι ίδιες, σκληρές επιφάνειες, η άγρια γλώσσα και η άγρια φαντασία και η συνείδηση τον καθηλώνουν, εκείνον τον αθωομένο για πάντα παρατηρητή που άλλον τρόπο δεν είχε για να μεταβάλλει κάποτε τον κόσμο. Αυτή η αλήθεια του ποιητή είναι που εξέρχεται νιόκοπη, όπως τ΄αγάλματα του Οδυσσέα Ελύτη, προϋποθέτει ολόκληρη τη μοναξιά του κόσμου. Και ο Ασλάνογλου έζησε μες σ΄αυτήν ως το τέλος της ζωής του, κατεδαφισμένος όπως τα καλοκαίρια του, όπως τα ερρείπιά του απ΄τα ναρκωτικά των ήλιων.
Τούτο το κείμενο που στέκει αντιστρόφως ανάλογο με το βάθος της ποίησης του Νίκου Αλέξη Ασλάνογλου, περιλαμβάνει παραπάνω μια ειδική αναφορά στην ηθική ολοκλήρωση του ποιητικού έργου που επιτυγχάνεται μονάχα με την ανωνυμία. Την απορρόφηση του ίδιου του δημιουργού μες στο αίσθημα που επιδίωξε, προκειμένου να γίνει ετούτη η ποίηση καθολική, κτήμα όλων, πεδίο βολής γι΄ασκήσεις ψυχής. Ο Ασλάνογλου ανήκει σ΄εκείνη τη μεγάλη τάξη που μας περιλαμβάνει. Τάξη κοπιούντων, πενθούντων, φορτισμένων με τα πάθη μορφών.Τ΄ανθρώπινα αποτέλεσαν πάντοτε την επιδίωξή του. Η ενατένιση των δέντρων, η σιωπή τους, η αγάπη, η φροντίδα και η τρυφερότητα είναι οι χίμαιρες που καραδοκούν πίσω από τους στίχους του Ασλάνογλου και μας πλημμυρίζουν όταν αυτοί ακριβώς οι στίχοι φλέγονται και ανατινάζονται, κλονίζοντας τις καρδιές μας τόσα χρόνια μετά. Ο Ασλάνογλου συνιστά τη φυσική πραγμάτωση όσων εννοούσε ο Τάκης Σινόπουλος όταν ονειρεύεται τον ποιητή μοιρασμένο ανάμεσα στη φωτιά και τα χειροκροτήματα.Ο κύριος Νίκος λέει, η θρηκεία και η τέχνη κηλίδες απάνω στο θηρίο και οι ποιητές και οι φιλόσοφοι κηλίδες ανώφελες.