Ο κύριος Χανς ήταν μόνο μια αφορμή

…Η τέχνη είναι μια κοινωνική δράση.
Δεν αποτελεί περεταίρω δικαιολογήσεις.
Μαρκ Ρόθκο

Ο κύριος Χανς ήταν μόνο μια αφορμή

γράφει ο Απόστολος θηβαίος

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Το εργοτάξιο απλώνεται σ΄όλο τον ορίζοντα. Ο κύριος Χανς διδάσκει τους πρωτοετείς φοιτητές ηθική και θεωρία της αισθητικής. Προσφάτως τα εν λόγω μαθήματα κηρρύχθηκαν δευτερεύοντα και έτσι ολοένα και λιγότεροι φοιτητές δηλώνουν το παρόν στ΄αμφιθέατρο. Ο κύριος Χανς όμως παραμένει εξαιρετικά συνεπής και κάθε απόγευμα, κατά τις πέντε προσέρχεται όλο και πιο γερασμένος στις παραδόσεις. Οι φοιτητές, κάτι λιγοστοί πρωτοετείς συνοστίζονται στις πρώτες σειρές και τον κοιτούν με μάτια νυσταγμένα. Εν τω μεταξύ έξω στην πόλη το εργοτάξιο εξαπλώνεται με ταχύτατους ρυθμούς. Θηριώδη μηχανήματα σκάβουν ολόκληρο τον τόπο, πεζοδρομούν, περνούν αγωγούς και βρυχώνται συνθλίβοντας σπίτια και καρδιές. Κυρίως αυτές αφού στο διάβα τους κατεδαφίζουν τα χαμηλά νεοκλασσικά που τόσο ομόρφαιναν τη γειτονιά πέριξ του πανεπιστημίου και στέγασαν τόσα οράματα.

Ηθική, σημειώνει ο κύριος Χανς και σωπαίνει, γυρεύοντας τις κατάλληλες λέξεις για μια τόσο ευαίσθητη υπόθεση. Όσο για την αισθητική ο κύριος Χανς κουβαλά κάθε δεύτερη μέρα μεγάλους καμβάδες. Πρόκειται περί αντιγράφων από σπουδαία δείγματα του χρωστήρα. Ο Αχιλλεύς στο βάθος του καφενείου, οι τρεις καρυάτιδες της λεωφόρου Λένορμαν, ο επαίτης του Κολωνού, η Βουλή των Ελλήνων, το κάστρο της Ναυπάκτου, οι φυλακές των ανηλίκων και άλλοι ωραίοι και περιεκτικοί τίτλοι κοσμούν κάθε απόγευμα την αίθουσα. Και ο κύριος Χανς στους φοιτητές που όλο και λιγοστεύουν διδάσκει την οικονομία των χρωμάτων, τη θαυμάσια όψη των κιονόκρανων, την αναγωγή των γύψινων αετωμάτων, τον τρόπο με τον οποίο η αρχιτεκτονική προσαρμόζεται κάθε φορά στο μεγαλείο του έπους αυτής της πόλης. Όταν αποχωρεί απ΄το πανεπιστήμιο συρρέει μυστικά στους χώρους των εργοταξίων. Ανάμεσα στα παιδιά που πεθαίνουν, που πεθαίνουν μες στη σκόνη, προφέροντας αδιάκοπα τ΄όνομα της μακρινής τους πατρίδας συλλέγει μαρμάρινα προσωπεία και σώζει απ΄τον ασβέστη όσα μπορεί απ΄τα κατεστραμμένα κεραμεικά. Στο μικρό του διαμέρισμα έχει καταχωνιάσει αμέτρητους ήλιους από πηλό που είχαν φτιαχτεί με περίσσια αγάπη απ΄τους παλιούς ιδιοκτήτες.

Ο κύριος Χανς μένει στην οδό Ονείρων. Ναι, καλά διαβάσατε, ο δρόμος αυτός υπάρχει στ΄αλήθεια. Έγινε κάποτε τραγούδι και έτσι διασώθηκαν οι γωνιές του, τα ταπεινά του καφενεία, μια μικρή πλατεία με τ΄άγαλμα του λαϊκού ήρωα. Το καλοκαίρι μάλιστα, σ΄αυτήν την οδό που λησμονήσατε πως ακόμα υπάρχει κρεμούν πολύχρωμους λαμπτήρες, όπως στα κέντρα τα λαϊκά και ο κύριος Χανς διδάσκεται απ΄την αρχή όλα τα κεφάλαια της αισθητικής. Ο κύριος Χανς, παρά την υψηλή του μόρφωση αγαπά ιδιαιτέρως, πέρα των φοιτητών του, τους εργάτες, τα κορίτσια των ναύλων που ξενυχτούν στο παροπλισμένο λιμάνι, τις μοναχικές γυναίκες που τελούν κάθε βράδυ την περιφορά μικρών επιταφίων. Ο κύριος Χανς αγαπά ακόμη τα θηριώδη μηχανήματα του δήμου, έτσι όπως αφήνονται στις αδιάφορες θέσεις τους, σαν βράχοι στο μέσον του πελάγου. Καμιά φορά, όταν ο καιρός το επιτρέπει, στέκει στον εξώστη, ζωγραφίζει μ΄επιμέλεια τα πράγματα αυτού του κόσμου και αργά πίνει ολόκληρο τον υδράργυρο και το ρεύμα των δημοτικών φανών.

Ηθική, καλείται η συγχώρεση, όταν ασκείται ενσυνείδητα, δίχως φόβο και πάθος. Ηθική, είναι το μέλλον των παιδιών και το δικαίωμα της αξιοπρέπειας. Ακόμη ηθική είναι ένα νησί που βάλλεται από φριχτούς ανέμους και όμως αντιστέκεται. Ο κύριος Χανς αναπλάθει τον κόσμο απ΄την αρχή. Τοποθετεί τα συντριβάνια, παραχωρεί ένα κομμάτι γης στα πηγάδια με τους ολάνθιστους γερανούς, ορθώνει εκ νέου τα παλαιά σπίτια, κεντρώνει τα δέντρα και ελπίζει.
Ο κύριος Χανς θα σβήσει μόνος, στις αρχές του φθινοπώρου. Θα ταφεί στον μικρό χώρο που παραχώρησε γι΄αυτόν τον σκοπό ο δήμος, θα περάσει στην ιστορία. Την επόμενη ημέρα ανεξάντλητα πλήθη φοιτητών θα περάσουν στ΄αμφιθέατρο, δίχως να προσμένουν τον κύριο Χανς. Όμως ο τρόπος του εξασφάλισε μ΄επάρκεια τους ορισμούς για την ηθική και την αισθητική, προσδίδοντάς τους μια διάσταση πρακτική που συμπληρώνει τη θεωρία. Ο κύριος Χανς πριν φύγει πρόλαβε και έγραψε με πηχαία, καλλιγραφικά γράμματα μια λιτή φράση, μια προτροπή. Να΄στε όλοι ποιητές και τράβηξε για το μεγάλο ταξίδι του διασχίζοντας όλα τα εργοτάξια αυτού του κόσμου και αυτού του ουρανού.Την ώρα του μεσημβρινού, ελληνικού δράματος στη ράχη του φυτρώνουν φρέζιες και ξαποσταίνουν τα πουλιά. Ο κύριος Χανς υπήρξε ένας ήρωας.

Όμως το ζητούμενο δεν είναι ο ίδιος, μήτε το εργοτάξιο και οι φοιτητές ή αυτά τα βράχια που εμποδίζουν τη θέα μας. Ο κύριος Χανς πιστεύει σ΄έναν άνθρωπο ολόκληρο και ιδανικό, που διδάσκεται απ΄τη φύση και την ιστορία του. Ο κύριος Χανς δεν εννοεί να πληγωθεί ένα παιδί. Δεν επιθυμεί τα χαραγμένα πρόσωπα των μεταλλωρύχων καθώς κατηφορίζουν τις πλατιές λεωφόρους, κραδαίνοντας τα κράνη και τις ελπίδες τους. Ο κύριος Χανς προβλέπει ένα σκληρό, μακρύ μεσημέρι καλοκαιριού και όμως κοιμάται ήσυχος κάτω απ΄το νεαρό κυπαρίσσι.

Στο μεταξύ τα έργα προχωρούν πέριξ του πανεπιστημίου μ΄αμείωτο ρυθμό. Καινούριοι ήρωες, νέα γεγονότα παραχωρούν τα ονόματά τους στις συχνότατες ονοματοδοσίες που λαμβάνουν χώρα κάθε βράδυ. Ο κύριος Χανς είναι μια φαντασίωση και τίποτε περισσότερο. Όμως εκείνη η φράση που ξέμεινε στον μεγάλο πίνακα συνιστά την πιο ουσιαστική ευχή και μια σύνοψη όλων των παραδόσεων που διεξήχθησαν σ΄αυτό ακριβώς τ΄αμφιθέατρο.

Ο κύριος Χανς δεν έχει καμιά σημασία, είναι μόνον μια αφορμή. Μήτε το εργοτάξιο και οι πίνακες και οι φοιτητές και οι αφίσες και το λαϊκό εκείνο πανηγύρι της νεότητας. Ο κύριος Χανς είναι μια αίσθηση που την έχουμε κάπως ανάγκη απόψε. Επειδή όλοι όσοι είχαν τ΄όνομα Οδυσσέας μας εκμυστηρεύτηκαν πως μόνον απ΄την αίσθηση φθάνει κανείς στην ιδέα. Και αυτή η τελευταία προσμένει ακόμη, απ΄όλους μας, ν΄ανακαλυφθεί ή ν΄ανακάμψει.
Καληνύχτα κύριε Χανς.