Η. Longfellow: Δέκα + Πέντε ποιήματα. Μετάφραση: Βασίλης Κομπορόζος

cover Longefellow 24grammata“Henry Wadsworth Longfellow: Δέκα + Πέντε ποιήματα μεταφρασμένα”
Μεταφραστής: Βασίλης Κομπορόζος

24grammata.com- free ebοok

[κατέβασέτο]

άλλα έργα  του Β.  Καμπορόζου στα 24grammata.com εδώ

“The Song of Hiawatha” H. Longfellow, απόδοση στα ελληνικά Γ. Πρίμπας  εδώ

Φωτογραφία εξωφύλλου από: http://cambridgeuncommon.com/archives/330

ISBN: 978-960-92318-3-1
Επίλεκτες Ψηφιακές Εκδόσεις: 24grammata.com
Σειρά: εν καινώ, Αριθμός σειράς: 96
Τόπος και Χρονολογία πρώτης έκδοσης: Αγρίνιο, 2014
Μέγεθος Αρχείου: 1,2Mb
Σελίδες: 60
Μορφή αρχείου: pdf
Γραμματοσειρά: cambria


Απαγορεύεται η αναδημοσίευση δίχως την έγγραφη άδεια του μεταφραστή ή του εκδότη
ΕΙΣΑΓΩΓΗ στον Henry Wadsworth Longfellow

Με το έργο του Henry Wadsworth Longfellow (1807-1882) ήρθα σε επαφή στη σχολή Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας αλλά το μελέτησα διεξοδικότερα λίγα χρόνια αργότερα όταν και κάθισα να μεταφράσω μερικά ποιήματά του.
Ο Longfellow γεννήθηκε στο Portland του Maine, στις Η.Π.Α. το 1807. Αν και ο πατέρας του τον προόριζε για τη δικηγορία και τον έστειλε στο Bowdoin για νομικές σπουδές, εκείνος επέδειξε τέτοια κλίση στις ξένες γλώσσες ώστε η σχολή τού δημιούργησε θέση καθηγητή ξένων γλωσσών, ειδικά για εκείνον! Κατόπιν, με την αρωγή του πατέρα του εστάλη στην Ευρώπη για εμβάθυνση στις Ρωμανικές γλώσσες. Κατόπιν, αφού δίδαξε στο Bowdoin και πραγματοποίησε και ένα δεύτερο ταξίδι στην Ευρώπη για τελειοποίηση στις Γερμανογενείς γλώσσες, δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Harvard λογοτεχνία διαφόρων γλωσσών. Ο Longfellow έφερε σε επαφή το ευρύ κοινό των Η.Π.Α. με την ποικιλομορφία της λογοτεχνίας της Ευρώπης και εξοικείωσε τους Αμερικάνους αναγνώστες με τις Ευρωπαϊκές τεχνοτροπίες, αρχαίες, μεσαιωνικές και σύγχρονες, γινόμενος μάλιστα ο πλέον δημοφιλής ποιητής στη χώρα του όσο ζούσε.
Υπήρξε μεγάλος ποιητής, μη φτάνοντας βέβαια σε ύψη ποιητικά τέτοια όπως ο Walt Whitman, ο Robert Frost ή η Emily Dickinson (για να αναφέρω κάποιους – ενδεικτικά και μόνο – από αυτούς οι οποίοι μου αρέσουν). Διέθετε εν τούτοις αρκετό τάλαντο και αυτός όσον αφορά τη λεκτική και πραγματολογική διαχείριση της έμπνευσής του. Ο Longfellow χρησιμοποίησε μεν τις ήδη υφιστάμενες παραδοσιακές τεχνοτροπίες αλλά τις σμίλεψε με τις δικές του ιδέες για να παρουσιάσει ένα έργο διαποτισμένο από το μελάνι της δικής του πνευματικής ευαισθησίας. Αγαπήθηκε, όπως αναφέραμε, πολύ από τους συμπατριώτες του Αμερικάνους όσο ζούσε – τα εβδομηκοστά-πέμπτα γενέθλιά του, μάλιστα, εορτάστηκαν πανεθνικά σε όλη την πατρίδα του.
Η προσωπική του ζωή σημαδεύτηκε από τραγωδίες. Η πρώτη του σύζυγος αποβίωσε το 1835 μετά από τέσσερα χρόνια (από επιπλοκές έπειτα από αποβολή) και ο ποιητής μας ξαναπαντρεύτηκε την Fanny Appleton. Ο πεθερός του τους αγόρασε την έπαυλη που είχε χρησιμοποιήσει ως στρατηγείο ο George Washington (Craigie House στο Cambridge). Η πολυτέλεια, εν τούτοις, μάλλον ενθάρρυνε παρά αποθάρρυνε τον ποιητή στη λογοτεχνικό του λειτούργημα. Το 1861 η δεύτερη σύζυγος υπέστη θανατηφόρα εγκαύματα. Ο θάνατός της στοίχισε πολύ στον Longfellow. Μέσα στη θλίψη του μετέφρασε τη Θεία Κωμωδία του Δάντη στην Αγγλική, ο πρώτος Αμερικάνος που καταπιάστηκε μεταφραστικώς με τούτο το έργο. Δέον να τονίσουμε εδώ πως ο συγγραφέας μας έπασχε από νευραλγία.

24grammata.com- free ebοok

[κατέβασέτο]

Από τις πρώτες ήδη συλλογές, Voices of the Night  και Ballads and Other Poems, απέκτησε αναγνωρισιμότητα, με την ποίηση να του αποφέρει οικονομικά έσοδα, μολονότι εμφανίστηκαν αρκετοί επικριτές κατηγορώντας τον για μίμηση άλλων μέτρων και έλλειψη πρωτοτυπίας, με χαρακτηριστική περίπτωση τον Edgar Alan Poe ο οποίος αμφισβήτησε την αξία του αφού στην αρχή τον είχε αποκαλέσει ‘αδιαμφίσβητα τον καλύτερο ποιητή στην Αμερική’ (παρατίθ. στο http://en.wikipedia.org/wiki/ Henry_Wadsworth_Longfellow). Με τα έργα του συνέβαλε και αυτός στη διαμόρφωση της Αμερικανικής ψυχοσύνθεσης, ιδίως με το Paul Revere’ Ride. Όντως μιμήθηκε τα ήδη υφιστάμενα Ευρωπαϊκά μέτρα– δε χωρά αμφιβολία. Καινούριες τεχνοτροπίες δεν δημιούργησε. Αλλά, το αποτέλεσμα είναι κάθε φορά που μένει και, διαβάζοντας κανείς τα ποιήματά του Longfellow, διακρίνει τη φωνή του ίδιου του ποιητή να διαποτίζει τα μέτρα τούτα με τον δικό του λογοτεχνικό και ψυχικό μικρόκοσμο και να παράγει ένα καλοδουλεμένο τεχνικά σύνολο άξιο ανάγνωσης και προσοχής γενικότερα στον μακρόκοσμο του αναγνωστικού κοινού.
Ο Longfellow έγραψε τόσο μικρά όσο και μεγάλα ποιήματα καθώς και μεγάλα αφηγηματικά (ή έπη θα μπορούσαμε να πούμε) όπως το Evangeline, A Tale of Acadie, το προαναφερθέν Paul Revere’s Ride και το περίφημο Song of Hiawatha, η κορύφωση κατά τη γνώμη μου της τέχνης του, το οποίο έχει μεταφραστεί, τουλάχιστον τρεις φορές στην Ελλάδα (Το Τραγούδι του Χιαγουάθα), με την τελευταία να είναι εκείνη που ετοιμάζει ο ποιητής Γ. Πρίμπας και προδημοσιεύει στις ηλεκτρονικές εκδόσεις 24grammata.com μάλιστα. Απλός αν και όχι απλοϊκός, κατανοητός, εύληπτος αλλά όχι και προχειρολόγος, με βάθος λυρισμού, αξιοποίησε το ποιητικό του τάλαντο αν και έχω την προσωπική εντύπωση πως αν έγραφε λιγότερα θα πετύχαινε ακόμη καλύτερα αποτελέσματα, με μεγαλύτερη πρωτοτυπία γραφής – όχι βέβαια ότι δεν έφτασε σε υψηλά επίπεδα στο δικό του ποιητικό Παρνασσό. Έγραψε από σονέτα, μπαλάντες, και ποιήματα σε ανομοιοκατάληκτο ιαμβικό πεντάμετρο (blank verse) και ηρωικά δίστιχα μέχρι και τα προαναφερθέντα έπη. Το Evangeline μάλιστα είναι γραμμένο με βάση αρχαία Ελληνικά μέτρα ενώ το Hiawatha σε Φινλανδικά!
Δέον να σημειωθεί ότι υπήρξε συνειδητός πιστός Χριστιανός (προτεστάντης), αναζητώντας τα υψηλότερα νοήματα του Χριστιανισμού. Την πίστη του στη συγκεκριμένη μεταφυσική την εκδηλώνει άμεσα ή έμμεσα σε αρκετά ποιήματα, όπως φερ’ ειπείν σε δύο της παρούσας συλλογής, το Χάραμα και τον Αγρό του Θεού.

Περί μετάφρασης

Το να μεταφράσει κανείς παραδοσιακή ποίηση δεν είναι εύκολο. Όχι ότι είναι εύκολη υπόθεση η μετάφραση του ελευθερότροπου στίχου – κάθε άλλο, γιατί εκεί ενέχει η παγίδα της σιγουριάς ότι τέλειωσες, ολοκλήρωσες τη μετάφραση χωρίς, όμως, να έχεις μεταφέρει στη γλώσσα στόχο τον εσωτερικό ρυθμό. Είναι εγχείρημα δύσκολο λοιπόν η μετάφραση παραδοσιακών τεχνοτροπιών, ποτέ δεν μπορεί να πει κάποιος ότι ‘τέλειωσε’. Ξανακοιτώντας το μετάφρασμα ανακαλύπτει καινούρια σημεία για αναθεώρηση. Μεταφραστές παραδοσιακής ποίησης έχουν υπάρξει αρκετά αξιόλογοι και στην Ελλάδα (Δεν είναι επί του παρόντος να προβούμε σε λίστα λογοτεχνών-μεταφραστών).
Προσωπικά προσπάθησα να αποδώσω τα παραδοσιακά μέτρα με παραδοσιακά, με ιδιαίτερη προτίμηση στον ίαμβο (και τον τροχαίο). Ταυτόχρονα, κατεβλήθη προσπάθεια για μεταφορά της ομοιοκαταληξίας, όσο το δυνατόν χωρίς την αλλοίωση του σημασιολογικού φορτίου του πρωτοτύπου. Η ομοιοκαταληξία αποδίδεται, αν και όχι με το ίδιο σχήμα πάντα. Τις τετράστιχες στροφές με πλεχτή ρίμα abab, , λ.χ., προσπάθησα να τις αποδώσω με μια στροφή όπου ομοιοκαταληκτούν ο β’ με το δ’ στίχο (ή καμιά φορά ο α’ με το γ’). Σε κάποιες περιπτώσεις χρειάστηκε να αλλάξω τη σειρά των στίχων. Αλλού έλαβε χώρα απαλοιφή ή και πρόσθεση κάποιων φράσεων χάριν του ρυθμού. Αν έπαιρνα περισσότερες ‘ελευθερίες’ και απέδιδα ακριβώς και παντού το σχήμα της ομοιοκαταληξίας, θα άλλαζε – θαρρώ – αρκετά το νόημα του Αγγλικού κειμένου και δε θα περιέκλειε τις ιδέες του Longfellow ενώ και η ομοιοκαταληξία θα φάνταζε επίπλαστη, τεχνητή. Ναι μεν χρειάζεται να ηχεί σαν πρωτότυπο ποίημα το μετάφρασμα (και αυτό προσπάθησα να κάνω), αλλά οφείλουμε να μην παραποιήσουμε το κείμενο και έχουμε ένα αποτέλεσμα ξένο προς το ποίημα – πηγή.
Πιστεύω ωστόσο, πως δεν απομακρύνθηκα από το σημασιολογικό και πραγματολογικό πεδίο του πρωτοτύπου ενώ ταυτόχρονα κράτησα έναν παραδοσιακό ρυθμό ώστε να μεταλαμπαδευτεί και στα Ελληνικά το πνεύμα του Αγγλικού πρωτοτύπου, όσο βέβαια αυτό γινόταν, όσο ήταν κατορθωτό από άποψη σημαινόμενου – σημαίνοντος και πάντα με βάση την αρχή της ισοδυναμίας. Αυτά τα τελευταία θα επιθυμούσα να τα έχει υπόψιν του ο εν δυνάμει αναγνώστης της παρούσας συλλογής, καθώς πάντα θα χάνεται κάτι στη μετάφραση (αν και ίσως θα αντισταθμίζεται με κάτι άλλο), ώστε το μεταφραστικό προϊόν να μεταφέρει το φορτίο του πρωτοτύπου, κρατώντας και πολλά στοιχεία της μορφής και της δροσιάς του. Συνοψίζοντας, κινήθηκα κι εγώ όπως και τόσοι πριν από μένα με βάση το σεβασμό στο πνεύμα του πρωτοτύπου πασχίζοντας να κρατηθώ, ει δυνατόν, και στο ‘γράμμα’ της μορφής ως ένα σημείο. Σ’ ένα ποίημα, το Slave’s Dream (Τ’ όνειρο του δούλου), δεν επιδίωξα την πιστή εφαρμογή του σχήματος της ρίμας (μολονότι υπάρχουν ομοιοκαταληξίες, κάποιες εκ των οποίων με το μετρικό τόνο), καθώς νιώθω ότι η μετάφραση έχει το ‘επικό’ στοιχείο του πρωτοτύπου και πιστεύω πως μπορεί να σταθεί όπως είναι. Αισθάνομαι πως με μεγαλύτερη προσκόλληση στη μορφή εδώ, θα αλλοιωνόταν το πνεύμα του ποιήματος.
Όσον αφορά τη σειρά των ανθολογημένων ποιημάτων, αυτή είναι κατά προσωπική επιλογή τυχαία, με βάση τη σειρά με την οποία προχώρησα, πάνω κάτω, στις μεταφράσεις. Τα περισσότερα από αυτά τα ποιήματα μεταφράζονται για πρώτη φορά στα Ελληνικά, αν δεν απατώμαι.
Τέλος, τα ποιήματα που επέλεξα ελήφθησαν από την ιστοσελίδα http://emotional-literacy-education.com/classic-books-online-b/cphwl10.htm (the Encyclopedia of the Self by Mark Zimmerman – προσπελάστηκε τον Φεβρουάριο του 2007).

Καλή ανάγνωση,
Βασίλης Κομπορόζος
Αγρίνιο, Ιούνιος 2014

Βιβλιογραφία

·Βαγενάς, Ν. Ποίηση και Μετάφραση. Αθήνα: Στιγμή, 1989.
·Κόνολι, Ντ. Μεταποίηση. 6 (+1) μελέτες για τη μετάφραση της ποίησης. Αθήνα: Ύψιλον/Βιβλία, 1997.
·Kennedy, X.J. Literature: An introduction to Fiction, Poetry and Drama. 5η εκδ. Νέα Υόρκη: HarperCollinsPublishers, 1991

Ηλεκτρονική βιβλιογραφία
·http://emotional-literacy-education.com/classic- books-online-b/cphwl10.htm (the Encyclopedia of the Self by Mark Zimmerman – προσπελάστηκε στις 4-2-2007)
·http://en.wikipedia.org/wiki/Henry_Wadsworth_ Longfellow (προσπελάστηκε στις 26-6-2014)
·http://www.hwlongfellow.org/life_cambridge.shtml (προσπελάστηκε στις 26-6-2014)

24grammata.com- free ebοok

[κατέβασέτο]