Το ημερολόγιο του Σ. Νταλί

ΠΡΟΣΩΠΑ ΕΝΟΣ ΠΑΛΙΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ
Το ημερολόγιο του Σ. Νταλί

γράφει ο  Απόστολος Θηβαίος.

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Ο Ταρτούφος συνιστά μία από τις πιο αντιπροσωπευτικές μορφές του σύγχρονου θεάτρου. Ο χαρακτήρας του Μολιέρου, ο δόλιος αυτός κληρικός που δήθεν δρά πάντα σύμφωνα με τις επιταγές της χριστιανικής ηθικής έμελε να διασωθεί μες στο ιστορικό χωνευτήρι. Και τούτο όχι μόνον εξαιτίας της συγκλονιστικής συμβολής του στην ανάδειξη των νέων ηθικών αξιών, αλλά εξαιτίας κυρίως του ονόματός του. Ετούτο το τελευταίο απαλάσσεται οριστικά απ΄ την επιθανάτια λήθη. Αποκτά τα χαρακτηριστικά ενός κοινωνικού ορισμού, μιας ιδιότητας η οποία θα μπορούσε να ονομάσει με τον πιο διαυγή τρόπο αυτή τη νέα, συλλογική παθογένεια. Η επικαιρότητα μας υπενθυμίζει με χαρακτηριστική ευκολία το πλήθος των αμαρτωλών, όσων δηλαδή για κάποιο λόγο ενδύονται στη ζωή και τους αγώνες το προσωπείο του Ταρτούφου, διευρύνοντας ολοένα και περισσότερο τα σύνορα της ανθρωπολογικής και κοινωνιολογικής μελέτης για τον εν λόγω όρο. Στον ψυχισμό αυτού του αντιήρωα θα μπορούσε κανείς να υποθέσει πως συνοψίζεται ο νέος τύπος ανθρώπου. Εκείνος που διαμορφώθηκε από την ελαστικοποίηση της ηθικής, την καθολική περιφρόνηση του κώδικα των αξιών, την επιβεβαιώση της επιτηδειότητας, όπως προβάλλεται σ΄όλες τις άπειρες εκφάνσεις του δημοσίου βίου αλλά και της ατομικότητας της ίδιας. Στα προπύλαια του νέου αιώνα ο Ταρτούφος και ο συγγενής, παθητικός ορισμός διατηρούν τη ζωντάνια τους, καθιστώντας κάτι παραπάνω από ουσιαστική την προσέγγιση του έργου του Μολιέρου.
Η αναφορά μας στον παραπάνω όρο, αλλά και το σχεδόν φωτογραφικό, θεατρικό ντοκουμέντο του Γάλλου συγγραφέα που συλλαμβάνει τον νέο αυτό τύπου ανθρώπου δεν γίνεται παρά για να τονίσει την αντίστροφη αναλογία η οποία υφίσταται ανάμεσα στον ταρτουφισμό και τη δράση γνήσιων, σπουδαίων δημιουργών και πρωτοπόρων ανθρώπων,όπως ο Σαλβατόρ Νταλί. Ο Ισπανός καλλιτέχνης ο οποίος επισημαίνει για πρώτη φορά το ιδεώδες είδος του προσώπου που αντιβαίνει και αμφισβητεί την πατρική εξουσία αποτελεί μια αντιφατική περίπτωση. Εγωπαθής, όπως αποκαλύπτεται ο ίδιος στο ημερολόγιό του, αιρετικός, αποφασισμένος να υπερασπιστεί τη μοναξιά της ιδιοφυίας που ξεπερνά την εποχή της, αναπαραστατικός, με πράξεις που οδηγούν στο φαινόμενο της ποίησης αυτή τη φορά και όχι σ΄εκείνο του ποιήματος. Ο Νταλί στο ημερολόγιό του καταθέτει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά τα οποία είτε επηρέασαν τη μεταθάνατον πρόσληψη του έργου του, είτε προσέθεσαν στην αμφισβήτηση αυτού. Εντούτοις ο Ισπανός καλλιτέχνης με τις ίδιες τις μαρτυρίες του επιβεβαιώνει την αυθεντικότητα των δημιουργικών του προθέσεων. Μια γνησιότητα η οποία δεν θα μπορούσε ποτέ να συγκριθεί με την επιφανειακή προσέγγιση του ταρτουφισμού. Ετούτος ο τελευταίος λοιπόν ουδεμία σχέση φέρει με το έργο και το βίο του Σαλβαντόρ Νταλί.
Η εμμονή του πλούτου, η αποδοχή του ως διαπρεπής μορφή του παγκοσμίου, πολιτιστικού γίγνεσθαι, οι φρενήρεις ρυθμοί της πραγματικότητας και η εξειδίκευση της αισθητικής, -πράξη βαθιά αντιδημοκρατική, αλλά εφικτή-, η βαθύτατη, σχεδόν ελλειπτική γνώση της άμεσης πραγματικότητας συνιστούν μερικές από τις πλέον κυνικές ομολογίες του ίδιου του Νταλί οι οποίες περιλαμβάνονται στο δημοσιευμένο ημερολόγιο του. Πέραν τούτων όμως δεν είναι λίγες οι φορές όπου κανείς συναντά την πρωτοτυπία, την οριστική κατάργηση κάθε είδους μανιερισμού στις προσωπικές μαρτυρίες του Νταλί. Σ΄αυτά τα σημεία είναι δυνατόν κανείς να παρατηρήσει και να εμπεδώσει την καλλιτεχνική ένταση, τη σφαιρικότητα στις ιδεολογίας, καθώς και την τοποθέτηση του δημιουργού σ΄ένα επίπεδο λιγότερο μονομερές αλλά βαθιά επηρεασμένο απ΄όλους του ελάσσονες που ξεδιψούν σε μια αναβίωση της θείας, καλλιτεχνικής γέννησης, αναγνωρίζοντας στον ίδιο το διαχρονικό πρόσωπο του θείου βρέφους.
Πολιτική, προσωπικές εμπνεύσεις του ίδιου του Νταλί, η θέση του μες στην κριτική. Φωτογραφικές μαρτυρίες από τις εικόνες σύμβολα, τον μόνο τρόπο μαζί με την παρανοϊκοκριτική του θεώρηση που θα μπορούσε να συγκρατήσει ζωντανό τον ιδιαίτερο παλμό του συγκεκριμένου δημιουργού. Ο Νταλί σ΄εμβρυακή στάση στο αυτοσχέδιο αυγό του, ο Νταλί φαντασιώνοντας τον εαυτό του που εξαντλείται παραδομένος στις πιο ταπεινές, φυσικές δυνάμεις.Στη μελέτη του Κατσιγιάννη ορθώς αποκαλύπτεται η προτίμηση του δημιουργού για τη δύναμη και την ομορφιά, σε ολοκληρωτική αντίθεση με την ταπεινοφροσύνη και τη σεμνότητα του εν προόδω έργου. Η αυθαιρεσία βρίσκεται μες στη φύση του δημιουργού, συνιστά στοιχείο συνθετικό της ιδιοσυγκρασίας του με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι αδύναμο κάθε επιχείρημα που θέλει τον Νταλί μια κακή μίμηση του ιδεώδους προτύπου. Ο βαθύτατα ερωτευμένος Ισπανός με την πρωτοτυπία του έργου του ακυρώνει οποιαδήποτε μομφή για μια θεώρηση που θα επέφερε ένα είδος επίπλαστης αποδοχής, ανάλογη με τον ταρτουφισμό που τόσο εύγλωττα πια επιδεικνύεται στις αυλές και τις υψηλές βαθμίδες των κύκλων του.
Η επαφή με το έργο του Νταλί προϋποθέτει τη συνειδητοποίηση του αυθεντικού και του ιδιοφυούς. Κάθε άλλη ψυχολογική διακύμανση ή ιδιότητα, όπως ο ταρτουφισμός είναι χρηστική στο βαθμό εκείνον κατά τον οποίο φαίνεται διαυγής η υποχώρηση μιας καθολικής αξίας απέναντι στη μοναδικότητα της έκφρασης και της τέχνης. Μια αντίφαση στην ποιότητα και την αυθεντικότητα της πρόθεσης. Ο Σαλβαντόρ Νταλί ουδεμία σχέση διατηρεί με τον Ταρτούφο. Η επιτηδειότητά του εκφράζεται από την πολλά υποσχόμενη τέχνη του. Αυτή ανοικοδομεί εκ νέου τον κόσμο και τα επιμέρους περιβάλλοντά του, ενώ ο Νταλί καταθέτει νέα λαμπερά και αδοκίμαστα σχήματα.