Τραγούδι
Σμυρναίικα και πολίτικα, γλυκά ανατολίτικα
 |
Ρεμπέτικο – Λαϊκή Μουσική (1900 – 1970) α. όλα β. έργα γ. μελέτες / άρθρα δ. ξενόγλωσσα |
Σμυρναίικα και πολίτικα, γλυκά ανατολίτικα
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Με τον ΠΑΝΟ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟ
Από τον ΓΙΩΡΓΟ ΚΙΟΥΣΗ στην ελευθεροτυπία
Δείτε, επίσης, τις συνεντεύξεις καθώς και την αρθρογραφία του Πάνου Σαββόπουλου στο 24grammata.com κλικ εδώ
Τα θεωρεί τα πιο καθαρά ελληνικά άσματα που έχει ακούσει και ότι, κοινωνιολογικώς, πορεύτηκαν παράλληλα με τα«αδέλφια» τους, blues, tango και fados, αφού και τα τέσσερα είδη ξεκίνησαν από περιθωριακούς και παράνομους σε πόλεις- λιμάνια. «Κι από περιφρονημένα «τραγουδάκια», αναδείχθηκαν πρώτα σε εθνικές μουσικές και στη συνέχεια σε παγκόσμιους θησαυρούς.
Ακτή Τσελέπη 9-9-1909 (Αρχείο Σπύρου Παπαϊωάννου) «Αν κάποιος, σήμερα, έλεγε ότι γράφει ρεμπέτικα, θα τον θεωρούσα ή άσχετον με το θέμα ή πονηρόπουλο» Π.Σ. Ακτή Τσελέπη 9-9-1909 (Αρχείο Σπύρου Παπαϊωάννου) «Αν κάποιος, σήμερα, έλεγε ότι γράφει ρεμπέτικα, θα τον θεωρούσα ή άσχετον με το θέμα ή πονηρόπουλο» Π.Σ. Τα ρεμπέτικα είναι το μόνο είδος ελληνικού τραγουδιού το οποίο έχει γοητεύσει τόσο πολλούς μη Ελληνες μουσικούς, κι έτσι υπάρχουν πάμπολλες κομπανίες ανά τον κόσμο». Μιλάμε με τον δημοσιογράφο, παραγωγό ραδιοφώνου, Πάνο Σαββόπουλο, η εκπομπή του οποίου «Ρεμπέτικα, σμυρναίικα, πολίτικα, γλυκά τραγούδια ανατολίτικα», η οποία μεταδιδόταν επί 15 χρόνια από την ΕΡΑ, «βγαίνει» τώρα από το ραδιόφωνο του Alpha 98,9, κάθε Σάββατο και Κυριακή, στις 11.00 το βράδυ, με εξαιρετικά «καθαρούς» δίσκους. Αύριο και μεθαύριο, και με αφορμή τις μνήμες του Σεπτεμβρίου του 1922 στη Μ. Ασία, οι εκπομπές έχουν θέμα τη μουσική της Σμύρνης και της Πόλης, πριν από την Καταστροφή. Εκτάκτως, συμμετέχει η ηθοποιός Ελένη Φιλίνη.
– ΕΜΠ και ρεμπέτικα;
«Εκτός από τη μαθηματική πλευρά, ως άνθρωπος του Πολυτεχνείου, υπάρχει και η ποιητική, καθώς και το λαϊκό μου είναι. Ξεχώρισα αμέσως τα ρεμπέτικα και τα ένιωσα σαν κάτι από μένα. Με συγκίνησαν πολύ βαθύτερα απ’ ό,τι το ροκ, οι ντόπιοι “έντεχνοι” και οι άλλες μουσικές που άκουγα και ακούω. Ομως μπροστά στο «Ανοιξε γιατί δεν αντέχω» (Γ. Παπαϊωάννου, 1948), …υποχωρούσαν όλοι οι «νομπελίστες». Με τα ρεμπέτικα ασχολούμαι ενεργά εδώ και 35 χρόνια».
– Οι ρίζες τους;
«Μελωδικά, βασίζονται, κυρίως, στη δημοτική, βυζαντινή, ανατολίτικη, ευρωπαϊκή και αστική λαϊκή μουσική. Στιχουργικά περιέχουν αδέσποτα δίστιχα δημοτικά, αστικά λαϊκά και σκληρά της μαγκιάς. Μ’ αυτά σα σπόρο, οι… αγράμματοι δημιουργοί των ρεμπέτικων έφτιαξαν τα μεγαλειώδη και… αρυτίδωτα τραγούδια τους. Εμφανίστηκαν στα τέλη του 1800 και… απεβίωσαν (από άποψη δημιουργίας) γύρω στα 1956. Πάντως, είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ο αριθμός τους. Ως έγγιστα, και με πολλές ανασφαλείς παραμέτρους, θα τα υπολόγιζα στις 8.000 και άνω…».
– Το περιεχόμενο;
«Εκτός από ερωτικά, πολλά ρεμπέτικα είναι πραγματικά “ρεπορτάζ” τόσο του τρόπου ζωής και των γεγονότων του κόσμου της μαγκιάς όσο και των λοιπών κοινωνικών, ιστορικών, αλλά και εθνικών θεμάτων. Κι επειδή οι ρεμπέτες δεν είχαν “κονέ” και “υποχρεώσεις”, αποτύπωναν μόνο τα γεγονότα! Κι όταν πέρυσι, το Μορφωτικό Ιδρυμα της ΕΣΗΕΑ διοργάνωσε, με επιμέλεια και παρουσίαση δική μου, δύο μουσικές βραδιές με θέμα Ρεμπέτες “ρεπόρτερ”, η ανταπόκριση και η έκπληξη ήταν τα χαρακτηριστικά τους».
– Το υλικό;
«Το μάζεψα με τα χρόνια. Τα “ιστορικά” του ρεμπέτικου δεν τελειώνουν. Τα τραγούδια από τα 78άρια, κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο… Τα σπάνια, τα βρίσκω από γενναιόδωρους συλλέκτες. Η αποθορυβοποίηση είναι το πρόβλημα, ώστε να μπορεί κανείς να τα απολαύσει. Ως παραγωγός ραδιοφώνου, παίζω “καθαρά” (ηχητικώς) τραγούδια και οι αποθορυβοποιήσεις γίνονται εδώ και στο εξωτερικό (Γερμάνια, Αγγλία, Σουηδία)».
– Θεμελιωτής τους;
«Αναμφισβήτητος είναι ο Μάρκος Βαμβακάρης. Θα τον αποκαλέσω “Μπαχ” του ρεμπέτικου, δηλαδή “επαναστατικό” ανανεωτή, ακριβώς όπως και ο Ιωάννης Σεβαστιανός στην κλασική μουσική. Ο Μάρκος έβαλε τα γερά θεμέλια, ο Τσιτσάνης “σήκωσε” το σκελετό και οι λοιποί συμπλήρωναν το “οικοδόμημα”. Κανένας δεν περισσεύει».
– Η ποικιλία τους;
«Το πιο εντυπωσιακό και χαρακτηριστικό είναι ότι αποτελούν το μοναδικό είδος τραγουδιού στον κόσμο, το οποίο διακρίνεται για την ποικιλία του στα εξής σημαντικά και βασικά: θεματολογία στίχων, μελωδιών (χρησιμοποιούν τουλάχιστον 15 δρόμους μακάμ!), ρυθμών (τουλάχιστον 10), αλλά και γενικότερου ύφους. Αφήνω πια το θέμα των ερμηνειών, οργανικών και φωνητικών. Για παράδειγμα, “Η κλωστηρού” (Μάρκος, 1935) είναι ένα αριστουργηματικό… ρεμπετομπλούζ, με τις “ανοιχτές” στο μπουζούκι, α λα Charlie Patton και Robert Johnson».