Ιστορία της Λογοτεχνίας, Λογοτεχνία
Ο χρυσός σκαραβαίος
Έντγκαρ Άλλαν Πόε / Edgar Allan Poe
all the works of Edgar Allan Poe on 24grammata.com
[language: En – It -Gr] click here
24grammata.com/ free ebook
[download] Free ebooks on Classical Literature and History click here
- Free ebooks on Classical Literature and History click here
- ebook in Italiano click qui
- ελληνικά ebook κλικ
“Ο χρυσός σκαραβαίος”, το διήγημα το οποίο χάρισε στον Έντγκαρ Άλλαν Πόε τη μεγάλη του φήμη -στην Αμερική τουλάχιστον- πριν η ευρωπαϊκή διανόηση, με επικεφαλής τον Σαρλ Μπωντλαίρ, τον ενσωματώσει στις προδρομικές φυσιογνωμίες του συμβολισμού, παραμένει ένας μεγάλος άλυτος γρίφος, ένας γρίφος μέσα σε ένα γρίφο.
“Ο χρυσός σκαραβαίος” είναι μια κρυπτογραφημένη διαδικασία αυτοανάλυσης. Όσο περισσότερο ψάχνουμε μέσα στο διήγημα, τόσο περισσότερα στοιχεία ανακαλύπτουμε προς αυτή την κατεύθυνση.
Ίσως φαίνεται λίγο περίεργο να έχει ανακαλύψει ο Πόε τη διαλεκτική της επιθυμίας εξήντα χρόνια πριν από τον Φρόιντ, αλλά είναι αλήθεια.
Από τον Αλέξανδρο Στεργιόπουλο
Ο Εντγκαρ Αλλαν Πόε με τον «Χρυσό σκαραβαίο» ανατέμνει και ορίζει το φανταστικό. Δεν αφήνει περιθώριο για ενστάσεις. Για προσθέσεις. Για νέες αλλαγές. Η έννοια της φαντασίας πραγματώνεται απόλυτα σ’ αυτό το αριστούργημα του Αμερικανού δημιουργού. Ο πρόωρα χαμένος λογοτέχνης, βρίσκει τον καταλύτη για να εκτοξεύσει τη φαινομενικά απλή ιστορία του. Ποιος είναι αυτός; Η αμφισβήτηση, η αμφιβολία. Φανταστικό δεν είναι αυτό που πλάθουμε. Φανταστικό είναι αυτό που ορίζουμε. Ακόμη και το αληθινό μπορεί να ιδωθεί ως μη αληθινό. Οσο και αν φαίνεται απίστευτο, ο Πόε, όπως πολύ σωστά επισημαίνεται από τον Αλέξανδρο Μωραΐτη (έχει επιμεληθεί την παρούσα έκδοση), στην εισαγωγή, ανακαλύπτει τη διαλεκτική της επιθυμίας πριν τον Σίγκμουντ Φρόιντ!
Η επιθυμία είναι το πιο ισχυρό κίνητρο για να χάσει την αλήθεια της η πραγματικότητα. Γίνεται εύπλαστη και διαρκώς μεταλλασσόμενη. Για κάθε ευδιάκριτη κατάσταση, υπάρχει και η αντανάκλασή της. Η παραίσθηση. Ο επιμελητής του βιβλίου το σημειώνει και το δικαίωμα του δίνεται από τον Πόε. Τα έργα του δεν ήταν ποτέ μονοδιάστατα. Ετσι γίνεται και στον «Χρυσό σκαραβαίο». Διήγημα μυστηρίου που υπερβαίνει τα συνηθισμένα λογοτεχνικά όρια και αγγίζει τα επιστημονικά, μια και εκμεταλλεύεται άριστα πτυχές της ψυχανάλυσης. Τα αλλεπάλληλα ερωτηματικά που γεννιούνται από την ιστορία, είναι μικρές τομές στην ανθρώπινη ψυχοσύνθεση. Ο Πόε εφαρμόζει (χωρίς να το ξέρει) μέρος της θεωρίας του Φρόιντ. «Ο χρυσός σκαραβαίος» δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο του 1843, 13 χρόνια πριν τη γέννηση του αυστριακού επιστήμονα.
Η ιστορία αφορά την ανεύρεση ενός πειρατικού θησαυρού. Η απόκτηση πλούτου πάντα υπάρχει στο ασυνείδητο των μη προνομιούχων. Οταν είσαι ήδη πλούσιος και ξαφνικά βρίσκεσαι στην ένδεια, η επιθυμία για πλούτο περνάει και στο συνειδητό. Και είναι έντονη. Ο Γουλιέλμος Λεγκράν ενσαρκώνει αυτόν τον ρόλο. Βρίσκεται απομονωμένος σε ένα μικρό νησί. Μαζί του ο Δίας, παλιός δούλος και υπηρέτης του Λεγκράν. Κοντά στους δύο, ο Αφηγητής, φίλος του τελευταίου. Πριν τον σκαραβαίο όμως, το σκηνικό. Η τοποθεσία έχει σημασία. Ο Λεγκράν ζει σε φτωχικό περιβάλλον με μηδαμινή βλάστηση. Του θυμίζει την άσχημη κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει. Το ίδιο κάνει και ο Δίας. Η παρουσία του δίπλα στον Λεγκράν σημείωνει την αριστοκρατική καταγωγή που έχει χάσει. Η εύρεση του σκαραβαίου είναι το ξεκίνημα για το πέρασμα και στο πεδίο (πέρα από το λογοτεχνικό) της ψυχανάλυσης. Μοναδικός ο Πόε. Από τη στιγμή που βρίσκεται, πλανάται το απλό ερώτημα: «Τι είναι αλήθεια ο σκαραβαίος;». Ετσι απλά ξεδιπλώνεται η διαλεκτική της επιθυμίας κατά Πόε. Ο Λεγκράν έχει έναν στόχο. Την ανάκτηση της περιουσίας του. Είναι παγιδευμένος ανάμεσα στο αληθινό και το ψεύτικό. Το λογικό και το παράλογο. Γι’ αυτό και ψυχικά ασθενεί. Οταν σχεδιάζει τον σκαραβαίο στον Αφηγητή, δεν καταλαβαίνει ότι έχει φτιάξει μια νεκροκεφαλή, μέρος ενός χάρτη θησαυρού. Ο Δίας πιστεύει από την αρχή πως το ζουζούνι (όπως το αποκαλεί) είναι χρυσός. Μόνον ο αφηγητής βλέπει τα πράγματα όπως είναι. Οι τρεις χαρακτήρες συνθέτουν τον ανθρώπινο εαυτό. Ο Λεγκράν είναι το Εγώ μια και είναι μπερδεμένος. Ο Δίας είναι το Εκείνο, το ανώριμο κομμάτι και ο Αφηγητής το Υπερεγώ, το ρασιοναλιστικό μέρος. Ο Πόε, λοιπόν, καταφέρνει να προηγηθεί του Φρόιντ, αφού το Εγώ, το Εκείνο και το Υπερεγώ, εντοπίζονται στη θεωρία του αυστριακού γιατρού. Είναι τα τρία στοιχεία της δομής της ανθρώπινης προσωπικότητας. Απίστευτο, αλλά αληθινό. Συνεπώς, δεν έχουμε να κάνουμε με τρία διαφορετικά πρόσωπα, αλλά με ένα! Ο σκαραβαίος, ωστόσο, εδράζεται και στις τρεις υποστάσεις του ανθρώπινου χαρακτήρα. Πραγματικά, δεν είναι χρυσός. Εντομο είναι. Εν τούτοις, το χρώμα και το μέγεθος του τον κάνουν ξεχωριστό. Ο Λεγκράν εκθειάζει στον Αφηγητή τη στιλπνότητα του σκαραβαίου που εύκολα παρασύρει τη βασανισμένη ματιά, το ταλαιπωρημένο μυαλό. Μοιάζει με χρυσό και μεταφορικά είναι χρυσός. Πώς; Γίνεται η αιτία να ανακαλυφθεί αμύθητος πειρατικός θησαυρός. Παράλληλα, επιδρά καταλυτικά στους πρωταγωνιστές, δηλαδή στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Τους παρασύρει και τα τρία στοιχεία γίνονται ένα, ακολουθούν έναν δρόμο. Αυτόν της επιθυμίας. Ακόμη και ο συγκροτημένος νοητικά Αφηγητής, ρίχνεται με πάθος στο κυνήγι του θησαυρού.
Η επιλογή του σκαραβαίου δεν πρέπει να είναι τυχαία. Ο σκαραβαίος στην αρχαία Αίγυπτο συμβόλιζε την ανάσταση ή την εκ νέου γέννηση. Ως σύμβολο είχε εξέχουσα θέση στη θρησκεία των Αιγυπτίων. Ο συμβολισμός στο διήγημα, ξεκάθαρος. Το έντομο οδηγεί τον Λεγκράν στην αναγέννησή του, καθώς ικανοποιεί τελικά την επιθυμία του. Ο Πόε, βέβαια, προσφέρει και το κατάλληλο φόντο. Το πειρατικό τοπίο ιδανικό στο κυνήγι εκπλήρωσης επιθυμιών. Αποκορύφωμα η αποκρυπτογράφηση του χάρτη που οδηγεί στην υλική ευδαιμονία. Ο συγγραφέας παρέδωσε μια εξαίρετη περιπέτεια μυστηρίου με έντονο συμβολισμό. Ο Πόε εξομοιώνει την αλήθεια με την ψευδαίσθηση.