Η αναγέννηση του σουπρεματισμού σ΄επίπεδο καθαρά πολιτικό

24grammata.com/ πολιτικός λόγος

ΕΛΛΗΝΙΚΑ…ΔΙΑΦΩΤΙΣΤΙΚΑ
Η αναγέννηση του σουπρεματισμού σ΄επίπεδο καθαρά πολιτικό

γράφει ο  Απόστολος Θηβαίος.

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Διαφωτισμός ή αιώνας των φώτων ονομάζεται η κοινωνική, ιδεολογική, οικονομική και πολιτιστική κίνηση που έμελε να μεταβάλει για πάντα το χαρακτήρα του δυτικού κόσμου. Μια καθολική κίνηση, ένα πανίσχυρο ρεύμα που φέρνει στην επιφάνεια έναν νέο τύπο ανθρώπου, προσαρμοσμένου στην ανάγκη της επιστημονικής γνώσης. Ο Διαφωτισμός προσδιορίζει την κατεύθυνση του ανθρώπου για τους επόμενους αιώνες, θέτοντας τις βάσεις και την αφετηρία για μια άνευ όρων και περιορισμών προσήλωση του ατόμου στον εκσυγχρονισμό. Μια άκρατη φιλοδοξία θα κινητοποιήσει τον δυτικό άνθρωπο σε μια ευθεία αναμέτρηση με την ίδια τη νόησή του. Το ρεύμα του διαφωτισμού τοποθετεί στο επίκεντρο των βλέψεών του την οριστική κατάργηση του ανέφικτου. Αιώνες μετά την εξάπλωσή του κυριαρχεί, ερεθίζει με την αρχική του ιδεολογία χαρακτηρίζοντας τις φιλοδοξίες για το ανθρώπινο μέλλον. Η ομορφιά του Θεού μπορεί να θρέψει την τέχνη και τη μεταφυσική ανάγκη του ανθρώπου. Δεν θα είναι όμως ποτέ ξανά σε θέση να καθορίσει τους ρυθμούς της εξέλιξης. Κάθε άλλη ομορφιά, πέρα από αυτήν την πληρότητα που συνεπάγεται η επιστημονική γνώση είναι επιτέλους νεκρή. Η μεταφυσική διατηρεί βεβαίως ως τις μέρες μας μια ειδική σκοπιμότητα, όμως μόνη, δίχως μια εκπορευόμενη ηθική θα καταστεί μια υπόθεση σχεδόν ρομαντική. Ο δυτικός κόσμος συνειδητά και παθητικά ενσαρκώνει την πιο θηλυκή του ιδιότητα απέναντι στην έλξη της επιστημονικής φιλοδοξίας. Κάθε διεκδίκηση του δυτικού κόσμου ρεαλιστικοποιείται στην ανάγκη της εξέλιξης. Η πρόοδος συνιστά μια συνέπεια διόλου φυσική, ελάχιστα εκπληρωμένη, σαφώς καθορισμένη απ΄τα ευμετάβλητα κριτήρια ενός κόσμου που πασχίζει να ερμηνεύσει και να ερμηνευθεί. Η διαπίστωση του Γερμανού ιστορικού Ριγκλ περί ένταξης της τέχνης σε ένα ευρύτερο πολιτικό και πολιτιστικό γίγνεσθαι καταδεικνύει ακριβώς την πρωτοκαθεδρία του επιστημονισμού σε βάρος κάθε άλλης ηθικότητας. Το «υψηλό», μια κατάκτηση που στηρίζεται στην έμφυτη αντιπαλότητα της φαντασίας και του λόγου, καθιερώνεται πια ως το αποτέλεσμα μιας μονομέρειας υπέρ του δεύτερου όρου. Η υποκειμενικότητα του «υψηλού» καταργείται για πάντα, υπακούοντας πια στις λαμπρές ιδέες που μπορούν και συνεπάγονται τη συλλογική αποδοχή.Μιλούμε λοιπόν για μια τάση με φανερή την έφεση και την υποβάθμιση κάθε σημασίας εμπρός στην επιστημονική γνώση και την απόδειξη την οποία η πρώτη προϋποθέτει.
Η σύντομη και με βεβαιότητα, ελλειπέστατη αναπαράσταση της γενικής τάσης του διαφωτισμού καθίσταται ικανή, μέσω της αντίθεσης προκειμένου να εξηγήσει την εντόπια αδυναμία για ένα είδος συγχρωτισμού με τις νέες κατακτήσεις των επιστημών. Ο ελληνικός διαφωτισμός δεν θα συμβεί ποτέ. Η έντασή του ίσως να προσωποιεί εν μέρει τις όποιες, έξωθεν κινήσεις πραγματοποιήθηκαν προκειμένου να καθορισθεί σε μια πρώιμη μορφή του το ίδιο το ελληνικό κράτος. Όμως ετούτο δεν αρκεί. Πάει να πει πως η κοινωνική και πολιτική μεταβολή των συνθηκών οι οποίες επικράτησαν στην μετεπαναστατική πραγματικότητα δεν συνοδεύτηκαν από την πλήρη εισροή των όρων κάτω απ΄τους οποίους ήκαμσε το διαφωτιστικό κίνημα. Η ελληνική κοινωνία παράμεινε σε μια πολυετή απομόνωση, διατηρώντας εντούτοις αμείωτο το ενδιαφέρον της για έναν σαφή καθορισμό της ιστορικής και γεωπολιτικής της θέσης. Η προσήλωση στη διαμόρφωη σαφών, εθνικών ιδεολογιών μπορεί να καταστεί πιο ευδιάκριτη, αν αναλογιστεί κανείς τα κορυφαία δράματα του περασμένου αιώνα, μες στα οποία ο ελληνικός κόσμος, συρρικνωμένος δεν έπαψε να θέτει οράματα και να διεκδικεί χίμαιρες στηριζόμενος απόλυτα και αποκλειστικά σε μια διαδεδομένη αρχαιοφιλία. Το κλασσικό πνεύμα, μοναδικό εφόδιο του ελληνισμού μες στα πλαίσια της παγκόσμιας αναμόρφωσης θα εξαντληθεί μες στην ίδια την αρχική του κοιτίδα δικαιώνοντας όσους έκαναν λόγο για συμπεριφορές αταβιστικού τύπου και δικαιώματα μιας αδικαιολόγητης έπαρσης, ολότελα αταίριαστης με το επαρχιώτικο κλίμα και τη χαμένη για πάντα οικουμενικότητα.
Ο Διαφωτισμός δεν θα συμβεί για την ελληνική πραγματικότητα. Ετεροχρονισμένος, με σαφή σημάδια κόπωσης θα αποτελέσει όμως ζητούμενο για το παρόν και το μέλλον αυτού του τόπου. Μες στα χρονικά πλαίσιά τρομερών αιώνων, η ελληνική πραγματικότητα, με μια άκαμπτη εμμονή στην αναζήτηση της καταγωγής και της συλλογικής της ταυτότητας δεν μπορεί παρά να απολέσει την ευθυγράμμιση με τις κατακτήσεις του δυτικού κόσμου. Εμμονή την οποία ο Κώστας Αξελός επισημαίνει, χαρακτηρίζοντάς την ως περιττή, αν λάβει κανείς υπόψη το βαθμό διασποράς των Ελλήνων. Έπειτα από αιώνες η ελληνική κοινωνία καλείται να διασχίσει μες σ΄ένα εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα όλες τις φάσεις της τάσης. Η απεγνωσμένη ανάγκη για τη μεταστροφή του κλίματος στο εσωτερικό της ελληνικής κοινωνίας και την τελική της συμπόρευση με τον προηγμένο, δυτικό κόσμο θέτονται ως προϋποθέσεις. Έχοντας αναλάβει έναν χαρακτήρα σχεδόν μνημειακό δρέπει τους τελευταίους καρπούς από την προαιώνια ιστορία της. Ο νέος αιώνας καλείται να ρεαλιστικοποιήσει έναν διαφωτισμό, αμιγώς ελληνικό. Η νέα, αστική τάξη στρέφει το βλέμμα της αποφασιστικά προς το δυτικό κόσμο, παραχωρώντας μια ιστορική άρνηση στο πολυετές διακύβευμα της ένταξης σε ανατολικότερους παραλλήλους.
Ωστόσο οφείλει κανείς να εξετάσει με σκεπτικισμό την προοπτική του ελληνικού κόσμου. Αυτός ο ύστατος διαφωτισμός ίσως να μην μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία για την οριστική μεταβολή της κατάστασης στο εσωτερικό. Ο καιρός του μιμητισμού λαμβάνει πια το τέλος του και η ελληνική κοινωνία οφείλει να αποσαφηνίσει οριστικά το χαρακτήρα της. Η υπόθεση παραμένει εθνική, κυρίως εξαιτίας του αδιεξόδου που ορθώνεται αξεπέραστο και καλεί την κοινωνία να δώσει με τόλμη και θάρρος μια σαφή λύση στα κακώς κείμενα και σ΄όλες εκείνες τις καταστάσεις που περιορίζουν κάθε δημιουργική και ποιοτική δύναμη. Ο διαφωτισμός της ελληνικής πραγματικότητας δεν μπορεί να μοιάζει με κανέναν άλλον. Οφείλει να περιέχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά τα οποία θα μπορούσαν να αποκαλύψουν τη δυναμική του τόπου και των ανθρώπων του. Η μεταιχμιακή, ελληνική πραγματικότητα επιβάλλει το σεβασμό όλων των αφετηριακών στοιχείων και την κριτική επιλογή ενός προηγμένου τρόπου συλλογιστικής που δεν ταυτίζεται όμως σ΄όλο το εύρος του με τον ελληνικό κόσμο. Πέρα από κάθε αναμνηστική αξία ή άλλο μετρήσιμο μέγεθος παλαιότητας η ελληνική κοινωνία καλείται να προσδιορίσει τη μελλοντική της πορεία και να επιβάλει την παρουσία της ως μια πραγματική αφορμή σύγκρουσης μ΄όλα εκείνα τα στοιχεία που αλλοιώνουν τις υποσχέσεις για έναν ολόκληρο κόσμο και τελικά τις ακυρώνουν. Ο εντόπιος διαφωτισμός οφείλει να συμπεριλάβει στους όρους του μια σαφή επαναφορά και διατύπωση των συνθηκών εκείνων υπό τις οποίες εξελίσσεται, προκειμένου να είναι επαρκής και ικανός, κάτω από κάθε όνομα και πιθανό σχήμα.
Το άρθρο στον κυριακάτικο, έντυπο τύπο αμφισβητεί την αναγκαιότητα της εφαρμογής του διαφωτισμού προτείνοντας στον αναγνώστη λύσεις περισσότερο επίκαιρες, πάντοτε προσαρμοσμένες στο ιδιαίτερο πνεύμα και τον εσωτερικό ρυθμό. Ένα διαφωτισμός σύμφωνος με τα δυτικά πρότυπα δεν θα μπορούσε σε καμιά περίπτωση να καθηλώσει το ενδιαφέρον της κοινωνίας. Η επαναφορά των εθνικών αξιών, ο απρόσκοπτος εκλεκτισμός των καλύτερων, δυτικών στοιχείων, η αντίσταση απέναντι στον καταναλωτισμό και την εγχώρια ηθογραφία, η υπενθύμιση του βιώματος της στέρησης και του αποκλεισμού απ΄τις φυσικές εστίες συνιστούν μερικούς μόνο απ΄τους όρους ενός διαφωτισμού, ελληνικής ιδιοσυγκρασίας. Τ΄αγαλματώδες, το φωτοσκιασμένο, το γραμμικό της αιγαιακής κεραμοποιίας περιλαμβάνονται δίχως αμφιβολία στη νέα, ελληνική αισθητική και επιζούν έξω και πέρα απ΄αυτήν. Σ΄αυτήν την ίδια συνθήκη, μες στους κόλπους της οποίας το κοινό και το σολωμικό κύριο πάντα θα εκχωρούνται και θα επιζούν.