Άνθρωπος, Ανθρωπισμός, Ανθρωπιστικό

24grammata.com-φιλοσοφία

ΚΥΡΙΑΚΟΣ Σ. ΚΑΤΣΙΜΑΝΗΣ
Docteur d’ Etat του Πανεπιστημίου της Σορβόνης
Επίκ. Καθηγητής Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών
Επίτ. Σύμβουλος – πρώην Αντιπρόεδρος του Π.Ι.

ΑΝΘΡΩΠΟΣ, ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ, ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟΣ
Επισημάνσεις σε κάποια επιχειρήματα «επαγωγά και ανέλεγκτα»
___________________________________
Ακούμε να διατυπώνεται συχνά το ακόλουθο επιχείρημα: οι σπουδές με αντικείμενο την ελληνική και τη λατινική γραμματεία δεν είναι σωστό να μονοπωλούν την προσωνυμία «ανθρωπιστικές», γιατί τον άνθρωπο τον υπηρετούν –και μάλιστα εξίσου αν όχι και περισσότερο αποτελεσματικά– τόσο οι λεγόμενες «θετικές επιστήμες» όσο και η τεχνική. Εξάλλου, η «τεχνοεπιστήμη» (δηλαδή η επιστήμη και η τεχνική στη λειτουργική αλληλεξάρτησή τους), σύμφωνα με έναν διαδεδομένο νεολογισμό, διατρανώνει με τα επιτεύγματά της τη μεγαλοσύνη του ανθρώπου περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη επίδοση του. Επομένως, τα παράγωγα που ετυμολογικά παραπέμπουν στη λέξη άνθρωπος («ανθρωπισμός», «ανθρωπιστικός») ανήκουν δικαιωματικά και στην τεχνοεπιστήμη. — Πρόκειται για ένα ακόμη «επαγωγό και ανέλεγκτο» επιχείρημα, το οποίο, όπως όλα τα επιχειρήματα με την πολλή ελκυστικότητα και τον ανύπαρκτο αντίλογο, δίνει εκ πρώτης όψεως την εντύπωση ότι ακουμπά σε στέρεη λογική βάση με αποτέλεσμα να αποσπά την ομόθυμη συναίνεση των ανυποψίαστων ακροατών του.
Ωστόσο, πρέπει κάποτε να ακουστεί και ο αντίλογος. Το παραπάνω επιχείρημα παραθεωρεί δύο σημαντικά δεδομένα. Το πρώτο είναι ότι η ονοματοθεσία λειτουργεί ως μέσο προσδιορισμού της κάθε έννοιας και, ταυτόχρονα, διάκρισής της από τις άλλες. Αντίθετα, όταν ένας όρος, για παράδειγμα ο όρος «ανθρωπιστικός», επειδή τυχαίνει να είναι ελκυστικός, διευρύνεται υπέρμετρα και αρχίζει να αποδίδεται «κατ’ απονομήν» στη μια έννοια μετά την άλλη, τότε υπάρχει το ενδεχόμενο να γενικευτεί με τον καιρό σε τέτοιο βαθμό, ώστε να δηλώνει περίπου τα πάντα, δηλαδή τίποτα.
Το δεύτερο δεδομένο που αγνοείται από το παραπάνω επιχείρημα είναι το κριτήριο, με βάση το οποίο δικαιούνται να ονομάζονται «ανθρωπιστικές» όχι όλες αλλά κάποιες ειδικότερες σπουδές… η συνέχεια σε μορφή pdf κλικ εδώ