24grammata.com- μουσική
Tα ιατρικά σώου και η συμβολή τους στην ανάπτυξη της μαύρης μουσικής
Γράφει ο Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης,
Διαβάστε τα έργα του Γ. Σχορετσανίτη στο 24grammata.com κλικ εδώ
24grammata.com/ free ebook
[download]
Η ακριβής προέλευσή τους είναι άγνωστη, αλλά τα ιατρικά σώου μαζί με παραστάσεις και συναυλίες, ήταν συχνά θεάματα κατά τον 19ο αιώνα στις Ηνωμένες Πολιτείες, ιδιαίτερα την εποχή της Παλιάς Δύσης, αν και σε ορισμένα μέρη συνεχίστηκαν μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο απαραίτητος εξοπλισμός για να μπορέσει να λάβει χώρα μια τέτοια εκδήλωση, ήταν κάρα, άμαξες, άλογα και πολύπειρο και ταλαντούχο προσωπικό που πλασάριζε στους ανήξερους δήθεν θαυματουργά φάρμακα και άλλα παρεμφερή προϊόντα, ενώ ταυτοχρόνως ελάμβαναν χώρα ψυχαγωγικές εκδηλώσεις. Πιο συχνά συνδέονταν με θαύματα από ελιξίρια που μερικές φορές αναφέρονταν ως snake oil. Τα σκευάσματα, κατά τους ισχυρισμούς των πωλητών, είχαν την ικανότητα να θεραπεύσουν οποιαδήποτε ασθένεια, να βελτιώσουν τις ρυτίδες, να αφαιρέσουν λεκέδες, να παρατείνουν τη ζωή ή να θεραπεύσουν τις κοινές ασθένειες που καραδοκούσαν στην εποχή.
Το ψυχαγωγικό μέρος του σώου, περιελάμβανε συνήθως κάποιο αφύσικο και φρικιαστικό γεγονός, μουσικές εκτελέσεις, μαγικά κόλπα, αστεία και αφηγήσεις από έξοχους κατόχους του είδους. Ενώ η παρουσίαση θαυματουργών θεραπειών συναντάται συνήθως γύρω από τους κλασικούς χρόνους, ο συνδυασμός μικτών διαφημιστικών παρουσιάσεων και πωλήσεων ιατρικών θαυματουργών ουσιών στη δυτική κουλτούρα, έχει τις ρίζες της στη διάρκεια του Μεσαίωνα στην Ευρώπη, όταν είχαν απαγορευτεί τα τσίρκα και τα θέατρα και οι ενδιαφερόμενοι είχαν πλέον μόνο την αγορά ή κάποιους προστάτες για να ελπίζουν σε σχετική υποστήριξη.
Τα ιατρικά σώου άκμασαν στα τέλη του 19ου αιώνα, ιδιαίτερα στις μεσοδυτικές πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών και τον αγροτικό νότο. Στο επίκεντρο βρίσκονταν πωλητές που είχαν δίπλωμα κάποιας ιατρικής ευρεσιτεχνίας και οι οποίοι έστηναν περίπτερα στα τοπικά πανηγύρια της αποικιακής Αμερικής. Ήδη από το 1773 όμως, υπήρχαν σε ισχύ νόμοι, όπως στο Κονέκτικατ, εναντίον εκείνων οι οποίοι δελέαζαν τους ανθρώπους να αγοράζουν ανθυγιεινά και πολλές φορές επικίνδυνα φάρμακα. Ίσως τα πιο δημοφιλή σώου να γίνονταν από την Kickapoo Indian Medicine Company, κατασκευαστές του διπλώματος ευρεσιτεχνίας Kickapoo Indian Sagwa.
Ενώ τα παρασκευάσματα αυτά παράγονταν σε βιομηχανική κλίμακα έως και το τέλος του 19ου αιώνα, σταδιακά η φήμη και η αγορά τους άρχισε να λιγοστεύει, και τα ιατρικά σώου πλέον βασίζονταν περισσότερο σε ψυχαγωγικές εκδηλώσεις. Αλλά καθώς ο πληθυσμός της Αμερικής γινόταν ολοένα λιγότερο αγροτικός και πιο αστικοποιημένος, η διαθεσιμότητα άλλων μορφών ψυχαγωγίας, όπως οι ταινίες, το βοντβίλ, αυτό το τόσο δημοφιλές θεατρικό είδος στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και του Καναδά από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι τις αρχές του εικοστού, και αργότερα το ραδιόφωνο, οδήγησαν στη σταδιακή εξαφάνιση του περιοδεύοντος ιατρικού σώου. Περί το 1930, ήταν σχετικά λίγες οι εταιρείες εκείνες που συνέχιζαν να περιοδεύουν στις Ηνωμένες Πολιτείες και φυσικά ακόμα λιγότερες αυτές που άντεξαν την οικονομική και κοινωνική αναταραχή της Μεγάλης Ύφεσης και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκείνοι που επιβίωσαν το 1950 βρέθηκαν να ανταγωνίζονται πια την τηλεόραση, και κατάντησαν να θεωρούνται ως απομεινάρια μιας προγενέστερης, αλλά σίγουρα πιο αθώας εποχής.
Ένα από τα πιο διάσημα περιοδεύοντα ιατρικά σώου του εικοστού αιώνα, ήταν το Hadacol Caravan, που χρηματοδοτείτο από τον γερουσιαστή της Πολιτείας της Λουιζιάνα Dudley J. LeBlanc και της εταιρείας του LeBlanc, κατασκευάστρια του αμφίβολης ποιότητας τονωτικού φαρμάκου Hadacol, γνωστό τόσο για υποτιθέμενες θεραπευτικές δυνάμεις και ιδιότητές του, όσο και για την υψηλή περιεκτικότητά του σε αλκοόλη. Η όλη παράσταση η οποία γύρισε σε όλο τον αμερικάνικο νότο τη δεκαετία του 1940 με μεγάλη ομολογουμένως δημοσιότητα, χαρακτηριζόταν από σειρά αξιοσημείωτων θεατρικών πράξεων και μουσική από διασημότητες του Χόλυγουντ, που χρησιμοποιούνταν για την προώθηση του Hadacol το οποίο επωλείτο κυρίως κατά τη διάρκεια του διαλείμματος και μετά το πέρας κάθε παράστασης. Η είσοδος στην παράσταση πληρωνόταν με το αποκαλούμενο στην εποχή ‘box top’ του σχετικού τονωτικού που πωλείτο σε όλα τα καταστήματα του νότου των Ηνωμένων Πολιτειών. Boxtop ήταν το επάνω και χαρακτηριστικό μέρος της συσκευασίας του κάθε προϊόντος, κάτι σύνηθες για την περιοχή και την εποχή εκείνη. Το Καραβάνι Hadacol σταμάτησε τις εργασίες του ξαφνικά το 1951, όταν η επιχείρηση Hadacol κατέρρευσε κυριολεκτικά λόγω ενός οικονομικού σκανδάλου που συντάραξε τα θεμέλιά της.
Ίσως τα τελευταία από τα ιατρικά σώου, να ήταν αυτά του Tommy Scott, ο οποίος έδινε περίπου τριακόσιες παραστάσεις το χρόνο, μέχρι περίπου και το έτος 1990. Ως έφηβος στη δεκαετία του 1930, ο Scott εντάχθηκε στο αποκαλούμενο ‘Doc’ Chambers Medicine Show, που ιδρύθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Ο Scott τραγουδούσε, έπαιζε κιθάρα και εκτελούσε εγγαστριμυθία και παρουσίαζε μάλλον προσβλητικές μουσικές ή κωμικές πράξεις με επίκεντρο ένα φυτικό καθαρτικό. Γύρω στα 1930, ανέλαβε την ευθύνη της παράστασης, που εκτελούσε εδώ και πολλά χρόνια με τη σύζυγό του, Μαρία και ένα φίλο του, τον Gaines Blevins. Η κόρη του Scott, Σάντρα, ελάμβανε μέρος στο σώου ως τραγουδίστρια, έπαιζε μπάσο, και ακόμα έκανε κάποια ακροβατικά νούμερα έως τη δεκαετία του 1960, το τέλος των επιχειρήσεων και των παραστάσεων. Η αλοιφή την οποία πωλούσαν στα σώου, ήταν αλοιφή δέρματος με μέντα, γνωστή ως Scott Snake Oil. Από τη δεκαετία του 1960 έως τη δεκαετία του 1980, η παράσταση δινόταν λόγω παράκλησης πολλών φιλανθρωπικών σωματείων.
Στα τέλη του δέκατου έβδομου αιώνα, οι πρώτες ομάδες μαύρων σκλάβων μεταφέρθηκαν βιαίως, κάνοντας μια τεράστια και δραματική διαδρομή, από την αφρικανική πατρίδα τους, απέναντι στην Αμερική. Για τους λευκούς Αμερικανούς της εποχής, οι σκλάβοι δεν ήταν τίποτα παραπάνω από ανθεκτικοί εργάτες. Έπρεπε να εργαστούν και είχαν ως στόχο να δημιουργήσουν χρήματα, να συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη της καινούργιας πατρίδας, αλλά δεν ήταν γραφτό να έχουν τη δική τους φωνή. Αν και πολλοί λευκοί Αμερικανοί εκτιμούσαν τους σκλάβους για την υπεράνθρωπη προσπάθειά τους, η εν λόγω εκτίμηση συνήθως δεν υπερέβαινε τα συνήθη όρια εργοδότη και εργαζόμενου. Ακόμη και αργότερα, όταν οι σκλάβοι αφέθηκαν ελεύθεροι, το κύμα της καταπίεσης δεν εξαφανίστηκε αμέσως. Η θεσπισμένη ελευθερία τους στα μάτια των λευκών δεν θα μεταφραζόταν αμέσως και στην ικανότητα να διαχειριστούν πολλά πράγματα μόνοι τους. Δεν σήμαινε ότι τους έδινε και μια καρδιά και ψυχή.
Κι εδώ… υπεισέρχεται το μπλουζ!
24grammata.com/ free ebook
[download]
Το ύφος των μπλουζ στη μουσική προέρχεται από τους χώρους εργασίας των νότιων Ηνωμένων Πολιτειών. Οι ιστορικοί πιστεύουν ότι τα μπλουζ ξεκίνησαν στα σπάργανα από μια κραυγή ενός εργάτη μέσα στις βαμβακοφυτείες που γέμιζε τον ουρανό με ανάλογα συναισθήματα, και από την αντίστοιχη απάντηση του άλλου, τουτέστιν η κλήση και η απάντηση εξελίχθηκαν σε φράσεις και ολιγόλογα τραγούδια εργασίας που ωρίμασαν σταδιακά προς την κατεύθυνση των μπλουζ. Τα διάφορα μουσικά σώου, τα σπιρίτσουαλ, με τροβαδούρους και κωμικούς, είχαν επίσης επιρροή στην εξέλιξή τους. Στο δέκατο ένατο αιώνα, οι λευκοί Αμερικανοί πήραν την πρώτη γεύση της μαύρης μουσικής μέσω αοιδών με κωμικό και υπαινικτικό περιεχόμενο, γεγονός που επηρέασε τις φυλετικές σχέσεις με θετικό, αλλά και αρνητικό ταυτόχρονα τρόπο. Με την ανακάλυψη και καταγραφή των μπλουζ του εικοστού αιώνα, αυτή η οικειότητα έγινε σταθερότερη και μάλιστα αυξήθηκε. Έτσι πολλοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι τα μπλουζ, η μουσική που δημιουργήθηκε από τους μαύρους, βελτίωσε τις φυλετικές σχέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες μόλις έγινε πραγματικότητα η αναγνώριση και αποδοχή τους από τους λευκούς. Η μουσική ήταν μια μοναδική πολιτιστική προσφορά που οι λευκοί φυσικά δεν μπορούσαν να αρνηθούν. Ήταν κάτι νέο και ενδιαφέρον για τους λευκούς που έριξε καινούργιο φως στους μαύρους και κατ’ επέκταση στη θέση τους στην αμερικανική κουλτούρα και κοινωνία. Το όλο φάσμα της ανάπτυξης και της εκλαΐκευσης των μπλουζ, συνεπώς βελτίωσε αισθητά τις άσχημες φυλετικές σχέσεις σε αυτή τη χώρα. Από τα σώου των μαύρων αοιδών έως την βρεττανική εισβολή αργότερα, η μουσική υπήρξε ένας μαγνήτης που δεν είχε χρωματικούς περιορισμούς. Ξεκινώντας με τα ανωτέρω περιγραφέντα ιατρικά σώου που ελάμβαναν χώρα στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα και στην αρχή του εικοστού, τα οποία γίνονταν αλλά και διασκέδαζαν λευκούς και μαύρους, το τραγούδι των μπλουζ έφερε τις δύο φυλές κοντύτερα. Υπάρχουν προφορικές ιστορίες από πολλούς που λένε ότι όταν έπαιζαν οι μαύροι μουσικοί χορευτικά κομμάτια, υπήρχε ένα χοντρό σκοινί που χώριζε την πίστα στη μέση, μία πλευρά για τους μαύρους και την άλλη για τους λευκούς, αλλά προς το τέλος της βραδιάς η διαχωριστική γραμμή είχε καταργηθεί και όλοι χόρευαν πλέον μαζί. Δεν έβλεπαν το χρώμα, ακριβώς επειδή υπήρχε έντονη στην ατμόσφαιρα η αίσθηση της μουσικής. Ήταν ένα μέρος όπου θα μπορούσαν να διασκεδάσουν και να αφήσουν τους νόμους του Jim Crow, δηλαδή τους νόμους που αφορούσαν το φυλετικό διαχωρισμό, στην άκρη ανενεργούς. Είναι φανερό λοιπόν, ότι το μπλουζ προσέφερε στους επαγγελματίες του ένα πιο συναρπαστικό τρόπο ζωής από ότι θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί ένας συνήθης μαύρος εργάτης. Μάλιστα οι εργάτες στις φάρμες οι οποίοι ήταν ταυτόχρονα μουσικοί, έπαιρναν ως αμοιβή και κάποιο ποσό χρημάτων για την παροχή ψυχαγωγίας και ακόμα κάποια τρόφιμα και ουίσκι. Λόγω αυτής της ειδικής μεταχείρισης θεωρούνταν δεξιοτέχνες με ταλέντο και οι υπηρεσίες τους αποτιμούνταν αναλόγως. Λογικό ήταν σε επόμενη φάση η συμμετοχή τους σε εγγραφές σε δισκογραφικές εταιρείες και διαφημίσεις με ότι αυτό συνεπαγόταν για τη φήμη και την οικονομική τους κατάσταση, αλλά συγχρόνως για την κατανόηση των μαύρων και της μουσικής τους. Αρκετοί μουσικοί λόγω του ταλέντου τους, ήταν σε θέση να ταξιδέψουν στη χώρα, μια ευκαιρία που δεν ήταν εύκολη υπόθεση για τους περισσότερους μαύρους οι οποίοι επεδίωκαν διάφορους τρόπους για να εξοικονομήσουν ακόμα και τα προς το ζην. Με τα χρήματα που έπαιρναν από τις ηχογραφήσεις τους, οι μουσικοί αγόραζαν λικέρ, ρούχα, αυτοκίνητα και άλλα είδη πολυτελείας.
Στη δεκαετία του 1960, βρεττανικά συγκροτήματα όπως οι Rolling Stones επέφεραν στις Ηνωμένες Πολιτείες μια νέα αίσθηση περαιτέρω εκτίμησης για μουσικούς του μπλουζ, όπως οι Muddy Waters, B.B. King και Howlin’ Wolf λόγω όχι μόνο της φήμης τους, αλλά κυρίως της επιρροής που άσκησαν πάνω τους. Έτσι οι νεαροί βρεττανοί ενίσχυσαν το σεβασμό των αμερικανών απέναντι στους καλλιτέχνες του μπλουζ. Η μουσική καλλιτεχνών, όπως οι Chuck Berry, Chubby Checker, Elvis Presley και Little Richard έφερε επίσης στο ακροατήριό τους αμφότερες τις φυλές, αφού τα τραγούδια τους απευθύνονταν σε όλους. Ειδικότερα ο Elvis Presley είχε ένα φυσικό τρόπο για να τραγουδάει τα μπλουζ που εξέπληξε και εντυπωσίαζε τόσο το μαύρο όσο και το λευκό κοινό.
Πολλοί ιστορικοί έχουν διατυπώσει διάφορες θεωρίες που εξηγούν γιατί δισκογραφικές εταιρείες οι οποίες ανήκαν και τις διαχειρίζονταν λευκοί, απέκτησαν ξαφνικά ένα τέτοιο ενδιαφέρον για τη μπλουζ μουσική σε μια εποχή που ο φυλετικός διαχωρισμός ήταν ακόμα διαδεδομένος. Σαφώς βέβαια οι λευκοί εκτίμησαν τα μαύρα ταλέντα και σκέφτηκαν ότι η όποια εκμετάλλευσή τους ήταν ένας καλός τρόπος για να εξοικονομήσουν μερικά χρήματα. Θα μπορούσαν να πληρώσουν στην αρχή μια λογική τιμή να εγγράψουν μερικά τραγούδια και στη συνέχεια να πωλούν τους δίσκους χωρίς να πληρώνουν δικαιώματα στον καλλιτέχνη. Ίσως θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι μάλλον οι λευκοί είχαν επίγνωση της πολιτιστικής σημασίας της μπλουζ μουσικής και ότι μέσω αυτής της συναίσθησης ενισχύθηκε ο σεβασμός και η εκτίμηση για τη μαύρη φυλή στο σύνολό της.
Ξαναγυρίζοντας στα μουσικά και ιατρικά σώου και παραστάσεις, ξέρουμε ότι τα ταξίδια των μουσικών είναι συνήθεια παλιά σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης. Παραστάσεις με τροβαδούρους, στήσιμο σκηνών, ιατρικές παραστάσεις και αναβιώσεις έφεραν, για παράδειγμα, από το νότο κάποιους αξιοσημείωτους μπλουζ μουσικούς στο Κάνσας. Το 1929, για παράδειγμα, η Ma Rainey με τους Paramount Flappers, έπαιξαν στο Κάνσας μαζί με ένα τσίρκο. Ένας άλλος μεγάλος άνδρας των μπλουζ του Μισισιπή, ο Skip James, σε μια ανάπαυλα από την ενασχόλησή του με τα μπλουζ στα μέσα της δεκαετίας του 1930, περιόδευσε τα μέρη του Κάνσας δίνοντας μικρές παραστάσεις στην αρχή ή στο τέλος άλλων εκδηλώσεων. Και πριν από αυτόν, δεκάδες άλλοι ταλαντούχοι αφροαμερικανοί εκτελούσαν κάποια μουσικά κομμάτια στα πλαίσια άλλων σώου, όπως τα ιατρικά, σε όπερες, δημαρχεία και σκηνές σε όλη την πολιτεία. Οι παραστάσεις έδειχναν στους κατοίκους του Κάνσας στα τέλη του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα, ότι οι μαύροι ήταν ικανοί μουσικοί και ηθοποιοί, που τους επέτρεπε να επιτύχουν περιορισμένη αποδοχή στην κοινωνία…[download]