Ζωγραφική
Η αναδρομική έκθεση του Richard Jackson στη Γάνδη
γράφει η Εύα Γαλατσάνου
Διαβάστε όλη την αρθρογραφία της Εύας Γαλατσάνου στο 24grammata.com εδώ
Απο το kino-eye (cinema-eye) του Dziga Vertov που προσπαθεί να μεταφέρει την ατόφια πραγματικότητα χωρίς ωστόσο να είναι δυνατό λόγω της προσωπικής εμπλοκής του δημιουργού, έρχεται το επαναστατικό κόψιμο του ματιού στην ταινία του Luis Bunuel, Ανδαλουσιανός σκύλος , που συνοδεύεται απο μία νέα όραση απελευθερωμένη, διευρυμένη και ταυτόχρονα καθαρά προσωπική του δημιουργού που δεν ωθεί τον θεατή να την ασπαστεί αλλά να προβληματιστεί σχετικά με αυτή.
Αυτή την αίσθηση είχα κατά την επίσκεψη μου στην αναδρομική έκθεση του Richard Jackson “Ain’t no painting a pain” στο S.M.A.K. Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Γάνδη. Το S.M.A.K. ιδρύθηκε το 1975. Αρχικά χρησιμοποιούσε ως χώρους κάποια δωμάτια-γραφεία, του μουσείου Καλών Τεχνών για να στεγαστεί. Ύστερα από αγώνα που έκανε ο ιδρυτής και διευθυντής του ο Jan Hoet, επέτυχε να διατηρήσει ένα ξεχωριστό κτήριο για το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Στόχος του Jan Hoet ήταν να συγχωνεύσει την στατική φύση ενός μουσείου με την ζωντάνια και την δημιουργικότητα των νέων καλλιτεχνών και της σύγχρονης τέχνης. Το Μουσείο πρόσφατα αντιμετώπισε την οδυνηρή απώλεια του Jan Hoet.
Η είσοδος του μουσείου με τις πινακίδες νέον πλημμυρισμένες από χρώματα να σχηματίζουν εναλλάξ τις λέξεις της έκθεσης ain’t, no, painting, a, pain ήταν σαν να με προετοίμαζαν για το τι θα έβλεπα και για τον πόνο(pain)- αφού δεν υπάρχει ζωγραφική χωρίς πόνο όπως αναφέρει και ο τίτλος της έκθεσης- που θα προκαλούσε το “κόψιμο” στα μάτια μου απο τα χρώματα και τις εγκαταστάσεις του αμερικανού καλλιτέχνη R. Jackson, γεννημένου το 1939 στο Sacramento της California και ήδη απο το 1970 στην περιπέτεια διεύρυνσης των ορίων της ζωγραφικής. Δεν ήμουν προετοιμασμένη για το τι θα έβλεπα αλλά ξεκινώντας την περιήγηση στις βιωματικές και σε ανθρώπινη κλίμακα εγκαταστάσεις του καλλιτέχνη, άρχισα να αναγνωρίζω έργα ζωγραφικής αποδομένα με διαφορετικό τρόπο και με τα προσωπικά του φίλτρα του καλλιτέχνη όπως: Death of Mara του Jacques-Louis David (1793), Little dancer aged fourteen του Edgar Degas (1878-1881) , A Sunday on La Grande Jatte του George Seurat (1884), Blue room του Picasso (1901), Etant donnes του Marcel Duchamp (1946-1966), Painting with two balls του John Jaspers (1960). Έργα από την Γαλλική νεοκλασσική ζωγραφική, τον ιμπρεσσιονισμό, τον μετα-ιμπρεσιονισμό, την μπλε περίοδο του Picasso φτάνοντας μέχρι τον σουρεαλισμό.
Το έργο που τράβηξε τ
ην προσοχή μου ήταν η δημιουργική ανασύνθεση του πίνακα του Jacques-Luis David, “Η δολοφονία του Μαρά” (1793). Ο David ζωγράφος που κατά την περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης τάχθηκε με την Επανάσταση και συγκεκριμένα με την ακραία πτέρυγα, τους Ιακωβίνους.
Αφιέρωσε την τέχνη του στην Επανάσταση. Ήταν φίλος με τον Jean-Paul Marat, ηγέτη της ριζοσπαστικής μερίδας των Ορεινών στην Εθνοσυνέλευση που πολέμησε με φανατισμό τους Γιρονδίνους.
Τον Ιούλιο του 1793 η Σαρλότ Κορνταί, νέα οπαδός των Γιρονδίνων, με το πρόσχη-
μα ότι ήθελε να παραδώσει τα ονόματα κάποιων αντεπεναστατών αποκτά πρόσβαση στο δωμάτιο του Μαρά όπου έκανε το λουτρό του για να ανακουφιστεί από την δερματοπάθεια που είχε και τον δολοφονεί με μαχαίρι. Μετά την δολοφονία του ο David αναλαμβάνει να απεικονίσει τον δραματικό θάνατο του Μαρά. Ο David είναι από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες του 19ου αιώνα, σημαντικός εκπρόσώπος του Νεοκλασσικισμού στην ζωγραφική, στην Γαλλία. Το τρομακτικό γεγονός της δολοφονίας σε συνδυασμό με το μυστήριο του θανάτου αποδίδεται στον πίνακα του Νταβίντ με λιτά εκφραστικά μέσα, ρεαλισμό και προσοχή στις λεπτομέρειες. Όλα στον πίνακα έχουν μία αρμονία η οποία διαταράσσεται από την απότομη και βίαιη πτώση του χεριού του Μαρά το οποίο αποτελεί και το στοιχείο που υποδηλώνει τον θάνατό του σε συνδυασμό με τις κηλίδες αίματος που υπάρχουν στο λευκό πανί όπου κείτεται ο Μαρά. Το πάνω μέρος του πίνακα είναι κενό με ένα σκοτεινό χρώμα και ίχνη χρυσής σκόνης που μοιάζει να δείχνει την άνοδο της ψυχής προς τα πάνω. Είναι ένας πίνακας που διαχειρίζεται ένα οδυνηρό γεγονός, με απλότητα εκφραστικών μέσων με αποτέλεσμα το θέμα του να αναδεικνύεται σε όλο το μεγαλείο του.
Ο Richard Jackson στην δημιουργική προσέγγιση του έργου του David, μετατρέπει το έργο ζωγραφικής δύο διαστάσεων σε έργο-εγκατάσταση τριών διαστάσεων. Η εγκατάσταση ονομάζεται The Laundry Room (Death of Marat). Είναι ένα δωμάτιο με χαμηλό κοκκινωπό φωτισμό στο χρώμα του αίματος που οι τοίχοι και το δάπεδο με πλακάκια σε σχέδιο σκακιέρας είναι κοκκινωπά. Το πλυντήριο γεμάτο ρούχα που είναι βαμμένα με ένα πρασινωπό χρώμα. Προς τα δεξιά, υπάρχει ένα άλλο δωμάτιο στο οποίο είναι
ο Μαρά στο λουτρό του ακριβώς μετά την δολοφονία του από την Σαρλότ Κορνταί. Στην εγκατάσταση παρουσιάζεται η σκηνή ακριβώς όπως στον πίνακα του David μόνο που εδώ μπορείς να περπατήσεις και να περιεργαστείς τον “χώρο του εγκλήματος”. Ο Jackson έχει χρησιμοποιήσει τα συμπληρωματικά χρώματα κόκκινο-πράσινο από τον πίνακα του David, έτσι όλο το δωμάτιο είναι κόκκινο εκτός από το νερό και το αίμα του Μαρά που αποδίδεται με ένα σκούρο πράσινο χρώμα. Ο Μαρά αναπαρίσταται με μία κούκλα στην ίδια κίνηση σώματος όπως στον πίνακα, όμως αντί να κρατά το γράμμα της Σαρλότ Κορνταί που τον δολοφόνησε, υπάρχει ένα λάπτοπ στο οποίο φαίνεται το e-mail της, που π
λησιάζοντας μπορείς να διαβάσεις. Υπάρχει και μία φωτογραφία της πορνοστάρ Jenna Jameson ντυμένης με φόρεμα της εποχής. Η εγκατάσταση μαγνητίζει το μάτι του θεατή απο την παρουσία και την ιεροτελεστία του φαινομενικά πραγματικού, μοιάζει να εισέρχεσαι στο χώρο του εγκλήματος αμέσως μετά την διάπραξή του και η ένταση που δημιουργεί η ύπαρξη της διχρωμίας κόκκινου- πράσινου είναι σαν να σε υπνωτίζει και να σε καθηλώνει σε αυτό το μακάβριο δωμάτιο. Τα συναισθήματα που προκαλεί ο πίνακας του David είναι ισχυρά αλλά μπορείς να τα ελέγξεις γιατί συνειδητοποιείς οτι είναι ένας πίνακας που βρίσκεται απέναντί σου, αντίθετα, στην εγκατάσταση του Richard Jackson, δεν υπάρχει σημείο διαφυγής για το μάτι καθώς αισθάνεσαι σαν να έχεις ενσωματωθεί στο έργο και να είσαι μάρτυρας της δολοφονίας. Ταυτόχρονα ο Jackson μοιάζει να προσπαθεί να αντιπαλέψει την κυρίαρχη αντίληψη για την διασκέδαση και το θέαμα, όπου όση βία και αν χρησιμοποιείται δεν ωθεί στην εγρήγορση του κοινού αλλά στον υπνωτισμό του. Με το έργο-εγκατάσταση του Jackson της δολοφονίας του Μαρά, το θέαμα γίνεται άμεσο για τον επισκέπτη με αποτέλεσμα ό,τι αναπαρίσταται να συνδέεται με ένα βίωμα για περαιτέρω σκέψη.
Το έργο “Ο θάνατος του Μαρά” ως γεγονός κατανοήθηκε και ερμηνεύθηκε διαφορετικά απο τον David και τον Richard Jackson σύμφωνα με το δικό τους σύνολο ιδεών και τελικά μέσα απο αυτό εκφράζουν την δική τους “οπτική” αντίληψη των πραγμάτων.
* Η έκθεση διαρκεί απο τις 1-3-2014 έως 1-6-2014, στο S.M.A.K Museum of Contemporary Art of Gent.