Ισπανοί και ρεμπέτικο

     24grammata.com/ ρεμπέτικο

Ρεμπέτικο – Λαϊκή Μουσική (1900 – 1970) α. όλα β. έργα γ. μελέτες / άρθρα δ. ξενόγλωσσα

Ισπανοί και ρεμπέτικο

Αποκλειστικά στo 24grammata.com

in english click here

γράφει ο  Πάνος Σαββόπουλος

Δείτε, επίσης,  τις συνεντεύξεις καθώς και την αρθρογραφία του Πάνου Σαββόπουλου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Πριν λίγες μέρες μού έστειλε ο καλός φίλος και συνεργάτης Γιώργος Δαμιανός, η ψυχή του παρόντος περιοδικού 24grammata.com, μια διαδικτυακή ανακοίνωση για έναν δίσκο με 14 ρεμπέτικα τραγούδια ερμηνευμένα από Ισπανούς. Η χαρά μου ήταν πολύ μεγάλη. Όμως δεν εξεπλάγην, γιατί γνωρίζω ότι αρκετοί Ισπανοί έχουν δείξει ενδιαφέρον για τα ρεμπέτικα, και την ελληνική μουσική γενικότερα, μάλιστα δε με διάφορους τρόπους. Να μια ωραία ευκαιρία, σκέφτηκα, να γράψω μερικές γραμμές για το θέμα αυτό κι αν θα διαβαζόταν κι από μη Έλληνες, σε μετάφραση, θα ήταν χρήσιμο. Αρχή του …παραμυθιού, λοιπόν.
Εδώ και είκοσι χρόνια, περίπου, τα ρεμπέτικα τραγούδια, ακολουθώντας τη διεθνή «καριέρα» κυρίως των μπλουζ και τάνγκο (θα συμπλήρωνα των φλαμέγκο και φάντο), παίζονται σε διάφορες χώρες από μη Έλληνες οργανοπαίχτες και τραγουδιστές. Έτσι, υπάρχουν ρεμπέτικες κομπανίες στη Σουηδία, Δανία, Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία, Βέλγιο, Ισπανία, Ιταλία, Τουρκία, Ισραήλ, …ακόμα και Ιαπωνία. Καμιά φορά συμμετέχει και κάποιος Έλληνας σ’ αυτές τις κομπανίες. Στο παρόν κείμενο θα περιοριστώ στην Ισπανία.
Έτσι, πριν από δέκα χρόνια, άκουσα στη Θεσσαλονίκη, σε μια ταβερνούλα, τρεις Ισπανούς. Τον Χουάν, τη Νούρια και τον Λουίς. Έπαιζαν και τραγουδούσαν στα ελληνικά «ψαγμένα» ρεμπέτικα και μάλιστα έδειχναν μία ιδιαίτερη προτίμηση στον θεμελιωτή του είδους, τον Μάρκο Βαμβακάρη. Την άλλη μέρα έφτασε στα χέρια μου ένα ερασιτεχνικό σιντί με 25 ηχογραφήσεις τους σε ρεμπέτικα, με αφορμή μία παρουσίασή τους στο δημόσιο ραδιόφωνο της πόλης. Πρόκειται για εξαιρετικές ερμηνείες, με γνώση των αυθεντικών ηχογραφήσεων και απεριόριστο σεβασμό σ’ αυτές, με  σεμνό ύφος και απαράμιλλο ήθος και τέλος με εκχειλίζουσα ευαισθησία. Σκεφτόμουνα κάποιες συνεργασίες μαζί τους, αλλά τελικά τούς έχασα. Μού έμειναν όμως οι ηχογραφήσεις τους. Σάς παρουσιάζω τρεις απ’ αυτές:

1. Ώρες με θρέφει ο λουλάς (Μάρκου Βαμβακάρη), 1933 κλικ εδώ (24grammata.com)  

2. Αφ’ ότου εγεννήθηκα (Γ. Δερέμπεη – Δ. Καρυδάκη), 1940 κλικ εδώ (24grammata.com)

3. Καλόγερος (Μάρκου Βαμβακάρη), 1946 κλικ εδώ (24grammata.com)

Δεν έχω βίντεο, φυσικά, γι’ αυτά τα τραγούδια.
Το ισπανικό συγκρότημα, τώρα,  που ήταν και η αφορμή για το παρόν σημείωμα, έχει το όνομα «The Grekos». Το αποτελούν, βασικά, ο διάσημος μπλουζίστας Félix Amieva, γνωστότερος ως Félix Slim, ο οποίος παίζει μπουζούκι, μπαγλαμά και τραγουδάει και ο μουσικός Ignacio Mena, επίσης μπλουζίστας, ο οποίος παίζει  κιθάρα. Φαίνεται όμως  ότι στις εμφανίσεις τους συμμετέχουν κι άλλοι, όπως επίσης και μια νεαρή χορεύτρια. Τον Ιούλιο του 2013 κυκλοφόρησαν έναν δίσκο που περιέχει 14 ρεμπέτικα της δεκαετίας του 1930, ηχογραφημένα με μπουζούκι, μπαγλαμά, κιθάρα, φωνή και με τίτλο «14 REBETIKO CLASSICS». Οι ηχογραφήσεις αυτές έχουν όλες τις αρετές που ανέφερα, για τις αντίστοιχες ηχογραφήσεις των άλλων Ισπανών στη Θεσσαλονίκη. κλικ εδώ, για να ακούσετε τις ρεμπέτικες εκτελέσεις των ισπανών The Grekos

για να δείτε τα βίντεο των Grekos:  1. Μισιρλού και άλλα κλικ εδώ  2.  Η κλωστηρού κλικ εδώ  Felix Slim: ρεμπέτικο – μπλουζ  here / μόνο blues here

Γενικότερα, όμως, να πω ότι αυτό που κάνει εντύπωση,  και θέλω να το τονίσω ιδιαίτερα, είναι πως όταν παίζουν ρεμπέτικα τραγούδια μη Έλληνες, φαίνεται καθαρά ότι τα παίζουν με βαθύ μεράκι και άφθαστο κέφι, κάτι που, δυστυχώς…, δε συμβαίνει πάντα με τις ελληνικές κομπανίες. Επίσης, οι …ξένοι, προσέχουν πάρα πολύ ώστε να τραγουδήσουν σωστά τους ελληνικούς στίχους. Αντίθετα, έχω ακούσει από ημεδαπούς τραγουδιστές αρκετά ευτράπελα, όπως «Ρε μάγκα το μαχαίρι σου για να το κουστουμάρεις…», «Σερσέ να φαμ…», «Μην ψαρέψεις μπελεντέρια…» (αντί του ορθού «Ίσα ρε σεις μπιλαντέρια…») και άλλα… Ακόμα, να τονίσω ότι είναι πολύ ενδιαφέρον, και δείχνει μία δημιουργική μουσική «ώσμωση», να ακούει κανείς κιθαρίστες του κλασικού μπλουζ να παίζουν κλασικά ρεμπέτικα με μπουζούκι, χωρίς, τονίζω το «χωρίς» να έχουν πάει ποτέ σε Έλληνα δάσκαλο για να μάθουν. Έχουν μάθει, δηλαδή, μπουζούκι, ακούγοντας τις αυθεντικές ηχογραφήσεις από τους δίσκους των 78 στροφών. Θα ονοματίσω, εδώ, τον Loek Schrievers (για να δείτε το βίντεο εδώ και εδώ)  από την Ολλανδική «Palio – Parea» και τον Σουηδό Robert Fölsch, από τους “Pireus”  (για να δείτε το βίντεο κλικ εδώ  και εδώ). Δες τε τα βίντεο και κρίνετε μόνοι σας,
Για το ρεμπέτικο, και όχι μόνο γι’ αυτό (από ελληνική μουσική, εννοώ), έχουν γραφτεί, στα ισπανικά, τρία άρθρα και μία διδακτορική διατριβή. Σάς τα παραθέτω, γιατί μπορεί να σάς φανούν και χρήσιμα,  έξω από την ενημέρωση.

2003, Katsatou Lila, «La música griega de rembétiko: la cultura del hachís, la cárcel y la mal vida en Grecia de los años 30», στο X Congreso internacional de estudiantes de antropología: libro de actas (Murcia, 1 y 2 de noviembre de 2002), εκδ. Gobierno de la Región de Murcia, 2003: σ. 31-54. κλικ εδώ

2004, Rincón González Manuel, «La influencia del cinematógrafo en la música griega», Estudios neogriegos, τ. 7: σ. 60-73.

2006, Steingress Gerhard, «El transfondo bizantino del cante flamenco. Lecciones del flamenco andaluz con el rebético greco-oriental», Revista Transcultural de Música, τ. 10. κλικ εδώ

 2008, López Conejero Alberto, Carmina Urbana Orientalium Graecorum − poéticas de la identidad en la canción urbana Greco-oriental (σειρά NUEVA ROMA 31, CONSEJO SUPERIOR DE INVESTIGACIONES CIENTĺFICAS), Μαδρίτη. κλικ εδώ

Όμως οι σχέσεις των Ισπανών με την ελληνική μουσική, πηγαίνει και πιο πέρα. Δίνω δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα:
Το ένα είναι ότι το 1978 εκδόθηκε ένας δίσκος με αρχαία ελληνική μουσική και επιμέλεια του Ισπανού μοναχού, και σημαντικού μουσικού, Gregorio Paniagua με ερμηνεία από το συγκρότημα Artium Musicae de Madrid, το οποίο ίδρυσε ο ίδιος το 1964. Μάλιστα τα έσοδα προορίζονταν για την αναστήλωση της Ακρόπολης της Αθήνας! Η έκδοση αυτή ήταν σημαντικότατη, γιατί ήταν η πρώτη που περιείχε σχεδόν το σύνολο των γραπτών μνημείων, με μουσική από την αρχαία Ελλάδα. Σημειωτέον ότι για το σκοπό αυτό κατασκευάστηκαν αρκετά ομοιώματα αρχαιοελληνικών οργάνων, με τα οποία έγιναν οι ηχογραφήσεις, συγκεκριμένα στη Γαλλία. Και μόνο αυτό αρκούσε, για να «χειροκροτήσει» κάποιος αυτή την έκδοση, την πιο γνωστή και παγκόσμια αποδεκτή μέχρι σήμερα (γιατί έχουν κυκλοφορήσει και κάποια …μαργαριτάρια). Τα αρχαιοελληνικά αυτά μέρη, παρουσίαζε, το συγκρότημα Artium Musicae de Madrid, στις διεθνείς περιοδείες που έκανε.  Θυμάμαι, έμενα τότε στη Στοκχόλμη και όταν έφτασε ο δίσκος στα χέρια μου, αμέσως παρουσίασα κάποια κομμάτια του στη σουηδική ραδιοφωνία, εννοείται στα σουηδικά. Επισυνάπτω το εξώφυλλο της έκδοσης και έναν «Δελφικό ύμνο στον Απόλλωνα» (για να δείτε το βίντεο κλικ εδώ), από την έκδοση αυτή. Δες τε και το βίντεο με το «Επιτάφιον του Σεικίλου» (για να δείτε το βίντεο κλικ εδώ).
Το άλλο παράδειγμα είναι η Ισπανίδα Mara Amanda, πολύπλευρο ταλέντο στη μουσική. Βρέθηκε το 2001 στην Κρήτη, όπου παρέμεινε και διδάχτηκε κρητική μουσική και το 2005 πήγε στη Θεσσαλονίκη για μουσική έρευνα. Το 2002 μάς ξάφνιασε με ένα δίσκο της, ο οποίος περιείχε τραγούδια με στίχους ισπανικούς (καταλανικούς, νομίζω) και μουσική φανερά επηρεασμένη από την κρητική παράδοση. Κι έτσι αναδείχτηκαν οι μουσικές συγγένειες Ισπανίας – Κρήτης, προφανώς λόγω Αράβων. Σάς συστήνω ένα αριστούργημα αυτού του δίσκου, το «La dansa dels Fadrins» κλικ εδώ. Απολαύστε το μία και δύο και τρεις φορές… Δε θα το βαρεθείτε.

Τέλος, ο πρόσφατα χαμένος, ο αγαπημένος μας Πάκο ντε Λουθία, έχει πει:
“Χαίρομαι, όταν παίζω στην Ελλάδα, γιατί νιώθω ότι έχουμε κάτι κοινό. Η παραδοσιακή ελληνική μουσική είναι γνωστή παγκόσμια, όπως και το φλαμέγκο”.

Λυπάμαι που το ελληνικό υπουργείο πολιτισμού δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ για το ρεμπέτικο τραγούδι, σε αντίθεση, όπως μαθαίνω, με τα αντίστοιχα υπουργεία των χωρών που γέννησαν τους άλλους παγκόσμιους θησαυρούς, που προανέφερα, μπλουζ, τάνγκο, φλαμέγκο και φάντο. Θεωρώ ότι οι αιτίες, στην ουσία,  είναι δύο. Απ’ τη μία συντηρητισμός, επειδή το ρεμπέτικο θεωρείτο, κάποτε, περιθωριακό και «επικίνδυνο» τραγούδι, και απ’ την άλλη παντελής άγνοια της ιστορίας και της σημασίας του ρεμπέτικου, από όλους, ανεξαιρέτως, τους υπουργούς που το υπηρέτησαν. Εγώ, τονίζω την πραγματικότητα όπως είναι και λέω μόνο: Κρίμα. Ευτυχώς όμως που υπάρχουν Ισπανοί, Σουηδοί, Ολλανδοί, κ.λ.π. που το γνώρισαν, το εκτίμησαν, το αγάπησαν, το ρεμπέτικο, και το διαδίδουν. Τούς ευχαριστούμε θερμά γι’ αυτό και τούς πληροφορούμε ότι οποιαδήποτε βοήθεια χρειαστούν σχετικά, θα την έχουν αμέριστη και από καρδιάς. Ας απευθυνθούν στο περιοδικό 24grammata.com