Η Νταίζη Μίλερ στην αγκαλιά του φον Άσενμπαχ

24grammata.com/Αμερική (αφιέρωμα  εν προόδω)

Εξερευνώντας την “Ωραία Αμερική” (16η στάση, αφιέρωμα εν προόδω)

 έχουν  προηγηθεί κλικ εδώ

γράφει ο  Απόστολος Θηβαίος.

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Ο Απόστολος Θηβαίος θα είναι ο οδηγός και ο ξεναγός μας σε αυτό το πανέμορφο ταξίδι στην Αμερική του ωραίου, του έρωτα και της φαντασίας.

δέκατη έκτη στάση του οδοιπορικού

ΣΤΗ ΡΩΜΗ ΚΑΙ ΤΗ ΒΕΝΕΤΙΑ
Η Νταίζη Μίλερ στην αγκαλιά του φον Άσενμπαχ
Ο Γκουστάφ φον Άσενμπαχ θα μπορούσε ν΄αποτελέσει μια συγγενική μορφή της Νταίζη Μίλερ. Η βασική διαφορά τους συνίσταται στην εθνική καταγωγή. Όμως πέρα από τούτη την, κατά τα άλλα ουσιώδη διαφορά στον πυρήνα των χαρακτήρων, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί πως η περσόνα του Τόμας Μαν γειτνιάζει μ΄ολοφάνερο τρόπο μ΄εκείνη την προκλητική και αθεράπευτα ελεύθερη μορφή της Αμερικανίδας δεσποινίδος στην ξεχωριστή νουβέλα του Αμερικάνου Χένρυ Τζαίημς. Η νεανική μορφή της δεσποινίδος Μίλερ ανταποκρίνεται στο βασικό αξίωμα του Τζαίημς για μια ολότελα διαφορετική, στα ήθη και τις αξίες, Αμερική. Ο πουριτανός συγγραφέας με το έκδηλο, φιλοευρωπαϊκό πνεύμα καταστρώνει ένα ηθογραφικό αφήγημα, μες στο οποίο λάμπει μ΄όλη την ουσία του η διαφορετικότητα ανάμεσα στα όρια και τις ηθικές αρχές δυο κόσμων. Ο βαθμός επιτάχυνσης των κοινωνικών ηθών αποκαλύπτεται στο πρόσωπο της νεαρής Μίλερ,με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο ο ερωτισμός του Αυστριακού συγγραφέα αναδεικνύεται και καθορίζει την έκβαση του μυθιστορήματος του Τόμας Μαν.
Ο Χένρυ Τζαίημς εξέφρασε σ΄όλο το μήκος του βίου του την αναγκαιότητα για μια κοινωνία λεπτών και αβρών συσχετισμών. Η διαμονή του στο Λονδίνο ουσιαστικά ανέδειξε ως στάση ζωής την αντίθεσή του με τον ελεύθερο και τυχοδιωκτικό, αμερικανό τρόπο ζωής. Μ΄άλλα λόγια ο Τζαίημς, όπως και ο Μαν με τη μορφή του Άσενμπαχ αποπειράται να συλλάβει την ατμόσφαιρα των δύο κόσμων, την αισθητική εκείνη που καθορίζει τις ανθρώπινες σχέσεις. Η Νταίζη Μίλερ ανήκει σ΄εκείνες τις κοσμικές κοπέλες του Ντος Πάσος που τόσο πάταγο κάνουν χορεύοντας μ΄αστυνομικούς, καθορίζοντας ουσιωδώς τους ακριβείς παράλληλους και τους νέους τροπικούς του καινούριου κόσμου. Ο χρυσός αιώνας του Χένρυ Τζαίημς, παρά τις οριστικές διατυπώσεις του σχετικά με τις διαφοροποιήσεις των ηθικών προτύπων στο σύγχρονο, δυτικό κόσμο, προβλέπει την απελευθέρωση, την ίδια εκείνη τάση που καθόρισε τόσο αποφασιστικά την ανθρωπότητα απ΄το δεύτερο μισό του περασμένου κιόλας αιώνα. Ο Τόμας Μαν και ο Χένρυ Τζαίημς συνιστούν δυο αναποφάσιστους ηθογράφους, δυο λογοτεχνικές φωνές ικανές να διαρρήξουν το λαμπερό μα και ασφυκτικό εκμαγείο του σύγχρονου κόσμου. Με τη μορφή του Άσενμπαχ ο πρώτος και με την κυνική και απρόβλεπτη Νταίζη Μίλερ ο δεύτερος διαπράττουν μια τομή στα ήθη της εποχής, προβάλλοντας ως ζητούμενο της θεώρησής τους την ανθρώπινη ελευθερία, την ηθική της ψυχής που ξεπερνά και ακυρώνει ολοκληρωτικά κάθε επινοημένο φραγμό. Ο θάνατος και των δύο μορφών έρχεται να καταλύσει οριστικά τις ηθικές επιταγές ενός κόσμου παραδομένου στο τέλος του.  Αυτές οι δυο λογοτεχνικές μορφές θέτουν ως έμβλημά τους την αναπαράσταση του ανθρώπινου δράματος, όταν τα πρόσωπα, μες στην απελπισία τους πεθαίνουν για την ελευθερία. Ο Αυστριακός συγγραφέας εμπρός στη θάλασσα και την εφηβική ομορφιά. Η Νταίζη Μίλερ μες στο σκοτάδι του Κολοσσαίου, στο κέντρο ενός θεμελιώδους συμβόλου για τον περασμένο κόσμο των Αυγούστων. Η ασθένειά της παραπέμπει ουσιαστικά στην ανικανότητα ενός ελεύθερου πνεύματος να ακμάσει και να επιβιώσει μες στα καθορισμένα όρια του κόσμου. Η αμερικανική διαφορετικότητα, έξω και πέρα από τις ασφυκτικές τάσεις της αυστηρότητας, της ευλάβειας και της θρησκευτικής σχεδόν σιωπής εμπρός στην έννοια της επιθυμίας δεν θα μπορούσε να ευδοκιμήσει μες στα ρωμαϊκά απόφωνα και την ασυνέπεια μιας πραγματικότητας που έχει ήδη εμπεδώσει μες στην ιστορική της πορεία την ελευθερία, την τόλμη, την ασυδοσία, τον πανερωτισμό. Ο Άσενμπαχ, όπως και η νεαρή Μίλερ ζωγραφίζονται επιφανειακά, συγκρατημένα, καθώς η λογοτεχνία δυο κορυφαίων δημιουργών αναπλάθει τον κόσμο σύμφωνα με την αυστηρότητα των ηθικών αρχών. Τίποτε το προκλητικό και το πρόστυχο στις ερωτικές φιλοδοξίες των δύο μορφών. Ο Μαν και ο Τζαίημς  κατοχυρώνουν τη διακριτική και διακεκριμένη αθωότητα της ανθρώπινης ψυχής. Μια στάση ζωής διαχρονικά ελεύθερη και ευλογημένη μες σε τούτη την ιδιότητά της.  Ο Βισκόντι στην ανάπλαση της νουβέλας του Τόμας Μαν ακριβώς ετούτο το ανθρώπινο μεγαλείο προσπαθεί να αναδείξει, δημιουργώντας την ίδια στιγμή δεσμούς μ΄όλη την ανάλογη, λογοτεχνική δημιουργία, όπως αποτυπώνεται στην περίπτωσή μας στη σπουδή του Τζαίημς και την άτυχη, νεαρή Μίλερ. Αυτές οι δυο μορφές δεν συνιστούν παρά τα αιώνια τοπία της ανθρώπινης ψυχολογίας που επιμένει χιλιετίες τώρα στον έρωτα και την ελευθερία. Πέρα απ΄τις λογοτεχνικές εξειδικεύσεις που απαντώνται στα έργα των δύο δημιουργών, παραμένει ολοφάνερη μια υποσυνείδητη ομοιότητα ανάμεσά τους. Ο Άσενμπαχ και η Μίλερ συνιστούν ανθρώπους αξίες, ακραίες περιοχές της ψυχής που αντιστέκονται κυρίως ψυχολογικά, όπως νησιά ή τα επιγράμματα των θρυλικών ανθολογιών. Η Νταίζη Μίλερ και ο φον Άσενμπαχ θυσιάζονται, ελεύθεροι, μες στην υγεία του πνεύματός τους, εμπρός σε όψεις χιλίων ετών, ολότελα κατεδαφισμένες πια. Παραμένουν ποσότητες ολοζώντανες.