24grammata.com/Αμερική (αφιέρωμα εν προόδω)
Εξερευνώντας την “Ωραία Αμερική” (10η στάση, αφιέρωμα εν προόδω)
γράφει ο Απόστολος Θηβαίος.
Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ
Ο Απόστολος Θηβαίος θα είναι ο οδηγός και ο ξεναγός μας σε αυτό το πανέμορφο ταξίδι στην Αμερική του ωραίου, του έρωτα και της φαντασίας.
Δέκατη στάση του οδοιπορικού
USA
”Και όταν του είπα για τον κόλπο Τσέζαπικ ούτε ξαφνιάστηκε είπε μονάχα θα΄ναι μακρύς να τον περάσω κολυμπώντας θα βρω δουλειά σ΄ένα αλιευτικό” (Τζον Ντος Πάσος/ usa/42ος Παράλληλος)
USA είναι πάνω απ΄όλα η ανθρώπινη λαλιά.
Ο Τζον Ντος Πάσος ορίζει την Αμερική στα εισαγωγικά του «42ου Παράλληλου.» Τονίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, την παλαιότητα, τ΄αχαρτογράφητο περιεχόμενό της, τους ανθρώπους της, όψεις που μέλλεται να επαναληφθούν στα επόμενα χρόνια, επιβεβαιώνοντας πως οι κορυφαίοι αποκτούν τούτη τη θέση τους όταν εξειδικεύσουν στο βλέμμα μας ιδανικές κορυφές και απροσδιόριστες περιγραφές. Ο Ντος Πάσος όμως αναγνωρίζει, πάνω απ΄όλα στην Αμερική μία ευρύτητα. Μία ιδιότητα ικανή να ερμηνεύσει μ΄επάρκεια τον καθολικό χαρακτήρα της Αμερικής, τον υπερπολιτισμό της, αυτόν τον ίδιο που ολοκληρώνει και συμπυκνώνει τ΄αποτελέσματα της δυτικής τεχνοτροπίας. Η Αμερική ξεπερνά τ΄αναμενόμενα αποτελέσματα της εξέλιξης, εκτείνεται ακριβώς σαν συμπέρασμα της ανθρώπινης προόδου. Δίχως ν΄απομονώνεται τ΄αμερικανικό στοιχείο από τα παγκόσμια ρεύματα και τις μεταβαλλόμενες όψεις του, δίχως ακόμα να μιλούμε για μια ανάπτυξη που προκύπτει από τα ερρείπια της κατάρρευσης, αλλά για ένα συνεχές και αδιάληπτο ρεύμα. Μια τάση που κινείται γύρω και μες στο παγκόσμιο υλικό, γεννώντας το περιεχόμενο και τη μορφή της από μια δημιουργική αυτονομία, ένα επαρκή συνδυασμό πρωτοτυπίας, θετικισμού και αίσθησης. Ετούτο το σχήμα συντονίζεται σε καίριες στιγμές και έτσι διαμορφώνονται τ΄ακραία και μη αξιολογημένα ακόμα της πρωτοπορίας.
Με μια απ΄τις κορυφαίες στιγμές της, το κίνημα των μπητ, η Αμερική εισάγει τον άνθρωπο στον κόσμο του σύγχρονου, αστικού περιβάλλοντος. Αντλεί απ΄τις σκοτεινές συγκυρίες του εθνικού, ιστορικού αυτισμού. Τέτοια συμβάντα λαμβάνουν πάντα χώρα κατά τη διάρκεια του προσδιορισμού μιας κατεύθυνσης ή πριν συμβεί η οριστική ρήξη με το παρελθόν, πριν βρεθεί μια επάρκεια ελευθερίας. Σ΄όλους τους τομείς της ανθρώπινης δράσης, η Αμερική διατυπώνει νέα συμπεράσματα, δίνει νέες διεξόδους στην τελματωμένη, ευρωπαϊκή ιστορία. Η Αμερικανική δημιουργία στηρίζεται στ΄αστικό τοπίο, στο μέγεθος της ιδέας, στην οικονομική ευμάρεια και έναν αξιόλογο, όσο και επικίνδυνο αναπτυξιακό ρυθμό. Ο μακαρθισμός προετοιμάζει την απελευθέρωση. Το κίνημα μπητ και η ενότητα ανθρώπου και φύσης απαιτεί ευρύτερες διατυπώσεις. Τη διαμόρφωση μιας νέας ιδεολογίας ή την αποτύπωση ενός ολότελα νέου περιβάλλοντος και μιας νέας σκέψης. Ο υπερεαλισμός του Πάουντ συναντά τη στιχουργική του Μόρισον και την πανανθρώπινη ιδέα του γέρου Ουίτμαν.
Η γλώσσα συνιστά το βασικότερο και ίσως τον ισχυρότερο δεσμό της εικαστικής και λογοτεχνικής δημιουργίας. Η Αμερική είναι καταδικασμένη απ΄την ίδια τη σύστασή της ν΄ακολουθήσει τη διάδοση που επιβάλλει η ίδια η γλώσσα. Μες στη διαφορετικότητα και την ποικιλία των ρευμάτων, η γλώσσα διδάσκει την ευτυχία ενός δεσμού. Η ίδια θα προσθέσει ένα αδιαμφισβήτητο επιχείρημα στους περιφρονητές των εθνολογικών διαφοροποιήσεων, εκείνων που χωνεύονται ολοκληρωτικά μες στη διαρκή ανασύνθεση της αμερικανικής κοινωνίας. Το μέσο της γλώσσας, ως μέσο διατύπωσης της επιθυμίας, ως πνεύμα της ύπαρξης και του όντος, ελαστικοποιεί στο μέγιστο βαθμό την αμερικανική, εθνολογική πολυσυλλεκτικότητα. Ο λόγος και η πράξη που απορρέει απ΄αυτόν αρκούν για να θέσουν τις βάσεις ενός υπερπολιτισμού. Η διαφήμιση, το εμπόριο, η επιστήμη μεταφέρουν το περιεχόμενό τους σ΄όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου. Τ΄όχημα είναι πάντα η γλώσσα μες στην ευρωπαϊκή ευκαιρία των πολιτικών μεταβολών και των εθνικών διαφοροποιήσεων. Μόλις τις τελευταίες δεκαετίες θα μπορούσαμε να πούμε πως η γηραιά ήπειρος υπέκυψε καθ΄ολοκληρίαν πια στη γοητεία των ρευμάτων και των τάσεων, δίχως βέβαια ποτέ να λησμονήσει τη μεσσαιωνική γοητεία και τις εθνικές ακροβασίες.
Η Αμερική του Ντος Πάσος είναι πάνω απ΄όλα η ίδια η γλώσσα. Μια γλώσσα ισχυρή σε τέτοιο βαθμό ώστε να μεταδόσει σ΄όλες τις καλλιτεχνικές εξειδικεύσεις τη δυναμική της αυτόνομης διαμόρφωσής τους. Μια διαμόρφωση που υπακούει απόλυτα στις προφητείες του Τζιμ Ντούγκλας Μόρισον. Είναι σφάλμα ναπιστεύουμε πως η τέχνη χρειάζεται τον θεατή για να υπάρξει. Η ταινία, επισημαίνει σ΄αυτήν την περίπτωση ο Μόρισον, κυλά χωρίς μάτια. Ο θεατής δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς αυτή. Εξασφαλίζει την ύπαρξή του. Την περιγράφει, θα μπορούσε να συμπληρώσει κανείς, σε μια προσπάθεια να προσεγγίσει όσο πιο ικανά γίνεται την ευλογημένη παρατήρηση του Τζιμ. Η γλώσσα, λοιπόν, μεταδίδει τον αμερικανικό πολιτισμό, θέτει και κοινοποιεί τα πρότυπα, τα επιβάλλει και τελικά εξελίσσει με εντατικότερους της ανάλωσής τους ρυθμούς. Ο σοσιαλισμός του Bauhaus, οι ακρότητες των φουτουριστών και οι εξωφρενικές, θεωρητικές ταχύτητές τους ρεαλιστικοποιούνται μες στο σώμα της αμερικανικής ευκαιρίας. Το εθνικό όνειρο διαφημίζεται και κατακτά τις κοινωνίες του δυτικού κόσμου για να διαψευστεί στις μέρες μας συνολικά, έχοντας χάσει μες στην έντασή του κάθε πνευματικό περιεχόμενο. Η αμερικανική λογοτεχνία που διδάσκεται μέσα από τους Κέρουακ και Γκίνσμπεργκ δεν εξαντλείται, δεν διαμορφώνει οριστικά το ύφος της. Η Αμερική λειτουργεί με πρότυπα ψυχολογικά. Επιστρέφει στις κοιτίδες και αναζωπυρώνεται, εφοδιασμένη με τη γλώσσα και την κατακτημένη ευρύτητά της. Η τέχνη ελεύθερη να΄ναι ατομιστική θρέφει τον πλουραλισμό και εκείνος με τη σειρά του κατορθώνει τη συγκέντρωση, μια ανασύνθεση του βιωμένου. Η αμερικανική κριτική υστερεί, καθώς αδύναμη, ξεπερνιέται από τις διαδοχικές εποχές της τέχνης. Ο Στάινμπεκ περιφρονεί τις νεκρές φύσεις και την ησυχία των πομπηιανών ερειπίων. Ο Φώκνερ τραγουδά την Αμερική, στην ίδια γλώσσα και παρατηρεί τους ανθρώπους της. Ο Καπότε εισάγει την έννοια μιας λογοτεχνίας, τόσο ρεαλιστικής, όσο και το ειδεχθές έγκλημα του Κάνσας.
Η τέχνη του λόγου δεν μπορεί να ξεπεράσει τη γλώσσα. Διατυπώνεται και ερμηνεύεται μέσα απ΄εκείνη. Η αιωνιότητα της εντύπωσης που επιδίωξε κάποτε ο Σεζάν και οι σχολές του δεν συνιστά σκοπό για την αμερικανική τέχνη. Καμιά συγχρονικότητα στα ύφη, καθώς ετούτα τα τελευταία γρήγορα ολοκληρώνονται, για να ξεπεραστούν και να κριθούν στο μέλλον. Ορμή διαννοητική και συναισθηματική, ορμή μέσα απ΄την αυτοπεποίθηση της ίδιας της γλώσσας. Οι χρυσές εποχές για έναν λαό συμβαίνουν πάντα όταν μια ιδιότητα εθνική εκτείνεται έξω και πέρα από τον εντόπιο κόσμο. Ίσως για τούτο και με δεδομένη τη γλωσσολογική κυριαρχία της Αμερικής, ετούτη η ευκαιρία, το αμερικανικό υπόδειγμα της ευτυχίας να μην έχει νικηθεί. Ίσως απλά να ξεπερνιέται για να παραχωρήσει τη θέση του σε μια άλλη συμπεριφορά. Ίσως πάλι να επαναληφθεί, έχοντας ως αφετηρία αυτή τη φορά μια εξέλιξη της γλώσσας, μια ειδίκευσή της πάνω στην όψη και την έννοια της καλλιτεχνικής δημιουργίας.. Την αναγωγή της και πάλι σε σύνθημα, σε συμπεριφορά εμπορική, σε μια απόπειρα να περιγραφεί η πυκνότητα του σημερινού κόσμου.Για μια ολόκληρη εποχή, τα είδωλα στάθηκαν αμερικανικά, διατυπωμένα με τη γλώσσα και την ηθική. Ο Φράνσις Μπέικον επισημαίνει τη μοναδική ιερότητα του ειδώλου. Μονάχα που ως τέτοιο μπορεί να σταθεί μονάχα η γλώσσα. Η γλώσσα είναι το είδωλο. Αυτή που τραγουδά τη ζωντανή ποσότητα ενός ολόκληρου πολιτισμού. Η Αμερική, λοιπόν που επιβιώνει και εξαπλώνεται μέσα απ΄τη γλώσσα.