ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ

Σοβιετική και Νέα Βαλτική 24 grammata 24grammata.com/ σύγχρονοι λογοτέχνες

με αφορμή το “οδοιπορικό στη Σοβιετική και Νέα Βαλτική”, του Γεωργίου Ν. Σχορετσανίτη, εκδ Βητα medical Arts

Διαβάστε βιβλία και άρθρα του Γ Σχορετσανίτη στο 24grammata.com κλικ εδώ

γράφει ο Απόστολος Θηβαίος

Η ταξιδιωτική λογοτεχνία ανέκαθεν αποτέλεσε ένα εξαιρετικά, γοητευτικό είδος. Εμπλουτισμένη με στοιχεία λογοτεχνικότητας, πρότεινε ένα νέο είδος γραφής, ικανό να συνδυάσει τόσο τη λεπτομερή καταγραφή τοπίων και περιοχών, όσο και την υφολογική εκείνη διαφοροποίηση που επιτρέπει στο είδος να διαφύγει του στενού, εξειδικευμένου πλαισίου. Ο Ηρόδοτος, ήδη από την αρχαιότητα, ενέπλεξε τη γεωγραφία με τον ανθρώπινο παράγοντα, προτείνοντας μια άκρως ενδιαφέρουσα οπτική της κοινωνικής πραγματικότητας. Η ιστορική και πολιτική παρατήρηση, σε συνδυασμό με την τοπογραφική μαρτυρία ανέδειξαν με λαμπρό τρόπο το είδος της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας, καθιστώντας το ειδικό της βάρος ικανό να σταθεί μες στις εποχές, θεμελιώνοντας οριστικά το είδος της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας, εκείνης δηλαδή που εμπεριέχει σαφείς, αισθητικές αποκλίσεις από την επιφανειακή καταγραφή.
Η παράθεση τοπογραφικών μαρτυριών εμπλέκει μες στα πλαίσιά της ιστορικά, γεωγραφικά και ανθρωπολογικά κριτήρια. Πάει να πει δεν απεικονίζονται μόνο τα ορισμένα εδάφη, αλλά εκφράζονται την ίδια στιγμή στοιχεία με τα οποία ερμηνεύεται η συγκεκριμένη, τοπικιστική διαμόρφωση ως αποτέλεσμα των διαφόρων, ιστορικών συγκυριών. Η μελέτη της ιστορίας αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποία συντελέστηκε η ειδική, αισθητική αποκάλυψη, το κλίμα δηλαδή, κάτω από το οποίο εξελίχθηκε η περιοχή ως φαινόμενο. Η ιστορική μαρτυρία, δευτερεύουσα αλλά αποφασιστική στην εξελικτική πορεία μιας ορισμένης περιοχής παρέχει λοιπόν μια ερμηνεία κατανόησης των συνθηκών, όσων δηλαδή πέτυχαν να καθορίσουν τα μορφικά χαρακτηριστικά της. Η ταξιδιωτική λογοτεχνία παρέμεινε ένα είδος υπό εξέλιξη μες στους επόμενους αιώνες. Οι άφθονοι περιηγητές που κατέκλυσαν τα ευρωπαϊκά εδάφη, ειδικότερα τα λιγότερο γνωστά στο δυτικό κόσμο, αλλά και η εξερευνητική διάθεση για τη μυστηριώδη Ανατολή των μύθων και του πλούτου κατέστησε τα ταξίδια μια ιδιαιτέρως, διαδεδομένη πρακτική. Δεν ήταν λίγοι οι γόνοι πλούσιων, αριστοκρατικών οικογενειών, οι οποίοι πριν καταπιαστούν με τα πανεπιστημιακά συγγράμματα οργάνωναν μακρινά ταξίδια, με σκοπό τη συλλογή εμπειριών και την όσο το δυνατόν πιο σφαιρική εικονογραφία του κόσμου.
Κατά τη διάρκεια ετούτης της περιόδου δε, οφείλουμε να σημειώσουμε το ζωηρό ενδιαφέρον, το οποίο επέδειξαν ευρωπαίοι οδοιπόροι για τους ελληνικούς τόπους. Ο παρατεταμένος αποκλεισμός της χώρας από τις δυτικές εξελίξεις, η αγωνιστικότητα των Ελλήνων και η εναγώνια διεκδίκηση μιας αυτόνομης πραγματικότητας, πέρα και έξω από την επαρχιακή ιδιότητα, οδήγησε πλήθος ερευνητών στα βαλκανικά εδάφη, με τη διάθεση να καταγράψουν τη νέα εκείνη χώρα που μόλις γεννιόταν πάνω στα ερείπια των αρχαιοτήτων. Τα φρέσκα της Κνωσού, η αργολική γη, η δραματική σιωπή της Επιδαύρου, η Μακεδονία, η Αττική με το φημισμένο Παρθενώνα και το ακραίο Σούνιο δεν θα μπορούσαν παρά να σταθούν αρκετά στον παρατηρητή εκείνο που επιθυμούσε να διασταυρώσει την ιστορία με τη σύγχρονη μορφή. Οι μαρτυρίες για την περιήγηση στην ελληνική περιφέρεια εντοπίζονται ήδη από τις αρχές του 18ου αιώνα, με σημαντικότατη καταγραφή  των συνθηκών διαβίωσης, πάντοτε σε συνάρτηση με την καθιερωμένη κατάσταση της τουρκικής επικυριαρχίας. Συγκεκριμένες αναφορές διασώζονται ακόμη στην εθνική βιβλιογραφία, συνιστώντας ένα ντοκουμέντο, μια λαμπρή επίδειξη ρεαλισμού και φωτογραφικής εξιστόρησης.
Η περιηγητική λογοτεχνία στάθηκε ερεθιστική για την καλλιτεχνική δημιουργία. Η παγκόσμια εργογραφία εκμεταλλεύτηκε τις ειδικές καταγωγές, εντάσσοντας σπουδαίους μύθους μες σε ορισμένα, γεωγραφικά πλαίσια. Στην περίπτωση του Αργεντίνου Μπόρχες, το Μπουένος Άιρες αποκτά μια μεταφυσική σχεδόν δυναμική, καθώς αποκαλύπτεται μες στην υπέροχη, λαϊκή αισθητική του. Η εν λόγω λογοτεχνία στάθηκε τόσο συναρπαστική, προσθέτοντας στην ατμόσφαιρα του έργου, ουσιαστικά διαχέοντας στην υπόθεση τις περιηγητικές ή καταγωγικές μαρτυρίες για τον τόπο και τους ανθρώπους του, σχηματοποιώντας ένα λαογραφικό, πολιτικό, κοινωνικό και ανθρωπολογικό μανιφέστο. Ο Παζολίνι στις Ινδίες, η Γιουρσενάρ στα χνάρια του Αντίνοου, ο Βρετανός Φόρστερ μες στα ερωτικά συντρίμμια της Αλεξάνδρειας, ταυτοποιώντας το συναίσθημα με την αυτόνομη ταπεινοφροσύνη της προσωδίας. Τέλος, η Μορφίνη με την παλαική μοτοσικλέτα της, μες σε τοξίνες και ασπρόμαυρες γεωμετρίες σπιτιών. Τα ταξίδια και οι τόποι που συμμετέχουν στο σπαραγμό και πλουτίζουν με τρυφερότητα τις μικρές λεπτομέρειες.
Η παραπάνω σύντομη αναφορά που δεν διεκδικεί δάφνες αρτιότητας και επιστημοσύνης, δεν πραγματοποιήθηκε για άλλο λόγο παρά για να τονίσει την ενδιαφέρουσα, οντολογική απεικόνιση των πρώην σοβιετικών χωρών από τον ιατρό Σχορετσανίτη. Οι περιοχές της Βαλτικής συνιστοsxoretsanitis 24grammataύν ένα ξεχωριστό τοπίο μες στο ευρωπαϊκό σώμα. Ο συγγραφέας, ακολουθώντας με απλότητα την ωραιότητα των αυτοψιών παραθέτει σε μεγάλη πληρότητα ιστορικά και κοινωνιολογικά στοιχεία των περιοχών αυτών, δίχως να λησμονήσει την ανθρωπιά της μεταφυσικής, την προσήλωση δηλαδή κάθε λαού σε ορισμένες παραδόσεις και έθιμα, στοιχεία που επιβεβαιώνουν τον Γιώργο Βέη και καθιστούν ποιητικότερο εκείνο που αντικρίζει ο ταξιδιώτης. Με επαρκείς πληροφορίες ιστορικής, καλλιτεχνικής και άλλοτε εξειδικευμένης σημασίας, ο Σχορετσανίτης μοιράζεται πραγματικά το ταξίδι, δίχως να επιδεικνύει καμιά γνωστική ή αισθητική έπαρση καθ΄όλη τη διάρκεια του κειμένου. Κατατοπιστικές αναπαραστάσεις από τα αστικά κέντρα και τους καταπράσινους ορίζοντες, ενδελεχείς πληροφορίες για το μυστήριο του θανάτου και το βίωμά του, στους πύργους της σιωπής. Μια μεταφυσική υπερβατικότερη, εγχώρια, καθορισμένη μες στη διάρκεια της ίδιας της ιστορίας. Η ρήση του Ρεμπώ για την αγορά και τα νεκροταφεία μαρτυρά την ειδική σήμανση με την οποία θα μπορούσε κανείς να αντικρίσει ετούτα τα προσφερόμενα στοιχεία από τον ιατρό Σχορετσανίτη. Διότι είναι στις καταγραφές όπου ασθμαίνει η δημιουργία και στα έθιμα όπου βασίζει την εξελικτική της πορεία μια κοινωνία και ακριβώς ετούτη η αντίληψη καθιστά ικανό τον δημιουργό να καταγράψει με τη μεγαλύτερη πληρότητα τα χαρακτηριστικά, πνευματικά και τοπικά ενός ορισμένου τόπου. Ο διαχωρισμός του βιβλίου σε τομείς ενδιαφέροντος αποκλείουν την πιθανότητα εμπλοκής ή σύγχυσης του υλικού από πλευράς συγγραφής, ενώ καθιστά ευκολότερη την πρόσληψη του υλικού από το ενδιαφερόμενο κοινό. Η πόλη, οι άνθρωποι, η ιστορία της, σύντομη και αιματόχροη, τα ερείπια που σώζονται, οι οξύτατοι πυργίσκοι που προσεύχονται στον καθολικό Θεό, τα καλοθρεμμένα ποτάμια, όλα ετούτα περνούν και χύνονται μες στο έργο του ιατρού Σχορετσανίτη. Ακόμη και η πλουσιότατη αναφορά στη λογοτεχνική ιστορία των περιοχών της Βαλτικής συνιστά μία ουσιαστική συνεισφορά του συγγραφέα στο λογοτεχνικό υλικό, αλλά και μια ένδειξη της σφαιρικής διάθεσης με την οποία ο ίδιος αντικρίζει τον κόσμο και τα εθνικά του σύνορα.
Τα «24γράμματα» εξέδωσαν σε ηλεκτρονική μορφή (free ebook) πριν από λίγο καιρό ένα από τα βιβλία του Γ. Σχορετσανίτη: “Στη…σιωπηρή Ζωραστρική πόλη της Γιαζντ” κλικ εδώ . Η εργασία του για τις χώρες της Βαλτικής και η περιηγητική του ματιά αποδεικνύουν την εξαιρετική, λογοτεχνική ικανότητα του δημιουργού και την προσαρμοστικότητά του σε ποικίλα είδη λογοτεχνίας. Επιβεβαιώνει όμως και ένα λατρευτικό σεβασμό για το παρελθόν, οικτίροντας το παρόν και το μέλλον, αβέβαιες προοπτικές κατά τον Αργεντίνο, καθώς πάντα καραδοκεί ο Θεός. Ο Σχορετσανίτης καταθέτει στην ελληνική βιβλιογραφία μια σπουδαία και πλήρη εργασία, ενώ διαμορφώνει την απαίτηση για σχετικά, μελλοντικά πονήματα.