Mar
Με ειδικότητα στο μάθημα της Έκθεσης – Έκφρασης
α. Μαρούσι – Αγία Παρασκευή
β. Οnline μαθήματα σε οποιοδήποτε σημείο της Ελληνικής Επικράτειας
γ. Οnline Τμήματα Ελλήνων του εξωτερικού. Εξετάσεις ομογενών (ακόμα και με βιντεοσυνδιάσκεψη) κλικ εδώ
24open Festival από τα 24grammata.com
Η Ιστορία του Ελληνικού Ροκ
Τα τραγούδια που ακούστηκαν στην παράσταση των Malum Vitae στις 5/4/2013
Malum Vitae
Θοδωρής Αριανούτσος: Κιθάρες, φωνητικά
Νίκος Σουλιμιώτης: Κιθάρες, φωνητικά
Βασίλης Σιαπέρας: Μπάσο
Μοίρας Στέλιος: κρουστά, τύμπανα
Μαρία Σαχπασίδη: Πλήκτρα, φωνητικά
Κείμενα-παρουσίαση: Νικηφόρος Παπαδόπουλος
Επιμέλεια: Στέλιος Μοίρας
· The Four horsemen/ Aphrodite’s Child(Μουσική Vangelis Papathanasiou/Στίχοι Costas Ferris)
· Starvation/Socrates(Spathas/Tourkogiorgis)
· Σκόνη πέτρες Λάσπη(Μουσική στίχοι Εξαδάκτυλος)
· Γαρύφαλε (Μουσική στίχοι Πελομα Μποκιού)
· Ο Γέρος (Μουσική Σ. Λογαρίδης/ Στίχοι Ρόμπερτ Γουίλιαμς)
· Δημοσθένους λέξις: (Δ. Σαββόπουλος)
· Πες μου αν θέλεις κάτι: (Μουσική/στίχοι Π. Σιδηρόπουλος)
Day after Day: Μουσική: (Μ. Καρράς/Στίχοι Π. Σιδηρόπουλος)
· Φοβάμαι(Μουσική: Γ. Ζουγανέλης/Στίχοι: Α. Πανταζής)
· Το παιδί του σωλήνα (Τ. Πανούσης)
· Αμνησία (Μουσική: Αγγελάκας/Καρράς, Στίχοι: Αγγελάκας)
Η δικιά σου Κοντινή Αμερική(Μουσική/Στίχοι: Αγγελάκας)
· Ζεστός αέρας-τρένο φάντασμα (Μουσική: Ξύλινα Σπαθιά, Στίχοι: Π. Παυλίδης)
· Κοιτάς Μακριά(Μουσική/Στίχοι: Υπόγεια Ρεύματα)
· Μπλέ Χειμώνας(Μουσική: Διάφανα Κρίνα/Στίχοι: Θ. Ανεστόπουλος)
· Time of the Meeting (Μουσική: Malum Vitae/στίχοι: Noel D. Appoth)
· Το Παπάκι/Λίνα (Μουσική/ Στίχοι: Ν. Άσιμος)
Η ιστορία του Ελληνικού Ροκ
γράφουν: Νικηφόρος Παπαδόπουλος, Στέλιος Μοίρας
Η δεκαετία του 60 καθορίστηκε μουσικά από το τι σήμαινε η εκρηξη κια η διάδωση του rock. Απότοκο των ευρύτερων κοινωνικών εξελίξεων και διεργασιών στη δυτική κοινωνία που βίωνε την μεταπολεμική ανάπτυξη από τη μία μερία και την απαρχή των κοινωνικών κινημάτων από την άλλη.
Χωρία αμφιβολία η άνθηση αυτή ήταν αποτέλεσμα σποράς που είχε μπει σε παλαιότερες περιόδους και πιο συγκεκριμένα τη δεκαετία του 50 με την διημιουργία κια την εξάπλωση του rock n roll στις ΗΠΑ. Η μουσική αυτή που βασιζόταν στα blues των αφροαμερικανών έρμηνευμένη σε ρυθμό 4/4 ξεκίνησε με πρωτομάστορα τον Chuck Berry και συνεχίστηκε από άλλους , διάττοντες , όπως αποδείχτηκε αστέρες της αμερικανικής σκηνής.
Σε αυτό το επίπεδο κομβικής και ιστορικής σημασίας ήταν η εμφάνιση του Elvis Priestley. Μέσω του Priestley, ‘έγινε δυνατή η μαζική απεύθυνση της μαύρης μουσικής σε λευκά ακροατήρια, πράγμα σημαδιακό στη διαμόρφωση της μαζικής κουλτούρας στη διασκέδαση για το υπόλοιπο του 20ου αιώνα.
Η έκρηξη του πρώτου κύματος της rock n roll δεν κράτησε για πολύ και στις αρχές τουτη δεκαετίας του 60 το ελαφρό τραγούδι είχε επανέλθει. Τότε ήταν που το ξέσπασμα της βρετανικής rock σκηνής, κα’ιρια επηρεασμένης απο το blues των προηγούμενων δεκαετιών, ήταν που επανέφερε και διαμόρφωσε τη rock μουσική σε ένα άλλο επίπεδο. Οι Beatles ‘ήταν αυτοί που επέβαλαν πράγματα όπως οι lp δίσκοι, οι παγκόσμιες περιοδείες, και οι μεγάλες συναυλίες και ακολούθησαν και τα άλλα σχήματα του British boom, όπως οι Rolling Stones,Animals, Kinks, Yardbirds. Ερχόμενο σε επαφή με πλατιά κομμάτια της δυτικής κοινωνίας, και ως εκτούτου με τις κοινωνικές διεργασίες και τη ριζοσπαστικοποίηση που χαρακτήρισε την δεκαετία στην οποία αναφερόμαστε, το ιδίωμα ανάπτυξε μία αμφίδρομη σχέση που εξώθησε τα νέα σχήματα σε πειραματισμό, και σε προσπάθεια συνδυασμού με άλλα είδη μουσικής, όπως η jazz,folk ακόμα και η κλασική διημιουργώντας υπο- ιδιώματα και παρακλάδια που τα είδαμε τη δεκαετία του 1970.
Ιδιαίτερα η επίδραση με τη folk μουσική και τον αφηγηματικό χαρακτήρα της τελευταίας, συνέβαλε τα μέγιστα ώστε να πάρει το rock το χαρακτήρα μουσικής αμφσβήτησης πουν προυπήρχε στην folk μουσική.Ταυτόχρονα εξάπλωθηκε και σε μία σειρά χώρες λαμβάνοντας παγκόσμια χαρακτηριστικά ως φαινόμενο. Η επίδραση του με τις κατα τόπους κουλτούρες έδωσε τρομερά ενδιάροντες πειραματισμούς όπως και πολύ προτώτυπες προσμίξεις που προχώρησαν την μουσική ως αντίληψη βήματα προς τα μπρος. Σημαντικό ρόλο σε όλα τα παραπάνω έπεξε η εκκολαπτόμενη μουσική βιομηχανία , που εκείνη την εποχή αναδείχτηκε από τις πιο σημαντικής στην ευρύτερη βιομηχανία του θεάματος. Και σε αυτό το επίπεδο η επίδραση της rock υπήρξε αμφίδρομη. Η μουσική βιομηχανία επένδυσε στην δυναμική του νεότευκτου ήχου βοηθώντας στην εξάπλωση του, πρόφανως με σκοπό το περισσότερο κέρδος. Από την άλλη προσπάθησε να καναλιζάρει τα μηνύματα του rock, στρογγυλεύοντας τα σε σημείο που αρκετοί μίλησαν για την αλλοτρίωση του rock των “σταδίων”.
Η σχέση αυτή συνεχίστηκε και σε ότι να αφορά τα υπο- ιδιώματα που προέκυψαν στην πορεία.
Τα παραπάνω αποτέλεσαν τα δεδομένα με τα οποία ξεκίνησε η διαδικασία “εισαγωγής” του rock σε άλλες χώρες. Ασφαλώς και ο τρόπος που αυτό συνέβη διέφερε από χώρα σε χώρα, ανάλογα με τις συνθήκες και τις κοινωνικές διεργασίες που επικρατούσαν.
Στην ελληνική περίπτωση, είναι δεδομένο ότι το rock ήρθε αργότερα και για χρόνια “πάσχιζε” να βρει χώρο μέσα στην ντόπια μουσική πραγματικότητα. Η μουσική βιομηχανία λειτουργούσε υποτυπωδώς , ενώ σίγουρα έπαιξε ρόλο και το γεγονός η ηχητική διαφορά του ιδιώματος απόν τα ακούσματα που ήταν οικεία στον Έλληνα. Οι πρώτες προσπάθειες σε σχέση με το rock στην Ελλάδα ήρθαν στις αρχές των 60s με συγκροτήματα που προσ’εγγιζαν περισσότερο τον pop/rock ήχο , επηρεασμένα και από τα αντίστοιχα γαλλικά και ιταλικά σχήματα της εποχής, και είχαν ελάχιστη σχέσημε την “πηγή “ του rock τα 12μετρα μπλουζ, και στην πλειοψηφία τους αγνοούσαν σημαντικούς μπλουζ καλλιτέχνες όπως o Muddy Waters,BB King,κ.α. ‘Άρχισαν να δημιουργούνται τα πρώτα σχήματα όπως οι Charms,Olympians, Idols, Vikings Dragons,Formix, Juniors. Οι Formix με ηγέτη τον Βαγγέλη Παπαθανασίου ήταν αυτοί που κατάφεραν να κάνουν και την μεγαλύτερη επιτυχία με το hit Jeronimo Yanka το 1963.Ιδαίτερη μνεία πρέπει να γίνει και στους Juniors. Ηγέτης τους ήταν ο κιθαρίστας Αλέκος Καρακαντάς ο καλύτερος της γενιάςτους,ενώ στην ιστορία έχει μείνει το περιστατικό με τον κιθαρίστα ενός νεανικού αγγλικού συγκροτήματος που τον αντικατέστησε στη μπάντα λόγω τραυματισμού. Ο λόγος για τον Eric Clapton. Το περιοδικό που ήταν το ευαγγέλιο εκείνης της επόχης ήταν οι μοντέρνοι ρυθμοι με υπεύθυνο το Νίκο Μαστοράκη.
Πλησιάζοντας προς τα τέλη του 60 είχε έρθει η ώρα τα προαναφερθέντα σχήματα να παραδώσουν”σκυτάλη” σε μία νέα γενιά μπαντών. Κομβικής σημασίας εδώ οι MGC των Πουλικάκου-πολύτιμου που εστιάζοντας στην μπλουζ πλευρά της μουσικής έπαιξα ν μουσική σαφέστατα σκληρότερη όντας το πρώτο ίσως καθαρά ροκ σχήμα στην Ελλάδα. Απ’ο την άλλη, όπως θα δούμε και πιο κάτω, ο Διονύσης Σαββόπουλος ήταν από τους πρώτους που “έπιασε” τόσο το πνεύμα της αμερικάνικης φολκ μουσικής όταν στη δεκαετία του 60 η τελευταία αποφάσισε να “μιλήσει” μέσω ηλεκτρισμού, όσο και τους πειραματισμούς του Frank Zappa αργότερα.
Την ίδια περίοδο συντελούνται κοσμογονικές αλλαγές στη μουσική. Το πέρασμα του κέντρου των μουσικών εξελίξεων μετά το 65 στις ΗΠΑ όπου πρωταγωνιστούσαν τα αναδυόμενα κοινωνικά κινήματα αποδείχτηκε το καθοριστικότερο στη μετέπειτα πορεία της ροκ μουσικής που άρχισε να μετεξελίσσεται ραγδαία και να διαιρείται σε νέα ιδιώματα. Οι μουσικοί εξωθήθηκαν σε πειραματισμούς δρώντας σε περιβάλλον που τους χάρισε μεγάλη καλλιτεχνική ελευθερία. Οι αλλαγές αυτές στο πρόσωπο της ροκ μουσικής ήταν και απότοκο των κοινωνικών εξελίξεων, αλλά και της εξάπλωσης του είδους μέχρι τότε.
Στην Ελλάδα τα παραπάνω βιώθηκαν όπως ήταν λογικό αρκετά διαφορετικά. Τροχοπέδη αποτέλεσε και η επταετια, παρότι είναι αλήθεια ότι το ροκ δεν κυνηγήθηκε το ίδιο με είδη όπως το πολιτικό τραγούδι, κάτι που έδωσε τροφή για την ανάπτυξη αρκετής παραφιλολογίας κατά τη μεταπολίτευση. Η ελληνική σκηνή βίωσε και αυτή μία έκρηξη εκείνη την περίοδο με μεγάλα συγκροτήματα που θα εξετάσουμε πιο κάτω.
Μέσα λοιπόν στο περιβάλλον που αναφέρθηκε δημιουργείται στα τέλη της δεκαετίας του 60 αυτό που έμελλε να εξελιχθεί στο πιο δημοφιλές ελληνικό συγκρότημα όλων των εποχών, με πωλήσεις άνω των 20 εκατομμυρίων διεθνώς. Ο λόγος για τους Αphrodite’s Child που δημιουργήθηκαν από τους Αργύρη Κουλούρη, Βαγγέλη Παπαθανασίου και Ντέμη Ρούσο. Προσαρμοσμένοι με τις εξελίξεις στη διεθνή μουσική σκήνη κινήθηκαν σε ένα ψυχεδελικό ,προοδευτικό ροκ ήχομε έντονες επιρροές τόσο από την ψυχεδέλεια του σαν φραντσίσκο, όσο και από το προοδευτικό ροκ σε Bρετανία και Iταλία, με τη διαφορά ότι αντί για τις αναγεννησιακές μελωδίες, χρησιμοποίησαν παραδοσιακούς ελληνικούς δρόμους. Οι δίσκοι τους “Its Five o Clock” και “End of the World” γνώρισαν μεγάλη επιτυχία που βασίστηκε και σε ένα τυχαίο γεγονός Ο πρώτος δίσκος ηχογραφήθηκε στη γαλλία και το Rain and Tearsμέσα από την προώθηση της μπάντας σε παριζιάνικους σταθμούς (δεν μπορούσαν εύκολα να γυρίσουν λόγω του ότι τίποτε δεν λειτουργούσε λόγω των απεργιών) έγινε ο ύμνος του μαή του 68! Κορυφαίο έργο της μπάντας θεωρείται το κύκνειο άσμα της το 666 του 1972. Βασισμένο στην Αποκάλυψη, σε στίχους Κώστα Φέρρη και με την συμμετοχή της Ειρήνης Παππά,το αλμπουμ είναι από της κορυφαίες στιγμές του ψυχεδελικού προοδευτικού ροκ. Αμέσως μετά την κυκλοφορία του ο Βαγγέλης δέχεται πρόταση να μπει στους Yes. Kάτι τέτοιο τελικώς δεν θα γίνει και τη θέση του Rick Wakeman στην βρετανική υπερμπάντα παίρνει ο Patrick Moraz. Μετά τον δίσκο η μπάντα διαλύεται με τους Παπαθανασίου και Ρούσο να ακολουθούν πολύ πετυχημένες καριέρες ,ο πρώτος στην κινηματογραφική μουσική και ο δεύτερος στο ελαφρό τραγούδι.
Την ίδια περίοδο αρχίζει να υπάρχει ανάπτυξη της ελληνικής σκηνής , η οποία αποκτά και το χώρο σημείο αναφοράς.Πρόκειται για το κλαμπ Κύτταρο όπου και ηχογραφείται το κλασικό αλμπουμ “Ζωντανοί Στο Κύτταρο” το 1971 στο οποίο εμφανίζονται αρκετοί καλλιτέχνες που πρωταγωνίστησαν τη δεκαετία του 70.
Oι Socrates εκκίνησαν την δεκαετία του 60 ως Persons. Με τους Αντωνη Τουρκογιωργη, Γιωργο μπουκουβάλα και βέβαια τον Γιάννη Σπάθα, τον μεγαλύτερο κιθαρίστα που ήρθε από Ελλάδα, υπέγραψαν συμβόλαιο από τον κορυφαίο ραδιοφωνικό παραγωγό Γιάννη Πετρίδη( από τους μεγαλύτερους παράγοντες στην ιστορία του ελληνικού ροκ). Μετονομαζόμενοι σε Socrates Drank The Conium κυκλοφορούν το πρώτο σινγκλ με τίτλο “Κλείσε τα Μάτια και Άκου”, την πρώτη και τελευταία προσπάθεια με ελληνικό στίχο. Ακολουθεί το πρώτο αλμπουμ το 1972που δίνει το στίγμα. Βlues /rock με αρκετές hard rock πινελιές, επηρεασμένο από Hendrix, Cream, Blind Faith, Taste, Led Zeppelin, Iron Butterfly. Από τα βασικά χαρακτηριστικά της μπάντας ήταν η προσπάθεια να περάσουν ηπειρώτικες πεντατονικές κλίμακες δίνοντας έντονο Ελληνικό αέρα στη μουσική τους. Ιδιαίτερα το Phos του 1976 είναι το καλύτερο πάντρεμα ροκ με παραδοσιακή ελληνική μουσική που επιχειρήθηκε ποτέ, το δε On The Wings θεωρείται ένα underground blues hard rock διαμάντι της δεκαετίας του 70. Οι κλίμακες τους έχουν ηχητική συνάφεια με τις κέλτικες που χρησιμοποιούσαν κατά κόρον οι πρωτοπόροι Βρετανοί Wishbone Ash την ίδια περίοδο. Το κομμάτι Starvation μπορεί να βρεθεί σε δύο εκδοχές.Στην γνωστή του εκτέλεση του 1976 αλλά και στην πρώτη του 1972 χωρίς τα χαρακτηριστικά πλήκτρα και με πιο σκληρό και ωμό ήχο. Η μπάντα συνέχισε βγάζοντας εξαιρετικούς δίσκους όπως το Waiting For Something του 1980 ενώ αργότερα έφυγαν για Αγγλία αλλάζοντας το όνομά τους σε Plaza χωρίς να καταφέρουν να γνωρίσουν την πολυπόθητη επιτυχία,παρόλοτων supportεμφανίσεων στους θρυλικούς UFO. Ωστόσο οι Socrates υπήρξαν ίσως το κορυφαίο ροκ σχήμα που έβγαλε ο τόπος.
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω ο Δημήτρης Πουλικάκος υπήρξε ίσως η σημαντικότερη περσόνα του ελληνικού ροκ. Ο “θείος Νώντας”, όπως τον αποκαλούσε ο Παυλος Σιδηρόπουλος λόγω της παρουσίας του στο ραδιόφωνο, ίδρυσε τη δεκαετία του 60 τους MGC, (των οποίων “νονός” υπήρξε ο Ντίνος Ηλιόπουλος), που αποτέλεσαν ίσως το πρώτο καθαρόαιμο ροκ σχήμα στην Ελλάδα,διαφοροποιούμενοι από τα pop/rock σχήματα που κυριαρχούσαν μέχρι τότε. Μετα τη διάλυση τους στην απαρχή της δεκαετίας του 70 φτιάχνει τους Εξαδάκτυλος οι οποίοι κυκλοφορούν δύο σίνγκλ το 1971 και διαλύονται λίγο αργότερα. Το 1976 είναι χρόνια σταθμός καθώς κυκλοφορεί τι “Μεταφοραί Εκδρομαί ο Μήτσος” με τραγούδια από την εποχή των Εξαδάκτυλος. Το άλμπουμ μπλέκει ελληνικούς και αγγλικούς στίχους, παραδοσιακούς ήχους με ροκ ,όντας ένα παντοτινό διαμάντι .Στην πορεία ο “γέρος του Μοριά” ασχολήθηκε με κινηματογράφο, τηλεόραση και αρθρογραφία ,πάντα με το τόσο χαρακτηριστικό του στυλ, ενώ η εμφάνιση του στην ταινία “ο Δράκουλας των Εξαρχείων” το 1981 όπου και ερμηνεύει την κλασική ροκ διασκευή στο “Υπάρχω” του Στέλιου Καζαντζίδη έχει περάσει στην ιστορία.
Οι Πελόμα Μποκιού ήταν από τα συγκροτήματα των late 60s που διαφοροποιήθηκαν από της υπόλοιπους της γενιάς τους χρησιμοποιώντας ελληνικό στίχο, ψυχεδελικές επιρροές και έχοντας ως βάση το Latin rock καλλιτεχνων όπως ο Santana. Αποτέλεσμα των παραπάνω ήταν να μείνουν και αυτοί στη ιστορία ως πρωτωπόροι. Το ομώνυμο ντεμπούτο του 1972 θεωρείται από τις πιο κλασικές στιγμές της εγχωριας σκηνής. Το όνομα τους προήλθε από τα αρχικά των ονομάτων τους(Νικος Δαπέρης, Βλάσσης Μπονάτσος,Γιάννης Κιουκτσόγλου,Τάκης Μαρινάκης,Νικος Λογοθέτης).Με ιδιαίτερα επαγγελματικό ήχο και άριστες εκτελεστικές ικανότητες δεν πρόλαβαν να κάνουν περισσότερα πράγματα καθώς διαλύθηκαν το 1975. Οι περισσότεροι σχημάτισαν τους Αναδέλτα, ενώ ο Μπονάτσος ακολούθησε επιτυχημένη καριέρα σε θέατρο και τηλεόραση.Το κομμάτο”Γαρύφαλλε” είναι το πιο γνωστό τους,είναι πολυδιασκευασμένο ενώ σττην αυθεντική εκτέλεση δεν τραγουδάει ο Μπονάτσος αλλά ο Νίκος Δαπέρης.
Οι Poll σε folk rock ύφος διημιουργούνται στα τέλη της δεκαετίας του 60 από τους Τουρνά, Λογαρίδη και Ουίλιαμς. Μουσικά προσπάθησαν να φέρουν την hippie αισθητική στην Ελλάδα αντιμετωπίζοντας και λογω του ελληνικού τους στίχου συχνά προβλήματα με την χουντική λογοκρισία. Κυκλοφορούν δύο δίσκους τη διετία 71-72 και λίγο αργότερα διαλύονται λόγω διαφωνιών που είχαν να κάνουν με την εμφάνιση στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του 72. Ο Λογαρίδης σχηματίζει τους Ακρίτας με του οποίους κυκλοφορεί ένα μόνο δίσκο,τον ομώνυμο του 1973 που θεωρείται μέχρι σήμερα progressive rock classic, ενώ εξαιρετικό στο ίδιο ύφος είναι και το “Απέραντα Χωράφια” του Κώστα Τουρνά. Οι δύο αυτοί Δίσκοι μαζί με αυτούς των Aphrodite’s Child έδωσαν το έναυσμα για μια ανάπτυξη του ψυχεδελικού αλλά και του progressive rock στην Ελλάδα.
Το εν λόγω είδος ήταν πολύ δημοφιλές στα πρώτα χρόνια του 70 σε Βρετανία, Γερμανία, Ολλανδία,Ιταλία και Σκανδιναβία ενώ στα καθ ημάς έβγαλε σημαντικούς καλλιτέχνες όπως ο Γιώργος Ρωμανός με το” 2 μικρά γαλάζια άλογα” του 1970 και αργότερα ο Ηρακλής Τριανταφυλλίδης με τους Λερναία Υδρα με το κορυφαίο ίσως ελληνικό άλμπουμ σε αυτό το ιδίωμα το κορυφαίο “Σε Αλλους Κόσμους” του 1976. Στον συγκεκριμένο δίσκο συμμετέχουν ο Δημήτρης Πουλικάκος, ο Νίκος Ζιώγαλας και ο πολύ νεαρός τότε Χάρης Κατσιμίχας, ενώ συμπαραγωγός είναι ο ……Τέρενς Κουίκ! Σημαντικότατοι επίσης και οι PLJ Band του Αντώνη Μιτζέλου και του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα που μετεξελίχθηκαν στους Τερμίτες.
Τεράστιο κεφάλαιο της σύγχρονης ελληνικής μουσικής αλλά και της νεοελληνικής κουλτούρας είναι ο Διονύσης Σαββόπουλος. Ξεκινώντας την διαδρομή του με το άλμπουμ “Φορτηγό” το 1966 και συνεχίζοντας με το “Περιβόλι του Τρελού” το 1969 ήταν από τους πρώτους που έφεραν τη folk επηρεαζόμενος καθοριστικά από τον Bob Dylan και τον Woodie Guthrie. Παράλληλα ο “Νιόνιος”,όπως προαναφέρθηκε, προχώρησε ένα βήμα παρακάτω κυκλοφορώντας δύο δίσκους σταθμούς: το “Μπάλλο” του 1971 που θεωρείται από τους περισσότερους ως ο πρώτος ελληνικός ροκ δίσκος και το “Βρώμικο ψωμί “του 1972. Σε αυτούς τους δίσκος ο Σαββόποπυλος προσπάθησε να ανακατέψει ήχους από παραδοσιακή ελληνική μουσική με ροκ και τζαζ ήχους που με ένα αφηγηματικό ύφος που παρέπεμπε στον frank Zappa. Στο άλμπουμ συμμετείχε ο Πουλικάκος, ενώ η μπάντα που τον συνόδευε ήταν τα Μπουρμπούλια που στην συνέχεια αποχώρησαν για να αποτελέσουν την μπάντα του Παύλου Σιδηρόπουλου , τον οποίο ο Σαββόπουλος προόριζε για τραγουδιστή του επερχόμενου δίσκου του. Ο τραγουδοποιός αντιμετώπισε ποικίλα προβλήματα με τη λογοκρισία. Η Θέια Μάνου έγινε Θεία Μάρω ενώ η Ωδη στον Τσε Γκεβάρα έγινε ωδή στον Γ.Καραισκάκη. Στην μεταπολίτευση ο Σαββόπουλος γνώρισε την αναγνώριση όπου απότελεσε μάλιστα έναν από τους λίγους καλλιτέχνες που είχαν σχ’εση με το ροκ που δεν πήρε την “ρετσινιά” του “ξενόφερτου” όπως συνέβη με άλλα ροκ σχήματα εκείνη την περίοδο.
Το να αναλύσει κάποιος μια προσωπικότητα τόσο πολύπλευρη όπως ο Παύλος Σιδηρόπουλος σε τόσο λίγο χώρο είναι πρακτικά αδύνατο Ξεκινώντας και αυτός στις αρχές της δεκαετίας του 70, έφτιαξε μαζί μετον Παντελή Δελληγιανίδη το δίδυμο Δάμων/Φιντίας και συμμετείχαν και αυτοί στο “Ζωντανοί στο Κύτταρο”. Κατόπιν συμπράτει με τα Μπουρμπούλια ενώ η συνεργασία με Διονύση Σαββόπουλο , όπως είδαμε δεν ευδοκίμησε .Στο μεταξύ μαζι με τον Θανάση Πολυκανδριώτη ηχογραφεί το 1972 το τραγούδι Day After Day,μία μπαλάντα με μπουζούκι και επιρροές από ελληνική μουσική. Συμμετέχει σε δίσκους του Γιάννη Μαρκόπουλου και ασχολείται και με το έντεχνο. Τα τέλη της δεκαετίας του 70 τον βρίσκουν μαζί με τους Σπυριδούλα να ηχογραφεί το κλασικό αλμπουμ “Φλου”το οποίο κυκλοφορεί το 1979 και γνωρίζει μεγάλη επιτυχία. Απο αρκετούς θεωρείται ο σημαντικότερος ελληνόφωνος ροκ δίσκος όλων των εποχών. Η πορεία συνεχίζεται τη δεκαετία του 80 με κλασικούς δίσκους που τον καθιστούν φάρο για όλη την ελληνική ροκ σκηνή και συνδετικό κρίκο της γενιάς του 70 με αυτήν του 90 όπου όπως θα δούμε και πιο κάτω η υπόθεση ελληνόφωνο ροκ εξερράγη. Οι εξαρτήσεις που δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει του στέρησαν τη δυνατότητα να δώσει ακόμα περισσότερα πράγματα.
Ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου είναι μία άλλη μεγάλη περσόνα για τι ελληνικό ροκ. Ξεκινώντας τη καριέρα του με διάφορα μαθητικά σχήματα στα τέλη της δεκαετίας του 60, υπήρξε τραγουδιστής με μεγάλη προσαρμοστικότητα που κινήθηκε σε διάφορα είδη ,κρατόντας πάντα το χαρακτηριστικό του στυλ. Σημαντικός ο ρόλος του στα 70s όπου ερμήνευσε τοσο ροκ μπαλάντες και τραγούδια του Νικόλα Ασιμου όσο και το είδος που κυριαρχούσε εκείνη την περίοδο:Το ελληνικό έντεχνο τραγούδι με πολιτικό στίχο. Το παραπάνω κατέστησε τον τραγουδιστή κατά κάποιον τρόπο ικανό να επικοινωνεί με τα μουσικά ακροατήρια και των δύο αυτών μουσικών κόσμων ,που κάποιοι τους λόγιζαν ως αντίθετους. Ερμήνευσε Θεοδωράκη,Μαρκόπουλο, Λοίζο, Μικρούτσικο,ενώ τη δεκαετία του 80 κινήθηκε σε πιο ροκ δρόμους με δισκους κλασικούς όπως το “Φοβάμαι” του 1982, η “Διαίρεση” του 1984 και τα “Χαιρετίσματα” του 1987 που γνώρισαν τεράστια επιτυχία και τον καθιέρωσαν σαν έναν από τους πιο εμπορικούς έλληνες τραγουδιστές. Τα τραγούδια του αποτέλεσαν κατα καιρούς τους ανεπίσημους “ύμνους “για αρκετά φοιτητικά και μαθητικά κινήματα.
O Νικόλας Άσιμος υπήρξε ένας από τους πιο ιδιαίτερους δημιουργούς στην ιστορία όχι μόνο του ελληνικού ροκ, αλλά και της νεότερης ελληνικής μουσικής γενικότερα. Συγγραφέας πολλών τραγουδιών που ερμήνευσαν τραγουδιστές όπως ο προαναφερθείς Βασίλης Παπακωνσταντίνου και η Χαρούλα Αλεξίου κινήθηκε κυρίως σε μπαλαντοειδός ύφος , ενώ στην ιστορία έμειναν οι ιδιαίτερα πολιτικοί , χιουμοριστικοί και καυστικοί του στίχοι. Η πορεία του ξεκίνησε το 1974 μέσα από την κυκλοφορία του σινγκλ “Ρωμιός –Μηχανισμός”και ακολούθησαν και άλλες κυκλοφορίες σε μορφή κασετών, τις οποίες ηχογραφούσε και κυκλοφορούσε μόνος του μέχρι το 1988. Διημιουργησε συνολικά 8 τέτοιες κασέτες. Ο μόνος δίσκος σε μορφή LP που εξέδωσε , ήταν ο “Ξαναπές” το 1982. Πραγματοποίησε,μεταξύ άλλων, και ένα μικρό πέρασμα από την ταινία “Ο Δράκουλας των Εξαρχείων “ το 1981.Το 1977 φυλακίστηκε και ελευθερώθηκε μετά από παρέμβαση του Διονύση Σαββόπουλου ενώ το 1987 κατηγορήθηκε για το βιασμό μίας κοπέλας και μεταφέρθηκε για λίγο καιρό στο ψυχιατρείο. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα την επιδείνωση της ψυχολογικής του κατάστασης. Τελικώς αυτοκτόνησε τον Μάρτιο του 1988, αφήνοντας πίσω του μία τεράστια μουσική κληρονομιά.
Μετά τα μέσα της δεκαετίας του 70 τα πράγματα ήταν λίγο ιδιόμορφα. Αφενός σε παγκόσμιο επίπεδο η disco είχε αρχίσει να κυριαρχεί σε ραδιόφωνο και καταλόγους επιτυχίων εκτοπίζοντας το μέχρι τότε κυρίαρχο ροκ με ιδιώματα όπως η folk rock, το progressive rock ακόμα και το hard rock να έχουν μπει σε μία φαση παρακμής, αφετέρου στην Ελλάδα το ροκ παρά την πτώση της χούντας συνεχίζει να μένει στο περιθώριο λόγω της προσπάθειας των δισκογραφικών να εκμεταλευτούν την λογική άνθηση του έντεχνου πολιτικού τραγουδιού , μετά από χρόνια “μούγκας”. Ταυτόχρονα νέα ιδιώματα ξεπετάγονται ,όπως το punk και το new wave και η ηλεκτρονική μουσική κάνει “μπάσιμο”. Επίσης εμφανίζονται και τα πρώτα μουσικά περιοδικά όπως το Μουσικό Εξπρές και το Ποπ και Ροκ. Οι έλληνες μουσικοί δεν μένουν απαθείς από τις εξελίξεις.
Τέτοιο παράδειγμα είναι οι Vavoura Band, που ξεκινώντας το 1976, υπήρξαν προτωπόροι. Με αρκετές space αναφορές, είναι υπεύθυνοι τόσο για το πρώτο punk rock(”Vanna G.Vanna”) όσο και το πρώτο heavy metal (“The Curse”) τραγούδι που έβγαλε ποτέ ελληνικό γκρούπ. Άλλο παράδειγμα με διαφορετικό όμως ηχητικό προσανατολισμό είναι οι Μουσικές Ταξιαρχίες. Ιδρυμένοι το 1977 από τον Τζίμη Πανούση και με τον σπουδαίο Γιάννη Δρόλαπα στις κιθάρες, κινήθηκαν σε πειραματικούς δρόμους, με ευφυείς χιουμοριστικούς στίχους, επηρεασμένοι και από Frank Zappa. Οι συναυλίες που έδιναν στο Skylab άφησαν εποχή. Σε αντίθεση με την κυρίαρχη κουλτούρα της εποχής ( το νεοσκυλάδικο έκανε τα πρώτα του βήματα) ,αποτέλεσαν φάρο για την ελληνική ροκ σκηνή της δεκαετίας του 80 και οι δίσκοι “Disco Tsoutsouni” (1980), “Μουσικές Ταξιαρχίες”(1982), “Αν η γιαγιά μου είχε ρουλεμάν”(1984) έγραψαν ιστορία και αντιμετώπισαν προβλήματα με τη λογοκρισία , με τη μπάντα να σέρνεται ουκ ολίγες φορές στα δικαστήρια, με χαφιέδες της ασφάλειας σε ρόλο μαρτύρων. Ο Πανούσης αποχώρησε στα μέσα των 80s αρχίζοντας μία σόλο πορεία με δίσκους –ορόσημα όπως τα “Κάγκελα Παντού” (1986) και “Vivere Pericolosamente”(1993).
Παράλληλα το τοπίο στη ελληνική ροκ σκηνή τη δεκαετία του 80 ελάχιστα θυμίζει αυτό των προηγούμενων δεκαετιών. Στο παγκόσμιο περιβάλλον η disco έχει δώσει τη θέση της στην dance/pop της εποχής και τους νεορομαντικούς ,ενώ στο ροκ τη σκυτάλη έχουν πάρει ιδιώματα όπως το new wave, το punk/hardcore και το heavy metal με τα υποιδιώματα του.
Στην ελληνική σκηνή υπάρχουν συγκεκριμένες τάσεις , ενώ ο αγγλικός στίχος αρχίζει να κυριαρχεί ένα σημαντικό μερίδιο . Η πρώτη τάση λοιπόν, αφορά την punk σκηνή, ελληνόφωνη και αγγλόφωνη που αναπτύσσεται με μπάντες όπως οι Panx Romana, οι Villa 21, Anti, Cpt.Nefos, Anti-troppau Council,Flowers Of Romance και τα Μωρά στη Φωτιά και hardcore μπάντες όπως οι Γενιά Του Χάους, Αντίδραση, Αδιέξοδο και Γκούλαγκ. Ταυτόχρονα εμφανίζεται μία από τις κορυφαίες ελληνικές μπάντες όλων των εποχών. Οι Last Drive με πιο γκαράζ ήχο και ροκαμπίλυ επιρροές ,κυκλοφόρησαν κλασικούς δίσκους όπως το “Heatwave “ ( 1988) και το “Fuckhead Entropy”(1992). Με περιοδείες στη Ευρώπη και θεωρούμενοι ως ένα από τα καλύτερα σχήματα στον ήχο τους διεθνώς, διέλυσαν τη δεκαετία του 90 για να επανενωθούν αυτή του 2000.
Η δεύτερη τάση αφορά το ξεκίνημα της ελληνικής metal σκηνής με μπάντες όπως οι Θεσσαλονικείς Northwind, οι Vice Human,Vavel, Flames(πρώτη thrash μπαντα),και οι Spitfire.Το “First Attack”(1987) άλμπουμ των τελευταίων είναι ένα κλασικό underground διαμάντι στο ύφος του , που δεν έχει να ζηλέψει από αντίστοιχες κυκλοφορίες του εξωτερικού , ενώ το ίδιο ισχύει και για το “Mythology” των Northwind την ίδια χρονιά.
Η τρίτη τάση αφορά μια πιο ενναλακτική σκηνή που επιχειρεί να κινηθεί σε πιο new wave δρόμους , επαναφέροντας τον ελληνικό στίχο και αποκτώντας μέσω αυτού σύνδεση με τους καλλιτέχνες του παρελθόντος. Τέτοια μπάντα είναι οι Τρύπες. Διημιουργημένοι στην Θεσσαλονίκη το 1983 από τους Καρρά,Παπαδόπουλο και Αγγελάκα και επηρεασμένοι από τους New Model Army και το punk κυκλοφορούν το ομωνυμό ντεμπούτο το 1985 και το “Πάρτυ στο 13ο όροφο” το 1987. Με το αλμπουμ “Τρύπες στον Παράδεισο”του 1990 γνωρίζουν επιτυχία με περιοδείες σε Ελλάδα και Ευρώπη και συναυλίεςστο Marquee του Λονδίνου. Η εκτόξευση έρχεται με το “Εννιά πληρωμένα τραγούδια” το 1993. Ο σημαντικότερος ελληνόφωνος ροκ δίσκος των τελευταίων 30 ετών πουλάει τρομερά και οδηγεί την μπάντα στην καταξίωση. Η φωνή του Αγγελάκα , οι στίχοι τσιτάτα και οι ηλεκτρισμένες ζωντανές εμφανίσεις, γίνονται σύμβολο για μια ολόκληρη γενιά αποτελώντας σε σημειολογικό επίπεδο και την εγχώρια ροκ “απάντηση” στην επελαύνουσα πλέον κουλτούρα του νεοσκυλάδικου και του lifestyle. Οι ίδιοι ωστώσο απέφυγαν να επαναλάβουν ηχητικά αυτό το δίσκο ,κυκλοφορώντας τα πιο πειραματικά “ Κεφάλι Γεμάτο Χρυσάφι” (1996) και “Μέσα στην Νύχτα των Άλλων”(1999), ενώ κατόπιν διαλύθηκαν, με τον Αγγελάκα να ακολουθεί πολύ επιτυχημένη σολο καριέρα.
Η επιτυχία που γνώρισαν οι Τρύπες έστρεψε το ενδιαφέρον του κόσμου μαζικά στην ελληνική ροκ και ο συνδυασμός ελληνικών στίχων και πιο μοντέρνων ήχων κυρι’αρχησε σε βαθμό που να μπορεί να θεωρηθεί και μόδα. Ξεπετάχτηκαν άπειρα σχήματα κάποια αξιόλογα και κάποια όχι. Στην ανάπτυξη αυτή της δεκαετίας του 90 βοήθησαν τα πολλά λαιβ που είχαν ως επίκεντρο το θρυλικό Ρόδον, αλλά και μικρότερα κλαμπάκια όπως και καταλήψεις. Ο αγγλικός στίχος περιορίστηκε σε ιδιώματα όπως το punk, το alternative και το metal. Στο πρώτο ιδίωμα έχουμε την ανάδειξη των Deus X Machina με δίσκους όπως το κλασικό “Motorpsycho” του 1991, στο alternative έχουμε μπάντες όπως οι Closer,οι Bokomolech και οι Honeydive, ενώ στο metal έχουμε το χτίσιμο των βάσεων της σημερινής έκρηξης με πιο ακραίες μπάντες όπως οι Rotting Christ,oι Septic Flesh και οι Nightfall που “βγαίνουν” στο εξωτερικό. Ταυτόχρονα εμφανίζονται οι Nightstalker.
Σε αυτό το περιβάλλον ξεπετάγονται τα Ξύλινα Σπαθιά. Από τη Θεσσαλονίκη και αυτοί , με άξονα τον Παύλο Παυλίδη, καθιερώθηκαν τη δεκαετία του 90 διατηρώντας τον ελληνικό στίχο και το new wave υπόβαθρο και πραγματοποιόντας πειραματισμούς με τον ηλεκτρονικό στίχο. Κυκλοφόρησαν 5 στούντιο δίσκους από το 1993 μέχρι το 2000 με τους τρείς πρώτους “Ξεσσαλονίκη “ (1993), “Πέρα από τις πόλεις της Ασφάλτου” (1995), “Μια ματιά σαν βροχή” (1997) να γνωρίζουν τεράστια επιτυχία με την μπάντα να πραγματοποιεί περιοδείες και να εμφανίζεται στο Λονδίνο μετά από πρόσκληση του MTV. Το 1998 ήταν μία σημαδιακή χρονιά ,αφού εμφανίζονται στο Rockwave Festival, ενώ ανοίγουν για τους Rolling Stones στο ΟΑΚΑ. Το 2003 διαλύονται με τον Παυλίδη να ακολουθεί σόλο καριέρα, πειραματιζόμενος με την ηλεκτρονική μουσική ακόμη περισσότερο. Άλλες ελληνόφωνες ροκ μπάντες εκείνης της περιόδου που αξίζουν αναφοράς είναι οι Μάσκες και η Λευκή Συμφωνία, το πρώτο ελληνικό συγκρότημα που έπαιξε στο MTV.
Διημιουργημένοι το 1992 στη Ν.Σμύρνη από τους Κώστα Κοντοβά, Γιάννη Κυριάκο,Γρηγόρη Κλιούμη,Δημήτρη Αργύρη και Παναγιώτη Μεταλληνό, τα Υπόγεια Ρεύματα κινήθηκαν σε πιο “έντεχνους” δρόμους κρατώντας όμως το ροκ στοιχείο. Ταυτόχρονα έχουν επιρροές και από σύγχρονα τους ελληνικά σχήματα. Σύντομα προστίθεται στη μπάντα ο φλαουτίστας Βασίλης Κούσης που ,όπως θα δούμε και πιο κάτω, θα δώσει άλλη διάσταση στη μουσική τους καθώς μέσω της παρουσίας του η μπάντα θα προσθέσει στοιχεία από Jethro Tull. Ο πρώτος τους δίσκος με τίτλο”Ο μάγος κοιτάζει την πόλη” του 1994 γνωρίζει τεράστια επιτυχία ενώ το τραγούδι “Μ’αρέσει να μην λέω πολλά” γίνεται σήμα –κατατεθέν τους. Συνεργάζονται τόσο live όσο και δισκογραφικά με καλλιτέχνες όπως η Ελένη Τσαλιγοπούλου, ο Γιώργος Νταλάρας, ο Μανώλης Φάμμελος και αργότερα ο Θάνος Μικρούτσικος, με τον οποίο παρουσίασαν διασκευές σε πολιτικά τραγούδια του 70, προερχόμενα κυρίως από το δίσκο του συνθέτη”Τροπάρια για Φονιάδες”.
Την ίδια περιοδο διημιουργούνται στον Πειραιά τα Διάφανα Κρίνα από τους Θάνο Ανεστόπουλο, Νίκο Μπαρδή,Κυριάκο Τσουκαλά, Τάσο Μαχά και Παντελή Ροδοστόγλου ενώ αργότερα προσχωρεί και ο Παναγιώτης Μπερλής. Ο πρώτος δίσκος “Έγινε η απώλεια συνήθεια μας” κυκλοφορεί το 1996 και γνωρίζει μεγάλη επιτυχία , σε εποχή παχιών αγελάδων για το ελληνόφωνο ροκ. Ωστώσο το ύφος τους είναι αρκετά διαφοροποιημένο από αυτό που ο περισσότερος κόσμος εννοεί ως ελληνικό ροκ τη δεκαετία του 90. Είναι σαφώς σκληρότεροι με ένα μελαγχολικό (κάποιοι λένε και καταθλιπτικό )τόνο στη μουσική τους , με έντονες επιρροές από τον Κώστα Καρυωτάκη στιχουργικά , και τους Nick Cave, Tindersticks, Sisters Of Mercy μουσικά. Τη συναυλία των τελευταίων άλλωστε ανοίγουν και στο Rockwave του 1997, ένα φεστιβάλ που η έκρηξη του ελληνόφωνου ροκ ήταν από τους λόγους της ύπαρξης του, φιλοξενώντας πολλά τέτοια συγκροτήματα στην σκηνή του εκείνα τα χρόνια. Η μπάντα είχε πυκνή δισκογραφική παρουσία στα τέλη της δεκαετίας του 90 και στις αρχές της επόμενης και πιο αραιή αργότερα μέχρι και τη διάλυση της το 2009. Στο διάστημα αυτό άνοιξαν και για μια άλλη επιρροή, τους Tindersticks, ενώ διασκεύασαν και Σιδηρόπουλο σε δίσκο διασκευών που κυκλοφόρησε προς τιμήν του.
Την προηγούμενη δεκαετία το ελληνόφωνο ροκ κύμα των 90s παρήκμασε. Όπως είδαμε, βασικές μπάντες του ύφους διαλύθηκανκαι ο αγγλικός στίχος επανήλθε μαζικότερα.Πιο επιτυχημένο συγκρότημα της δεκαετίας αυτής,αν και σε πιο pop/rockύφος οπι Raining Pleasure, έγναν ευρέως γνωστοί μέσα από μία τηλεοπτική διαφημίση. Πήραν όμως τη “ρεβάνς” το 2004, όποτε και κυκλοφόρησαν το δίσκο “Reflections”, διασκευάζοντας το κλασικό έργο του Μάνου Χατζηδάκι με τους New York Rock n Roll Ensemble από το 1971 , το πιο μοσχοπουλημένο έλληνα καλλιτέχνη στο εξωτερικό, απoσπώντας εξαιρετικές κριτικές.
Έχοντας ήδη μπει στην δεύτερη δεκαετία του 2000 και με δεδομένη την αλλαγή στον τρόπο που η μουσική μοιράζεται αλλά και δημιουργείται, βλέπουμε πώς η ροκ μουσική στην Ελλάδα διανύει μια εξίσου δημιουργική φάση, με καλλιτέχνες να παρουσιάζουν δουλειές στ εξωτερικό αλλά και να έχουν αρκετούς ακόλουθους στην εγχώρια σκηνή γεμίζοντας χώρους, πουλώντας δίσκους. Παρόλη τη μυθολογία και την λανθασμένη εντύπωση που είχαν δημιουργήσει Τύπος, ραδιόφωνο και δισκογραφικές εταιρίες, η ροκ μουσική στην Ελλάδα δεν σταμάτησε να ανθεί ούτε να κεντρίζει το ενδιαφέρον όντας πια το μόνο ιδίωμα που πρεσβεύει αυτή τη στιγμή την ποιότητα μιας και πια αποσύρεται παρακμιακά η έννοια του νεοσκυλάδικου(sic) που ευδοκίμησε τις περασμένες ιλουστρασιόν δεκαετίες.
Όπως είχε πει και ο μέγιστος Φρανκ Ζάππα: Το μυαλό είναι σαν το αλεξίπτωτο. Δεν δουλεύει εκτός αν είναι ανοιχτό.
Οπότε, κρατήστε τα αυτιά σας ανοιχτά… την αισθητική σας σε ετοιμότητα και ψαχτείτε σε έναν κόσμο που δεν έπαψε ποτέ να φτιάχνεται από ανθρώπους που έψαχναν άλλους Κόσμους.