Οι μπάτσοι και οι αστυνόμοι στα ρεμπέτικα του 1930

24grammata.com/ από τη ζωή των λέξεων / ιστορία του τραγουδιού

Από το “κυρ αστυνόμε μη βαράς…” στο “τούτοι οι μπάτσοι που ήρθαν τώρα…”

και από τους “μαύρους” του Βαμβακάρη στους κατάμαυρους της αντιτρομοκρατικής

Ρεμπέτικα τραγούδια για τους μπάτσους και τους αστυνομικούς στη δεκαετία του 1930

γράφει ο Γιώργος Δαμιανός

Η μαγεία της ελληνικής γλώσσας δεν κρύβεται μόνο στη γλώσσα της Διανόησης αλλά και στη γλώσσα των απλών ανθρώπων (αλλά μεγάλων ποιητών), όπως καταγράφονται στη λαϊκή τραγουδοποιία, είτε είναι ανώνυμη (δημοτικά τραγούδια), είτε επώνυμη (λαϊκά τραγούδια)

Τι σημαίνει η λέξη “μπάτσος”;

Μελετώντας το ρεμπέτικα τραγούδια της δεκαετίας του 1930 θα ακούσετε σπάνια τη λέξη μπάτσος.

Το “μπάτσος” (από το τουρκικό baç > αστυνόμος, φοροεισπράκτορας) πάντα με υποτιμητική σημασία, αρχικά, δήλωνε τον τούρκο φοροεισπράκτορα, που έπαιρνε αυθαίρετα και δια της βίας χαράτσια από τους υπηκόους (λέτε, σήμερα, να μετονομαστούν σε “μπάτσοι” οι υπάλληλοι της ΔΕΗ;)

Η λέξη μπάτσος αναφέρεται, μάλλον, για πρώτη φορά σε τραγούδι στο “τούτοι οι μπάτσοι που ήρθαν τώρα” σε ηχογραφημένο το1928, Νέα Υόρκη από τον Γιαννάκη Ιωαννίδη και στο μπουζούκι τον Μανώλη Καραπιπέρη

κάνετε κλικ επάνω στα υπογραμμισμένα για να ακούσετε το τραγούδι

http://www.youtube.com/watch?v=8atsham7R90

Υπάρχει και ένα άλλο τραγούδι αρκετά πιο αθυρόστομο και με την πασίγνωστη κατάληξη “μάγκες πιάστε τα γιοφύρια/ μπάτσοι κλ…”. Η παρακάτω εκτέλεση, όμως, πρέπει να θεωρείται νεότερη και δε συνάδει με το ρεμπέτικο πνεύμα της δεκαετίας του 1930

http://www.youtube.com/watch?v=fT2mqDsjFrM

Από τα παραπάνω καταλαβαίνουμε ότι ο μπάτσος δε συνδέεται άμεσα με τον χωροφύλακα (γι αυτό και το “μπάτσοι και χωροφυλάκοι”. Ίσως, ο μπάτσος να ήταν ο χαφιές, ο παρακρατικός, που συνεργαζόταν με την αστυνομία για να δέρνει τον κοσμάκη με την ανοχή και την εποπτεία της αστυνομίας.

Το 1934 η λέξη “μπάτσος” αναφέρεται και στο τραγούδι με τίτλο “μάγκες” του Μπάτη (αναφέρεται ως ερμηνευτής του τραγουδιού, αλλά στην πραγματικότητα τραγουδά ο Παγιουμτζής). Πρόκειται, στην πλειοψηφία τους, για παλιά μουρμούρικα δίστιχα της φυλακής

http://www.youtube.com/watch?v=FvNCP0huifk

 

Ήρθαν μπάτσοι βρε και μας πήραν

και στου Συγγρού καλέ μας πήγαν

Θα ‘ρθούνε μπάτσοι να ορκιστούνε

και ψέματα να μη σας πούνε

Οι ρεμπέτες της δεκαετίας το 1930 είχαν πολύ προσεκτική και σεμνή έκφραση. Δε χρησιμοποιούσαν βωμολοχίες, ούτε σεξουαλικά υπονοούμενα.Οι αστυνόμοι ήταν γνωστοί και ως “καρακόλια”. Ο Μάρκος Βαμβακάρης τους αποκαλεί “μαύρους” στο “χθές το βράδυ στο σκοτάδι”, 1935

Χτες το βράδυ στο σκοτάδι
Με στριμώξανε δυο μαύροι

κάνετε κλικ επάνω στα υπογραμμισμένα για να ακούσετε το τραγούδι

http://www.youtube.com/watch?v=O01l6wcczbg

Όσο και αν μας κάνει εντύπωση στα γνήσια ρεμπέτικα του 1930 υπάρχουν οι ευγενικές εκφράσεις (όπως και ευγενικοί ήταν οι ρεμπέτες): “έρχεται η αστυνομία” και το “κυρ αστυνόμε, μη βαράς” ίδιος στίχος και στο  “λαχανάδες” καθώς και στο “μανάκι μου”

είμαι πρεζάκιας, του Γιοβάν Τσαούς.
Σαν αποθάνω φίλε μου
έρχεται αστυνομία
μετά το σκουπιδιάρικο
και κάνει την κηδεία

κάνετε κλικ επάνω στα υπογραμμισμένα για να ακούσετε το τραγούδι

http://www.youtube.com/watch?v=WOd_KkQiB-s

Κάτω στα λεμονάδικα (Οι λαχανάδες), συνθέτης: Παπάζογλου, έτος ηχογρ.1934

Κυρ αστυνόμε μη βαράς…

κάνετε κλικ επάνω στα υπογραμμισμένα για να ακούσετε το τραγούδι

http://www.youtube.com/watch?v=lZa8byOAlUs

Μανακι μου
Κυρ-αστυνόμε, μη βαράς
δεν φταίω εγώ ο φουκαράς

http://www.youtube.com/watch?v=fqcfve43fu0

Το τραγούδι είναι παραδοσιακό της Μ. Ασίας. Έχει ηχογραφηθεί  το 1925 από την Μαρίκα Παπαγκίκα και από τότε έχουν ακολουθήσει εκατοντάδες ερμηνείες. Ας μου επιτρέψετε την παραπάνω ερασιτεχνική ηχογράφηση (έχει συναισθηματική αξία για τον γράφοντα, μιας και ακούγονται γνωστές,  και φάλτσες φωνές, στα σεγόντα). Τραγουδά ο Νίκος Παπάζογλου με την παρέα του, καθώς διασκεδάζουν σε ένα καφενείο στην Ίο, το 2004. (μεταφορτώθηκε από τον trixorod)