Sep
24grammata.com/ μουσική
γράφει ο ΑΠOΣTOΛOΣ KΩΣTIOΣ
Καθηγητής Μουσικολογίας Πανεπιστημίου ΑΘηνών
ΟΙ ΕΠΕΤΕΙΟΙ, οι σχετικές με τις κυρίαρχες προσωπικότητες του μουσικού χώρου (για να περιοριστούμε στην περίπτωση Σκαλκώτα) παίζουν ρόλο κινήτρων, τα οποία ωθούν σε συγκεκριμένες ενέργειες με στόχο την περαιτέρω ανάδειξη ενός ήδη -πριν από τον θάνατο τού δημιουργού- λίγο ώς πολύ ευρύτερα αποδεκτού έργου. Oμως, στην περίπτωση του Σκαλκώτα δεν συντρέχει αυτό το «περαιτέρω», δηλ. οι επέτειοι δεν καθίστανται αφορμές εντατικοποίησης των προσπαθειών, ώστε να αναδεικνύονται ως κορυφώσεις μιας διαδρομής χωρίς χάσματα. Το έργο του Σκαλκώτα ανακαλύφτηκε μετά τον θάνατο του συνθέτη και επανακαλύπτεται κάθε τόσο ευκαιριακά, χωρίς να εδραιώνεται η θέση του στην παγκόσμια μουσική συνείδηση.
Από την άλλη, για κανέναν άλλον Eλληνα συνθέτη δεν έχουν γίνει τόσα πολλά όσα για τον Σκαλκώτα. Αυτή η αναντιστοιχία προσπαθειών και αποτελέσματος προβληματίζει: τι άλλο θα μπορούσε να επιχειρηθεί ώστε το έργο του, από αξιοπερίεργο αντικείμενο διαδοχικών ανακαλύψεων, να μεταβληθεί -επιτέλους- σε αναπόσπαστη συνιστώσα της ελληνικής και διεθνούς μουσικής ζωής; Αλλά και τι μπορεί να ελπίζει κανείς, γενικά, για τους άλλους Eλληνες συνθέτες, για τους οποίους ούτε έχουν καταβληθεί ούτε καταβάλλονται ανάλογες προσπάθειες;
Τα ερωτήματα προσδίδουν ένα διαφορετικό νόημα στην επέτειο Σκαλκώτα: της υποχρέωσης να προχωρήσουμε στην αναγωγή του ειδικού σε γενικό, αγγίζοντας τις μόνιμα ανοιχτές πληγές, τις διάσπαρτες στο σώμα της ελληνικής μουσικής:
Ο Νίκος Σκαλκώτας σε ταβερνάκι της οδού Ιάσονος 34α. Εκατό χρόνια μετά τη γέννησή του η Πολιτεία εξακολουθεί να αδιαφορεί για τη μουσική του (πηγή: Αρχείο Σκαλκώτα).
Γιατί η μουσική του Σκαλκώτα δεν παίχτηκε όσο ζούσε ο συνθέτης και γιατί εξακολουθεί το έργο προγενέστερων και μεταγενέστερων Ελλήνων συνθετών να μένει στο μεγαλύτερο ποσοστό ανεκτέλεστο;
Γιατί η μουσική εκπαίδευση παραμένει μοιρασμένη ανάμεσα στα Υπουργείο Πολιτισμού (ιδιωτικά ωδεία) και Παιδείας (πανεπιστημιακά μουσικά τμήματα);
Γιατί δεν ιδρύθηκαν ακόμη μουσική ακαδημία, ούτε εθνική μουσική βιβλιοθήκη και αρχείο;
Γιατί οι κυριότεροι μουσικοί οργανισμοί μας, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και η Εθνική Λυρική Σκηνή, παραμένουν η πρώτη μισοστεγασμένη και η δεύτερη χωρίς το δικό της σπίτι;
Πώς θα προωθηθεί η ελληνική μουσική χωρίς στήριξη από την Πολιτεία των εκδόσεων, ηχογραφήσεων, περιοδειών κ.λπ.;
Πώς θα ξυπνήσει το διεθνές ενδιαφέρον για την ελληνική μουσική όταν στερούμαστε των υπηρεσιών ενός Κέντρου Πληροφόρησης;
Ποια σχέση μπορεί να έχουν τα ελλείμματα αυτά με την επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννηση του Σκαλκώτα; Πιστεύουμε ότι η περίπτωση του Σκαλκώτα αποτελεί νοσηρό σύμπτωμα μιας γενικότερης κατάστασης, για τη δημιουργία και τη μη θεραπεία της οποίας ευθύνονται οι εκάστοτε εντεταλμένοι της Πολιτείας, που -έως σήμερα τουλάχιστον- αρκέστηκαν σε ανεκπλήρωτες υποσχέσεις.
Ζώντας από κοντά τα γεγονότα της μουσικής μας ζωής, δεν μπορούμε αγόγγυστα να υφιστάμεθα τις συνέπειες των ελλειμμάτων, να μην προβληματιζόμαστε: όταν συσσωρεύονται οι αποχρώσες ενδείξεις ότι η Πολιτεία δεν ανταποκρίνεται ανάλογα, στο μέγεθος και στον δυναμισμό του ελληνικού πολιτισμού· όταν δεν γίνεται αντιληπτό και ευρύτατα αποδεκτό ότι οποιαδήποτε άλλη χώρα που θα είχε το δικό μας μουσικό δυναμικό, θα διεκδικούσε πρωταγωνιστικό ρόλο στη διεθνή μουσική σκηνή αντί να παραμένει ουραγός· όταν τα ποικίλα αδιέξοδα μάς εξωθούν στη φρικτή υποψία ότι έχουμε καταδικαστεί να ανήκουμε σε χώρα αποκλειστικά εισαγωγής ξένων πολιτιστικών προϊόντων, μεταπράτες ή το πολύ – πολύ «υπηρέτες» ενός ανώτερου πολιτιστικού είδους, το οποίο εμείς, δήθεν, δεν έχουμε τις φυσικές και επίκτητες ικανότητες να συν-δημιουργούμε· όταν…
Κανένας Μάντζαρος, κανένας Καλομοίρης, κανένας Ριάδης, κανένας Χρήστου, κανένας Σκαλκώτας, κανένας Ξενάκης, κανένα δέντρο δεν θα ευδοκιμήσει, δεν θα δώσει καρπούς με διεθνή διάδοση και αποδοχή, αν δεν καλλιεργηθεί το δάσος, με άλλα λόγια, αν δεν εξασφαλιστεί συνέχεια, παράδοση, αν η Ελλάδα δεν πολιτογραφηθεί ως μουσική χώρα στη διεθνή μουσική κοινότητα.
Για όσα δεν έγιναν και έπρεπε να έχουν γίνει, υπεύθυνοι είναι οι εκάστοτε «υπεύθυνοι». Πρόκειται για άγνοια των θεμάτων και των προβλημάτων από μέρους εκείνων που οφείλουν να τα γνωρίζουν; Για έλλειψη ενδιαφέροντος; Για ιεράρχηση αναγκών τέτοια που ποτέ να μην έρχεται η σειρά της μουσικής; Για παρακώλυση και ματαίωση ενεργειών; Είναι αληθινά κρίμα να ενοχοποιείται συλλήβδην η μουσική μας οικογένεια, να καταγγέλλονται οι συνάδελφοι του Σκαλκώτα ότι συμμάχησαν εναντίον του, ότι τον οδήγησαν στην απομόνωση, στην απόγνωση, στη σχιζοφρένεια· ενοχή, που μεταφέρεται στις πλάτες μας, μας συνθλίβει, μας εμποδίζει να διακρίνουμε τα πραγματικά αίτια της μόνιμης καχεξίας μας, αλλά και να δώσουμε απαντήσεις στα ερωτήματα που γεννά η ζωή και το έργο του συνθέτη.
Φυσικό δεν είναι, στο αδιέξοδο και την αγωνία μας, να υψώνουμε τη φωνή μας; Δεν μπορούμε να μένουμε «βουβοί, μοιραίοι και άβουλοι αντάμα, [προσμένοντας] ίσως κάποιο θάμα».http://www.kathimerini.gr