Το περιβόλι του Επίκουρου [Anatole France – απόδοση Πέτρος Χάρης]

Εάν/ φιλοσοφία (ένθετο του 24grammata.com)

Είναι μεγάλη πλάνη να νομίζουμε πώς οι επιστημονικές αλήθειες διαφέρουν ουσιώδικα από τις κοινές αλήθειες. Δε διαφέρουν παρ’ από την έκταση και την ακρίβεια. Από πρακτική άποψη, είναι σημαντική η διαφορά. Μα δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η παρατηρητικότητα του σοφού σταματάει στην επιφάνεια και στο φαινόμενο, χωρίς ποτέ να μπορεί να διαπεράσει την ύπαρξη ούτε να ξέρει τίποτ’ από την αληθινή φύση των πραγμάτων. Ένα μάτι οπλισμένο με μικροσκόπιο δεν είναι λιγότερο ανθρώπινο μάτι. Βλέπει περισσότερο από τάλλα μάτια, δε βλέπει αλλιώτικα. Ο σοφός πολλαπλασιάζει τις σκέσες του ανθρώπου με τη φύση, μα του είναι αδύνατο ν’ αλλάξει στο παραμικρό τον ουσιώδικο χαραχτήρα των σκέσεων αυτών. Βλέπει πως προέρχουνται μερικά φαινόμενα που ξεφεύγουν σ’ εμάς, μα του είναι απαγορευμένα, όσο και σ’ εμάς να μάθει γιατί προέρχουνται.

Να ζητάμε μιαν αρχή από την επιστήμη είναι σα να εκθέτουμε τον εαυτό μας σε σκληρά λάθη. Πίστευαν εδώ και τρακόσια χρόνια πως η γη ήταν κέντρο της δημιουργίας. Ξέρουμε τώρα πως δεν είναι χαρά μια πηγμένη σταγόνα ήλιου. Ξέρουμε ποιά αέρια καίνε στην επιφάνεια των πιο μακρινών άστρων. Ξέρουμε πως το σύμπαν, μέσα στο οποίο είμαστε πλανώμενη σκόνη, γεννάει και καταβροχτίζει σε μιαν εξακολουθητική εργασία. Ξέρουμε πως γεννάει ακατάπαυτα και πως πεθαίνει άστρα. Μα σε τι η αρχή μας θα ‘χε αλλάξει από τις τόσο τεράστιες ανακάλυψες; Οι μητέρες γι’ αυτό αγάπησαν περισσότερο ή λιγότερο τα παιδάκια τους; Νοιώθουμε περισσότερο ή λιγότερο την ομορφιά των γυναικών; Η καρδιά χτυπάει αλλιώς στο στήθος των ηρώων; Όχι! Όχι! Αν η γη είναι μικρή ή μεγάλη, δε νοιάζει τον άνθρωπο. Είναι αρκετά μεγάλη για να πονούν, ν’ αγαπούν. Ο πόνος κ’ η αγάπη, να οι δυο όμοιες πηγές της αστείρευτης ομορφιάς της. Ο πόνος! Τι θεία παραγνώριση ! Του χρωστάμε ό,τι καλό είναι μέσα μας, ότι δίνει αξία στη ζωή. Του χρωστάμε τον οίχτο, του χρωστάμε το θάρρος, του χρωστάμε όλες τις αρετές. Η γη δεν είναι παρά ένα σπειρί άμμος στην ατελείωτη έρημο τον κόσμων. Μα, αν δε πονούν παρά στη γη μόνο, είναι πιο μεγάλη απ’ όλο τον άλλο κόσμο. Τι λέω; Είναι το παν και το υπόλοιπον δεν είναι τίποτα. Γιατί, άλλωστε, δεν υπάρχει ούτε αρετή ούτε πνεύμα. Τι είναι το πνεύμα χαρά η τέχνη που μαγεύει τον πόνο; Είναι το μόνο αίστημα που η ηθική αναπαύει φυσικά. Από πολύ μεγάλα πνεύματα τραφήκανε το ξέρω άλλες ελπίδες. Ό Ρενάν αφηνόταν θεληματικά, γελώντας, στο όνειρο μιας επιστημονικής ηθικής. Είχε στην επιστήμη πίστη σχεδόν απεριόριστη. Πίστευε πως θ’ άλλαζε τον κόσμο, επειδή τρυπάει τα βουνά. Δεν πιστεύω, όπως εκείνος, πως μπορεί να μας θεοποιήσει. Να λέω την αλήθεια, δεν έχω γι’ αυτό καμιάν επιθυμία. Δε νιώθω μέσα μου την ύλη ενός θεού, όσο μικρού κι αν είναι. Η αδυναμία μου μού είναι ακριβή. Κρατιέμαι στην ατέλεια μου όπως στην αιτία της ύπαρξης μου.

Βρήκα στους σοφούς την απλότητα των παιδιών και κάθε μέρα βλέπουμε αμαθείς που νομίζουν τον εαυτό τους άξονα του κόσμου. Αλίμονο! Καθένας μας βλέπει στον εαυτό του τo κέντρο τοy σύμπαντος. Είναι το κοινό ονειροπόλημα. Ο δρομοκαθαριστής δεν χωρίζεται απ’ αυτό. Γίνεται από τα μάτια του, που οι ματιές τους, στρογγυλεύοντας γύρω του το θείο θόλο, τον βάζουν σε ωραία θέση ανάμεσα σ’ ουρανό και γη. Ίσως η πλάνη αυτή να ‘χει κλονιστεί λίγο σ’ εκείνον που έχει σκεφτεί πολύ. Η ταπεινοσύνη, σπάνια στους μορφωμένους, είναι πιο σπάνια στους αγράμματους.

Πηγή Ο Νουμάς Τεύχος 769 http://xantho.lis.upatras.gr/test2.php?art=18462