Οι Έξι Αιρετικοί Φιλόσοφοι της Ινδίας

Εάν (ένθετο του 24grammata.com)/ φιλοσοφία

Οι Έξι Αιρετικοί Φιλόσοφοι της Ινδίας και Ένα σύντομο Λεξικό Όρων Ινδικής Φιλοσοφίας και Ινδουισμού.

γράφει ο Θανάσης Αθανάσιος

Ονομαστικά οι Έξι Αιρετικοί Φιλόσοφοι:

• Makkhali Gosala (ντετερμινισμός),
• Purana Kassapa (μη-πράξη),
• Nigantha Nataputta (Mahavira),
• Ajita Kesakambali (μηδενισμός),
• Pakudha Kaccayana (ατομικισμός) και
• Sanjaya Belatthiputta (σκεπτικισμός).

Shramanas ονομάζονταν, συνολικά, όλοι οι μη-Βραχμάνοι δάσκαλοι, οι περιπλανώμενοι φιλόσοφοι, που έψαχναν την Moksha, την απελευθέρωση, ασκητεύοντας πολύ αυστηρότερα απ’ τους Βουδιστές. Εδώ θα δούμε, συνοπτικά, τους 6 σημαντικότερους αιρετικούς φιλοσόφους, την εποχή του Βούδα.

Ενώ οι Βραχμάνοι (Brahmana) ήταν ειδικοί στο Brahman, το απόλυτο, σπεσιαλίστες στα τελετουργικά και την αυθεντία των Βεδών, οι Shramanas μάλλον απέρριπταν τις τελετουργίες και τις Βέδες. Ας πούμε πως οι Shramanas ήταν οι αποκλίνοντες και οι αιρετικοί. Θα φανεί πως αναπτύχθηκαν όλες, σχεδόν, οι δυνατές θεωρίες, όπως συνέβη κατόπιν με τις αρχαίες Ελληνικές σχολές φιλοσοφίας.

Οι Ajivakas

Οι Ajivakas («οι της εναλλακτικής ζωής», ajiva σημαίνει ειδικός τρόπος ζωής, διαφορετικός απ’ τον καθιερωμένο) είχαν ως δάσκαλο τον Makkhali Gosala.
Οι Ajivakas θεωρούνται οι πιο σκληροί ασκητές, ανάμεσα σε όλες τις ομάδες του ινδουισμού και τα τάγματα του βουδισμού. Τα δόγματά τους, όμως, ίσως προέρχονται από δύο άλλους περιπλανώμενους φιλοσόφους: του Purana Kassapa και του Pakudha Kaccayana. Οι Ajivakas αρνούνται την ιδέα του Karma, ότι η κατάσταση του  ανθρώπου μπορεί να είναι συνέπεια των ενεργειών του, σε προηγούμενες υπάρξεις, και πως οι ενέργειές του, στην τωρινή του ύπαρξη, θα έχουν κάποιο αντίκτυπο στις μελλοντικές. Οι άνθρωποι πρέπει να περάσουν από 8.400.000 kalpas (μία kalpa ισούται με 4.320.000.000 χρόνια) και να γεννιούνται συνεχώς, και στο τέλος γίνονται ασκητές, στην τελευταία ύπαρξη.

Ο Makkhali Gosala ανήκε στη σέκτα των γυμνών ασκητών (acelaka), όπως και ο Purana. Πίστευε πως οι υπάρξεις καθορίζονται από τρεις παράγοντες: μοίρα (niyati), είδος (sangati) και φύση του εαυτού (bhava). Προτεραιότητα, στο σύστημα του Gosala, είναι η άρνηση της αποτελεσματικότητας της θέλησης.
Το σύστημα του Gosala είναι μοιρολατρικό, ή ντετερμινιστικό. Ο άνθρωπος πρέπει να γεννηθεί και να πεθάνει, και να περάσει μέσα από όλες τις αναγεννήσεις έως ότου φθάσει στο τέλος.

Ο Purana Kassapa υποστηρίζει πως το καλό  (punna) και το κακό (papa) δεν υπάρχουν. Το καλό και το κακό, ή ακόμα κι η ευθύνη, δεν έχουν καμία ουσιαστική υπόσταση στον κόσμο, καμία επίδραση στην ψυχή.  Δηλαδή: ό, τι και να κάνει κανείς, είτε προσεύχεται και κάνει αγαθοεργίες, είτε σκοτώνει και ληστεύει, δεν επιδρά με κανένα τρόπο. Η διδασκαλία του Purana ονομάζεται akriya, δηλαδή μη-δράση. Οι ενέργειές μας δεν είναι ούτε καλές ούτε κακές, δεν έχουν καμία επίδραση, δεν είναι καθόλου ενέργειες. Διεύρυνε τη θεωρία της μη-πράξης, της ‘akriyavada’. Πρέπει να ήταν μεγαλύτερος απ’ τον Gosala, αλλά αυτό δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να ήταν μαθητής του.


Ajita Kesakambala
Το δόγμα του μηδενισμού (ucchedavada) δίδαξε πως οι προσφορές και οι θυσίες δεν έχουν κανένα νόημα. Πως δεν υπάρχει ούτε κόλαση ούτε παράδεισος. Η θεωρία του Ajita είναι από τις πρώτες υλιστικές στην Ινδία, αν όχι η πρώτη. Φαίνεται πως είχε υποστηρίξει: «Ούτε η καλή ούτε η κακή πράξη παράγουν αποτέλεσμα. Αυτός ο κόσμος δεν υπάρχει, ούτε ο επόμενος».

Ο Pakudha Kaccayana  
Η θεωρία του Pakudha Kaccayana είναι, ίσως, η πρώτη ατομικιστική  θεωρία της Ινδίας. Η θεωρία του έχει χαρακτηριστεί από μελετητές ως: «Παρμενίδειο δόγμα της ακινησίας» και «Ελεατικός ατομικισμός», και σίγουρα, έως ένα βαθμό, οι παραλληλισμοί σχηματίζονται αβίαστα στο νου του αναγνώστη.
Τα 7 στοιχεία, κατά τον Pakudha,  είναι: γη, νερό, φωτιά, αέρας, ζωή (jiva), χαρά (sukha) και θλίψη (dukkha). Ας προσεχτεί πως χρησιμοποιεί τις πιο «αισθητικές» έννοιες: sukha/ dukkha (αντί για punna/ papa, που είναι περισσότερο «ηθικές», και τις είδαμε στον Purana). Αυτά τα εφτά στοιχεία είναι σταθερά και δεν επηρεάζουν το ένα το άλλο. «Κανείς δεν σφάζει ούτε προκαλεί σφαγή, κανείς δεν ακούει, κανείς δε γνωρίζει κτλ.» «Ακόμα κι αν κάποιος σκίσει με σπαθί ένα κεφάλι, δεν αφαιρεί ζωή, αφού το σπαθί διαπερνά, απλώς, τα εφτά στοιχεία».
Το δόγμα του «αυτό ή το άλλο» (annonavada) ήταν ένα είδος της μη-πράξης (akiriyavada). Ο Pakudha αρνείται την ύπαρξη του προσώπου.

Οι Jains

Ο Mahavira («ο μεγάλος ήρωας»), ή Nigantha Nataputta, ο ηγέτης της Jain κοινότητας, φαίνεται πως γνώριζε το Gosala, τον ηγέτη των Ajivakas. Η βιβλιογραφία είναι διχασμένη ως προς το ποιος ήταν δάσκαλος και ποιος ο μαθητής. Και παρόλο που οι Ajivakas είχαν περιορισμένη δράση κι εμβέλεια, έχουν παραμείνει ως εναλλακτική των Βραχμανικών τακτικών έως και σήμερα. Η επικράτηση του Jain μπορεί να αποδοθεί στον συνθετικό του χαρακτήρα. Δηλαδή, ενώ ο Βουδισμός απέρριψε συλλήβδην τις τελετές και τις θυσίες των Βραχμάνων, οι Jains κράτησαν αρκετές και μάλιστα δημιούργησαν δικές τους ιεροτελεστίες, για κάθε περίσταση: γάμους, βαφτίσια κτλ.  Οι Jains διατηρούσαν την «ηθική» διάσταση, οπότε οι ενέργειες μπορούσαν να καθορίσουν το karma.

Οι Lokayatas (loka= πράγμα, ύλη)

Οι Lokayatas,  υλιστές ή πραγματιστές, θεωρούν πως ο άνθρωπος είναι απολύτως ελεύθερος, απορρίπτοντας όλη τη μεταφυσική και τον ιδεαλισμό. Κάθε υπόσταση έχει τη δική της φύση, και αυτοκαθορίζεται. Αρνούνται, λοιπόν, την ηθική αιτιότητα. Με δυο λόγια: η ηθική τους είναι yadrccha, που σημαίνει «πράξε- όπως- θες». Συμφωνούν με τους Ajivakas στην απόρριψη της ηθικής αιτιότητας, αλλά για διαφορετικούς λόγους. Εδώ ο ύψιστος σκοπός είναι η ηδονή των αισθήσεων (Kama).
«nasti dattam nasti hutam nasti paralokam» σημαίνει: «δεν έχουν σημασία τα δώρα, δεν αποδίδουν οι θυσίες και οι προσφορές, δεν υπάρχει επόμενος κόσμος»
Οι Lokayatas υποστήριζαν πως ένα αόρατο και άπιαστο Brahman είναι ανύπαρκτο.

Οι Σκεπτικιστές

Οι Σκεπτικιστές απέφευγαν την επιχειρηματολογία, και δεν μιλούσαν καν για αλήθεια. Έμφαση δινόταν στην ηρεμία της ψυχής –την αταραξία-  και τη φιλία.
Ο ηγέτης τους ήταν ο Sanjaya Belatthiputta.

ΣΥΝΤΟΜΟ ΛΕΞΙΚΟ ΟΡΩΝ ΙΝΔΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΙΝΔΟΥΙΣΜΟΥ

-Adharma: το ανάξιο, το άδικο, η αποτυχία.
-Advaita: μη- δυισμός (a= μη, dvaita= δύο). Η Advaita Vedanta ήταν η πρώτη θεωρία περί μη- δυαδικότητας. Ένα απ’ τα 6 βασικά ορθόδοξα συστήματα (astika) της Ινδικής Φιλοσοφίας. Οι ρίζες του βρίσκονται στις Βέδες και τις Ουπανισάδες. Το κεντρικό δίδαγμα της Advaita Vedanta είναι η ταύτιση της ατομικής ψυχής (jiva) με το απόλυτο (Brahman).
-Agni: φωτιά, Βεδικός Θεός.
-Aja: αγέννητος, αδημιούργητος.
-Akama: χωρίς επιθυμίες, χωρίς πάθη.
-Anatman : χωρίς υπόσταση, χωρίς εαυτό. (atman=εαυτός). Η Βουδιστική θεωρία.
-Antaratman: συνείδηση, εσώτερος εαυτός.
-Arhat: φωτισμένος, άγιος, άξιος λατρείας (arh= άξιος).
-Arjuna: λευκός, λαμπρός, καθαρός. Τον συναντάμε στο σπουδαίο έργο της, Μπακτί παράδοσης,  Bhagavad-Gita (το οποίο ανήκει στο έπος Mahabharata), όπου συνομιλεί με τον Κρίσνα.
-Asta- Murti: οι οκτώ μορφές του Θεού (Siva): γη, νερό, αέρας, φωτιά, ουρανός, ήλιος, φεγγάρι κι ανθρωπότητα.
-Atman /atma: «αναπνοή» (απ’ τη ρίζα at= αναπνέω). Ο ενδότερος εαυτός.
-Bhagavad-Gita: «άσμα του Θεού». Όπως είπαμε η Γκίτα εμπεριέχεται στο Mahabharata, το οποίο διηγείται τον πόλεμο ανάμεσα στους Pandavas, τους νόμιμους διαδόχους ενός βασιλείου στο Δελχί, και των ξαδέλφων τους, των Kauravas, οι οποίοι έχουν σφετεριστεί το θρόνο.
-Bhagavan: Θεός, Κύριος.
-Bhakti: αφοσίωση. (bjah= αγαπώ, λατρεύω). Το Μπακτί είναι ένα λαϊκό, συναισθηματικό, κίνημα για όλες τις κάστες και τις τάξεις.
-Bhrama: ψευδαίσθηση, σφάλμα, παραίσθηση.
-Brahma: ο δημιουργός του σύμπαντος. Ένας εκ των τριών (της Trimurti).
-Brahma-bhava: η κατάσταση του να είσαι το Απόλυτο (Brahman).
-Brahman: η απόλυτη πραγματικότητα. Το Θεϊκό. Ο πέρα από λόγια.
-Brahmana: ο ανήκων στην ανώτερη τάξη, των βραχμάνων. Αγνός και άγιος. Τηρεί τις Βέδες και λατρεύει τον Κύριο.
-Buddhi: διάνοια
-Dhamma: Dharma, αξία, θρησκευτικό καθήκον, νόμος, θρησκεία, στόχος της ζωής, ποιότητα, αιτία. Κυριολεκτικά σημαίνει αυτό που κρατά τα πράγματα ενωμένα.
-Duhkha: πόνος, οδύνη, δυστυχία. Αποτελεί την Πρώτη Ευγενή Αλήθεια του Βουδισμού.
-Gopi: φιλενάδα του Krsna. Οι Gopies είναι ενσαρκώσεις της ιδανικής αφοσίωσης στο θεό.
-Guna: ποιότητα, χαρακτηριστικό, κατάσταση. 3 ποιότητες που χαρακτηρίζουν τους ανθρώπους: Sattva: αγνότητα, φως, αρμονία, rajas: δραστηριότητα, πάθος, tamas: άγνοια, οκνηρία, ανία.
-Guru: δάσκαλος, μεγάλος. Ένας πνευματικός άνθρωπος που έχει προσεγγίσει την Μοναδικότητα του Ενός. Στον Ινδουισμό ο πραγματικός Guru είναι ο θεός: guru-deva. Gu είναι το σκότος, ru η διάλυσή του.

-Hari: επίθετο του Vishnu, και ιδιαίτερα του Krsna. Αυτός που «διαλύει», ο «κιτρινο-πράσινος», ο «καστανόξανθος». Ο που διαλύει την άγνοια.
-Indra: «αρχηγός», δυνατός, παντοδύναμος. Εκ του βεδικού πανθέου. Βασιλιάς του Παράδεισου, θεός της αστραπής, της βροχής, της βροντής.
-Jihva: η γλώσσα.
-Jiva: ατομική ψυχή, ενσαρκωμένη. Ο «εαυτός» των αισθήσεων σε αντιδιαστολή προς τον πραγματικό εαυτό, το Atman.
-Kali: η «μαύρη», η τρομερή μορφή της θεάς. Μητέρα του χρόνου και του θανάτου.
-Kama: ηδονή, επιθυμία, λαγνεία, αγάπη (ρίζα kam=επιθυμώ). Η θεά της ομορφιάς και της αγάπης, γεννημένη απ’ το νου του Brahma.
Karma: δράση, αιτία και αιτιατό, φυσική, πνευματική, λεκτική δράση.
-Krsna: «μαύρος», η ένατη ενσάρκωση του Vishnu (avatara), ο «σκοτεινός», ο «σκούρος μπλε». (μαύρο ή σκούρο μπλε είναι το χρώμα του απείρου, του άμορφου).
-Loka: κόσμος, σύμπαν.
-Mantra: ιερή λέξη, ή φράση, με πνευματική δύναμη, ύμνος, μορφή ήχου.
Δύο ειδών: kanthika: που χρωματίζονται απ’ την φωνή και την εκφορά, και ajapa: μη εκφρασμένες, δεν λέγονται παρά επαναλαμβάνονται αιωνίως.
-Mantra-Yoga: η Yoga της Θεϊκής Λέξης.
-Manu: ο νομοθέτης της Ινδικής παράδοσης.
-Mauna: ησυχία.
-Maya: η αρχή της εμφάνισης, ψευδαίσθηση, μυστική δύναμη, δύναμη του θεού.
-Mitra: φίλος, συντροφιά. Ο Βεδικός Θεός της αρμονίας.
-Moksa: απελευθέρωση, πνευματική ελευθερία. Ο τελικός σκοπός της ανθρώπινης ζωής. (απ’ τη ρίζα moks= ελευθερώνω)
-Mrtyu: ο Θάνατος
-Mudra: χειρονομία (mud= χαρά, ra=δίνω). Στη Γιόγκα σκοπός της είναι η αυτοσυγκέντρωση, ενώ όλοι οι θεοί απεικονίζονται με ορισμένες χειρονομίες- σύμβολα
-Mukta-jiva: απελευθερωμένη ατομική ψυχή. .
-Mukti: απελευθέρωση
-Muni: ασκητής, σοφός, σιωπηλός.
-Muni dharma: τα καθήκοντα ενός σοφού.
-Naga: φίδι, γυμνός, αιρετικός.
-Nataraja: «βασιλιάς του χορού», Κύριος του χορού, ο θεός Siva. (Nata= χορευτής, raja= βασιλιάς). Σκοπός του χορού του Siva είναι να αποδεσμεύσει τις ψυχές απ’ τις ψευδαισθήσεις. Το κοσμικό παιχνίδι, ή το lila, είναι ο χορός του Siva. Θέτει σε κίνηση τον κόσμο, κι ύστερα καταστρέφει όλες τις φόρμες και τα ονόματα, με το χορό του.
-Nirvana: εξάλειψη, τελειότητα, η μεγάλη Ειρήνη, η «δροσιά». Για το Βουδισμό είναι ο στόχος της ζωής. Άνευ όρων, απόλυτη ελευθερία.
-Papa: αμαρτία, ανάξιο, κακό.
-Paramita: τα υψηλότερα ιδανικά της πνευματικής τελειότητας, οι αρετές.
-Parvati: η σύζυγος του Siva. «η κόρη του βουνού».  Η Θεϊκή Μητέρα. Uma, Kali κτλ.
-Prajna: σοφία, γνώση.

-Prajna- Paramita: η τελειότερη σοφία. Ονομασία Βουδιστικών γραπτών της σχολής Mahayana.
-Prana: αναπνοή. Οι πέντε βασικές αναπνοές: prana: εκπνοή, apana: εισπνοή, vyana: αυτό μέσω του οποίου τα δύο προηγούμενα συγκρατούνται, samana: μεταφέρει το υλικό της τροφής στο apana και μεταφέρει ποσότητα στα άκρα, και udana: που σχετίζεται με ό, τι πίνει ή τρώει κανείς.
-Pravana: η πανάρχαια λέξη, το AUM. Η λέξη που αναφέρεται στη μυστική συλλαβή ομ.
-Puja: τίμηση, λατρεία, τελετουργική λατρεία.
-Purusa: πνεύμα, ατομική ψυχή, κοσμική περσόνα. Στην Advaita Vedanta ο Υπέρτατος Εαυτός είναι ο μοναδικός Purusa.
-Raja: βασιλικός (δες Nataraja)
-Rama: ευχάριστος, ευχαρίστηση. Ο ήρωας του Ramayana, ενσάρκωση του Vishnu, όπως και ο Krsna.
-Ramayana: «το όχημα του Rama». Το αρχαιότερο επικό ποίημα στα σανσκριτικά. Συνθέτης του ο Valmiki. Το Ramayana περιγράφει τη ζωή της 7ης ενσάρκωσης του Vishnu, του Rama. Πώς απήχθη η σύζυγος του Rama, η Sita, και πώς παρέμεινε αγνή, ώστε να καταλήξει πρότυπο αγνότητας.
-Rta: Νόμος, Δίκαιο, Τάξη. Έπειτα αντικαταστάθηκε με την έννοια dharma.
-Rudra: ο που απομακρύνει τις οδύνες και τις αμαρτίες. Θεός της Βεδικής παράδοσης, που αργότερα έγινε ο Siva.
-Saiva: πιστός του Siva. Saivism είναι η λατρεία του Siva, ενώ Vaishnanism η λατρεία του Vishnu.
-Sakta: παράδοση που θεωρεί τη Sakti την υπέρτατη θεότητα. Αρκετά κοντά στο Saivism. Η Sakti, η σύζυγος του Siva, είναι η ενέργεια. Sak σημαίνει μπορώ. Δεν θα ήταν υπερβολή να λέγαμε πως η Sakti είναι η δύναμη που κινεί το Siva.
-Samana: ισορροπημένη αναπνοή (βλ. prana)
-Samsara: εμπειρική ύπαρξη, ο τροχός της γέννησης και του θανάτου, η ροή του κόσμου, η κοσμική ψευδαίσθηση.
-Sankara: ονομασία του Siva. Ο ευοίωνος.
-Sattva: ένας  εκ των Gunas. Ο αγνός, ο καλός, ο φωτεινός, ο ευχάριστος.
-Sava: κουφάρι, πτώμα.
-Sila: καλή συμπεριφορά, ηθικότητα.
-Sita: σύζυγος του Rama, ηρωίδα του Ramayana. (βλ. Ramayana)
-Siva: το Ανώτερο ον. Κυριολεκτικά σημαίνει καλός ή ευοίωνος.
Έχει 5 λειτουργίες: δημιουργία (srsti), διατήρηση (sthiti), διάλυση (samhara), απόκρυψη, σκοτείνιασμα (tirodhana) και χάρη, έλεος  (anugraha). Ως μέλος της τριάδας (trimurti) μαζί με τον Brahma και το Vishnu, έχει το ρόλο του καταστροφέα. Ο μέγας yogi.
-Siva-bhoga: στάδιο απελευθέρωσης της ατομικής ψυχής, η οποία απολαμβάνει την μακαριότητα του Siva.
-Soma: μεθυστικό ποτό των Βεδικών θυσιών, νέκταρ της αθανασίας.
-Sruti: «αυτό που έχει ακουστεί», αυτόματη αποκάλυψη, όπως στις Βέδες. Σε αντιδιαστολή με το smrti, το οποίο είναι «ό, τι θυμάται κανείς».
-Sura: μεθυστικό ποτό.
-Tamas: ένας εκ τω τριών Gunas. Σκότος, ανία, αδράνεια.
-Tantra: κανόνας, τελετή, θρησκευτική πραγματεία. Ως θρησκευτική πραγματεία έχουν διαλογική μορφή, με συνομιλητές τους Siva και Sakti. Μερικές φορές αναφέρονται ως η Πέμπτη Βέδα. Άλλες φορές αναφέρεται σε πρακτικές, που περιλαμβάνουν επαναλαμβανόμενες απαγγελίες μυστικών συλλαβών ή φράσεων (mantra) και διαλογισμό.
-Tat Tvam Asi: σύνοψη της διδασκαλίας των Ουπανισάδων. «Εσύ Είσαι Αυτό». Περιλαμβανεται στην Chandogya Ουπανισάδ της Sama Βέδα. Σύμφωνα με την Advaita Vedanta αναφέρεται στο γεγονός πως το Απόλυτο (το Brahman) ταυτίζεται με τον άνθρωπο (με το Atman), επομένως όλοι είναι μέρη του Θεού.
-Triloka: οι τρεις κόσμοι.
-Trsna: δίψα, επιθυμία. Βασική έννοια στο βουδισμό, μαζί με την έλλειψη ικανοποίησης και το συνεχές γίγνεσθαι.
-Ugra: δυνατός, ισχυρός, βίαιος, τρομερός, σκληρός, καυτός, κοφτερός. Επίθετο που προσδιόριζε τον Siva ή και τον Rudra.
-Upanishad: «να κάθεσαι δίπλα με αφοσίωση». Ο στόχος της ύπαρξης, βάσει των Ουπανισάδων, είναι η συνειδητοποίηση του Brahman. Οι 10 πιο βασικές ουπανισάδες είναι: Isa, Kena, Katha, Prasna, Mundaka, Mandukya, Taittiriya, Aitareya, Chandogya, Brhadaranyaka. Οι Ουπανισάδες αποκαλούνται και Vedanta, δηλαδή τέλος ή αποκορύφωση των Βεδών.
-Vac: λόγος, λέξη, Λόγος του Θεού, ομιλία, αλλά και θεότητα, σύζυγος του Brahma. Η Θεϊκή Μητέρα (ήχος) που μεταμορφώνεται σε όλες τις λέξεις.
-Vahana: μεταφορικό μέσο, όχημα. Κάθε θεός είχε ένα ζώο προσωπικό, το οποίο τον μετέφερε. Ο ταύρος Nandi, επί παραδείγματι, είναι που μεταφέρει τον Siva, ο αετός Garuda τον Vishnu, ένα ποντίκι τον Ganesa, ένα λιοντάρι την Durga κτλ.
-Vama: λατρευτός, αγαπητός. Επίθετο του Siva.
-Vayu: αέρας, αναπνοή ζωογόνα. Αρχαίος Βεδικός θεός.
-Veda: γνώση, σοφία, γραπτά εξ αποκαλύψεως. Τα ιερά κείμενα του Ινδουισμού.
Υπάρχουν 4 Βέδες: Rg Veda, Yajur Veda, Sama Veda και Atharva Veda. Και αυτές διαιρούνται σε: mantra, brahmana, aranyaka και upanisad.
Η Rg Veda αποτελεί τη Βέδα των ύμνων της σοφίας. Η Sama Veda περιλαμβάνει λειτουργική συλλογή ύμνων, που τραγουδιούνται  σε συγκεκριμένες μελωδίες. Η Yajur Veda περιλαμβάνει τελετές και θυσίες. Η Atharva Veda περιέχει συνταγές για την εξουδετέρωση του κακού, των ασθενειών.
-Vibhava: οι ενσαρκώσεις του Vishnu, οι avataras. Ο Vishnu ενσαρκώνεται κατά τις περιόδους που το κακό κυριαρχεί.
-Yama: αυτοέλεγχος, αυτοκυριαρχία.
-Yati: περιπλανώμενοι ασκητές.
-Yoga: ένωση, ζεύξη. Τα κυριότερα συστήματα yoga είναι: hatha yoga, karma- yoga, bhakti- yoga, raja- yoga, japa- yoga ή mantra- yoga. Επίσης αποτελεί την ονομασία της φιλοσοφικής σχολής του Patanjali, της οποίας σκοπός ήταν η ένωση της ατομικής ψυχής με το Θεϊκό Εαυτό μέσα μας. Ο άντρας που κάνει yoga ονομάζεται yogin, και η γυναίκα yogini.