William Blake (28 Νοεμβρίου 1757- 12 Αυγούστου 1827)

εάν (ένθετο του 24grammata.com)

Διαβάστε, επίσης, το ebook του 24grammata.com με τα ποιήματα του W. Blake ( αγγλική γλώσσα) κλικ εδώ

γράφει ο Θανάσης Αθανάσιος

αποκλειστικά στο 24grammata.com

«Έχετε την ίδια ενορατική δύναμη με μένα, μόνο που δεν την εμπιστεύεστε ή δεν την καλλιεργείτε. Μπορείτε να δείτε όσα βλέπω, αρκεί να το επιλέξετε!»

Μια φορά, περπατώντας με έναν φίλο του, ξαφνικά σταματά, βγάζει το καπέλο του και υποκλίνεται. Ο άλλος τον ρωτά: «γιατί το έκανες αυτό;», κι ο Blake απαντά: «ήταν ο Απόστολος Παύλος». Τέτοια περιστατικά αρκούσαν, βέβαια, για να του βγει το όνομα και μέχρι και σήμερα να θεωρείται Τρελός (ή και γραφικός), πράγμα που είναι εντελώς αναληθές. Ο Blake, ένας απ’ τους σπουδαιότερους ποιητές, παγκοσμίως, ένας φρενιασμένος προφήτης, ένας φανατικός, οδήγησε τη Γλώσσα και τη Φαντασία στα όριά τους, χωρίς δικαιολογίες: αφού η «Ποιητική Ιδιοφυία δεν είναι για να αιτιολογεί αλλά για να δημιουργεί».

Εδώ περιέχονται θραύσματα από γνωστά του έργα, σημειωματάρια του ποιητή, και σημειώσεις πάνω σε έργα άλλων. Νομίζω είναι ενδεικτικά των πεποιθήσεών του. Ακόμη, ένα συνοπτικό γλωσσάρι, που ελπίζω πως θα βοηθήσει τον αρχάριο αναγνώστη στην κατανόηση του πολυεπίπεδου έργου και της ανεξάντλητης ποιητικής μυθολογίας του Blake. Στο παρόν επιλέχθηκαν σημαντικά χωρία, τα οποία παραμένουν αμετάφραστα στα ελληνικά. Απέφυγα τα ‘Άσματα της Εμπειρίας και της Αθωότητας’ ή το ‘Γάμο του Παράδεισου και της Κόλασης’, ως λίγο-πολύ γνωστά στον αναγνώστη.

Περιεχόμενα:
Επιγράμματα, Εδάφια και Θραύσματα απ’ τα Σημειωματάρια (1808- 1811)
Σημειώσεις στις Συζητήσεις του Sir Joshua Reynolds (1808)
Μίλτον (1804- 1808)
Σημειώσεις στους Αφορισμούς του Lavater (1788)
Σημειώσεις στα «Ποιήματα» του William Wordsworth (1826)
Σημειώσεις στον Berkeley (1820)
Λαοκόων (1820)
Όραμα της Έσχατης Κρίσης (1810)
Ιερουσαλήμ (1804- 1808)
Για την Ποίηση του Ομήρου και του Βιργιλίου (1820)

(Εκλογή- απόδοση: Θανάσης Αθανάσιος.
Blake Complete Writings. Ed. By Geoffrey Keynes. Oxford University Press.)

Σύντομο γλωσσάρι
Abstract: το αφηρημένο, το μη- ανθρώπινο, ο Λόγος, που αρνείται το Θεϊκό Όραμα.  Ο Urizen είναι ο μέγας «αφαιρέτης».
Ahania: (αλλιώς η Ευχαρίστηση) είναι θηλυκή απόρροια του Urizen. Ο Urizen, ο αφαιρετικός φιλόσοφος, πρέπει να μάθει πως «η διασκέδαση, και όχι η αποχή, είναι η τροφή της Διάνοιας».
Albion: ποιητική ονομασία της Αγγλίας. Είναι ο πατέρας της ανθρωπότητας. Σύζυγός του η Brittania, η οποία διαιρέθηκε σε Jerusalem και Vala. Ο Ιησούς παντρεύτηκε την Jerusalem και έδωσε τη Vala στον Albion
Albion’s Daughters: πρόκειται για τις θυγατέρες του Albion, απλές κοπέλες τις Αγγλίας, που θρηνούν για τα κοινωνικά ήθη της εποχής, και προσδοκούν την ελευθερία του σώματος.
Allamanda: το νευρικό σύστημα του ανθρώπου.
America: σύμβολο των αισθήσεων και του σεξ. Αντιπροσωπεύει την ελευθερία του σώματος.
Brain: είναι ο εγκέφαλος του ανθρώπου, όπου κατοικούν ο Los κι η Enitharmon.
Church, Universal: η μόνη εκκλησία που αναγνώριζε ο Blake. Όλες οι άλλες μορφές εξουσίας, εκκλησιαστικής ή κρατικής, είναι δυνάμεις διαβολικές. Οι εκκλησίες συχνά στο έργο του Blake, θεωρούνται συναγωγές του Σατανά.
Circumference: είναι η περιφέρεια, το εξωτερικό σώμα, ή Tharmas. Το Ζενίθ είναι το Κεφάλι (Head- Urizen), το Ναδίρ είναι τα βάθη (Urthona), και το Κέντρο η Καρδιά (Heart- Luvah).
Classes, Three: Τρεις τάξεις ανθρώπων, στο έργο του Blake: οι εκλεκτοί, οι εξιλεωμένοι και οι ανάξιοι.  Οι Εκλεκτοί είναι οι άγιοι, που προορίζονται για λύτρωση. Είναι υπεράνω νόμων, καθώς ακόμη και η παραβίαση των εντολών, προέρχεται από μια βαθύτερη αποκάλυψη του Θεού, μέσα τους. Οι Εξιλεωμένοι είναι οι αμαρτωλοί που σώθηκαν απ’ το Χριστό. Οι τελευταίοι, οι Ανάξιοι, είναι όσοι θα καταδικαστούν. Στον Blake υπάρχουν καλοί και κακοί, άξιοι κι ανάξιοι. Είναι ένας κόσμος αυστηρά διαχωρισμένος, παρόλο που αρνείται εντελώς την τιμωρία και τις απαγορεύσεις της εκκλησίας. Πιστεύει ακόμη πως ο Ιησούς δεν ήταν απλώς ένας καλοσυνάτος άνθρωπος, αλλά ένας μανιασμένος προφήτης, που ξεχώριζε τους καλούς απ’ τους κακούς και ο οποίος έδρασε όχι από κανονισμούς, αλλά αυθόρμητα.
Death: Σε προσωπική συνομιλία του ο Blake είχε πει: «δεν μπορώ να θεωρήσω το θάνατο σαν τίποτε άλλο εκτός από μετακίνηση απ’ το ένα δωμάτιο σε κάποιο άλλο.» Ο Θάνατος επιστρέφει τη ζωή στην αιωνιότητά της.
Deism/ Natural Religion: Ο Blake πολέμησε σφοδρά το Ντεϊσμό και τη Φυσική Θρησκεία, όπως και τους Locke, Newton, Voltaire και Rousseau.
Devils: πρόκειται για διαβολικά πνεύματα. Στο «Γάμο του Παράδεισου και της Κόλασης» κατέχουν όλη την Ιδιοφυία και την Ενέργεια. Για τον Milton λέει πως ήταν με τη μεριά του διαβόλου χωρίς να το γνωρίζει, όπως κι ο ίδιος ο Blake, αλλά αυτός συνειδητά. Όπως, ίσως, και ο Ιησούς.
Divine Body: είναι η Ανθρώπινη Φαντασία, που είναι ο Ιησούς.
Enion: θηλυκή απόρροια του Tharmas.
Enitharmon: το όνομά της προέρχεται απ’ τα ονόματα των γονιών της: Enion και Tharmas. Πρόκειται για τη Θηλυκή Απόρροια του Los.
Four Zoas: το Zoas είναι οι Ζωές. Αυτές συνιστούν την ανθρώπινη ύπαρξη. Κάθε τέτοια «Ζωή» διαθέτει ένα αρσενικό Φάντασμα, καθώς και τις Θηλυκές απόρροιες (Emanations).
Los/ Urthona: Ο Los συμβολίζει τη Φαντασία, την υπέρτατη δύναμη του ανθρώπου. Φαίνεται πως είναι σιδηρουργός, που με τα σφυριά του σφυρηλατεί το ανθρώπινο πεπρωμένο. Είναι ο μεγάλος προφήτης. Η θηλυκή του απόρροια είναι η Enitharmon. Ως Urthona κατοικεί στην καρδιά, ως Los στο αυτί. Ο Los ανάποδα διαβάζεται Soul, δηλαδή ψυχή, ουσία.
Luvah/ Orc: γέννημα του Los και της Enitharmon ως Orc, ως επαναστατική δύναμη. Έπειτα ως Όφις. Η θηλυκή του απόρροια είναι η Vala. Αντιπροσωπεύει το πάθος και την επιθυμία. Θεωρείται πρίγκιπας του έρωτα. Σύμβολό του η φωτιά. Ως Luvah κατοικεί στη σάρκα, ως Orc στη μύτη.
Tharmas: ένας εκ των 4 Zoas. Το ένστικτο. Ονομάστηκε Φάντασμα, που κατοικεί κάθε άνθρωπο. Είναι συμπονετικός και παρουσιάζεται ως βοσκός.
Urizen: ένας εκ των 4 Zoas, που συνιστούν την ανθρώπινη ύπαρξη. Συχνά θεωρείται Σατανάς, Απόλλωνας, Πρίγκιπας του Φωτός, Λόγος, Φιλοσοφία, σχετίζεται με τις Ηθικές Αρχές, την Εκκλησία σε αντιδιαστολή προς τον Los, την Ποιητική Δύναμη, τη Φαντασία. Κατοικεί στον εγκέφαλο και τα μάτια.

Επιγράμματα, Εδάφια και Θραύσματα από τα Σημειωματάρια  (1808- 1811)

• Στο Θεό, αν έχεις σχηματίσει έναν Κύκλο για να εισχωρήσεις
• Εισχώρησε ο ίδιος μέσα του  & δες πώς θα το έκανες.
• 23 Μαΐου 1810, βρήκα τη Λέξη τη Χρυσή.
• Ο Ιησούς κάνει μια Ευρεία διάκριση ανάμεσα στο Πρόβατο & τις Γίδες. Επομένως Δεν είναι Καλοσυνάτος.
• Κάθε τι που βρίσκεται σε αρμονία με μένα, το αποκαλώ Αρμονικό. Αλλά υπάρχουν, ίσως, πράγματα που Δεν είναι σε αρμονία με Μένα & όμως είναι σε Περισσότερο Τέλεια Αρμονία.

Σημειώσεις στις Συζητήσεις του Joshua Reynolds (1808)

• Οι Τέχνες κι οι Επιστήμες είναι η Καταβαράθρωση των Τυραννιών ή των Κακών Κυβερνήσεων.
• Το Θεμέλιο της Αυτοκρατορίας είναι η Τέχνη & η Επιστήμη. Μετακινήστε τες ή Υποβιβάστε τες & η Αυτοκρατορία Παύει να Υπάρχει. Η Αυτοκρατορία ακολουθεί την Τέχνη & όχι αντιστρόφως, όπως υποθέτουν οι Άγγλοι.
• Η Τέχνη είναι Πρώτη στους  Διανοούμενους & Όφειλε να είναι Πρώτη στα Έθνη.
• Οι Γενικές Γνώσεις είναι εκείνες οι Γνώσεις που κατέχουν οι Ηλίθιοι.
• Η Πραγμάτωση είναι το Άρμα της Ιδιοφυίας.
• Κάθε Μάτι Βλέπει διαφορετικά. Όπως το Μάτι, Έτσι το Αντικείμενο.
• Η Ενθουσιώδης Εκτίμηση είναι η πρώτη Αρχή της Γνώσης & η τελευταία. Τώρα αρχίζει να Υποβιβάζει, να Αρνείται & να Κοροϊδεύει.
• Ο Άνθρωπος που δεν ξέρει τι Αντικείμενο να Κυνηγήσει, είναι Ηλίθιος.
• Όλα, εκτός των ονοματεπωνύμων και των τοπωνυμιών, είναι Επινοήσεις της Ποίησης & της Ζωγραφικής.
• Η Ιδιοφυία Δεν ενέχει Λάθη.
• Το Πάθος & η Έκφραση είναι τα ίδια η Ομορφιά.
• Πόσο γελοίο θα ήταν να αντικρίζαμε ένα Πρόβατο να Μοχθεί να περπατήσει σα σκύλος, ή το Βόδι να πασχίζει να τρέξει σαν το Άλογο. Όσο γελοίο είναι να βλέπεις Έναν Άνθρωπο να Πασχίζει να Μιμηθεί έναν Άλλον. Ο Άνθρωπος διαφέρει απ’ τον Άνθρωπο περισσότερο απ’ όσο διαφέρουν μεταξύ τους Ζώα διαφορετικού είδους.
• Ο Άνθρωπος Γεννιέται Σαν ένας Κήπος ήδη Φυτεμένος και Σπαρμένος.
• Αυτός που μπορεί να σκλαβωθεί Δεν είναι Ιδιοφυία. Η Ιδιοφυία δεν μπορεί να σκλαβωθεί.

Μίλτον (1804- 1808)

• Η Ανθρώπινη Φαντασία, η οποία είναι το Θεϊκό Σώμα του Ιησού Χριστού.
• Ο Βάρδος αποκρίθηκε: « Είμαι Εμπνευσμένος! Ξέρω πως είναι Αλήθεια! Γιατί Τραγουδώ σύμφωνα με την έμπνευση της Ποιητικής Ιδιοφυίας, η οποία είναι η αιωνίως προστατεύουσα Θεϊκή Ανθρωπότητα στην οποία ας υπάρχει Δόξα & Δύναμη & Κυριαρχία Εις τους Αιώνας των Αιώνων. Αμήν.»
• Κάθε Στιγμή, λιγότερη από ένα σφυγμό της αρτηρίας, ισούται, στην περίοδό της  & στην αξία της,  με Έξι Χιλιάδες Χρόνους, Διότι σε αυτή την Περίοδο η Δουλειά του Ποιητή έχει Γίνει: και όλα τα Σπουδαία Γεγονότα του Χρόνου αρχίζουν και τελειώνουν μέσα σε μια τέτοια Περίοδο, Μέσα σε μια Στιγμή, μέσα σ’ ένα Σφυγμό της Αρτηρίας.
• Διότι κάθε Χώρος μεγαλύτερος από ένα κόκκινο αιμοσφαίριο του Ανθρώπινου αίματος είναι όραμα, και είναι δημιουργημένος απ’ του Λος το Σφυρί.
• Η Φαντασία δεν είναι μια Κατάσταση: είναι η ίδια η  Ανθρώπινη Ύπαρξη.
• Πατέρα, Μητέρα, γυρνώ απ’ τις φλόγες τις φωτιάς δοκιμασμένος & αγνός & λευκός.
• Σημειώσεις στους Αφορισμούς του Lavater (1788)
• Και αναλογίσου ότι Η ΑΓΑΠΗ ΕΙΝΑΙ ΖΩΗ.
• Το Ενεργητικό Κακό είναι καλύτερο απ’ το Παθητικό Καλό.
• Ο άνθρωπος είναι καλός ή κακός, αναλόγως των συνδέσεών του, με καλά ή κακά πνεύματα: πες μου πες ποιον πηγαίνεις & θα σου πω τι κάνεις.

Σημειώσεις στα «Ποιήματα» του William Wordsworth (1826)

• Μία Δύναμη κάνει μονάχη της τον Ποιητή: Η Φαντασία, Το Θεϊκό Όραμα.
• Δεν μπορώ να διανοηθώ ότι οι Αληθινοί Ποιητές έχουν κανένα ανταγωνισμό. Κανείς δεν είναι σπουδαιότερος στο Βασίλειο των Ουρανών, το αυτό ισχύει στην Ποίηση.

Σημειώσεις στον Berkeley (1820)

• Ολόκληρη η Βίβλος είναι γεμάτη με Φαντασία και Οράματα απ’ άκρη σ’ άκρη & όχι με Ηθικές Αρετές’ αυτή είναι δουλειά του Πλάτωνα & των Ελλήνων & όλων των Πολεμιστών. Οι Ηθικές Αρετές είναι διαρκείς Κατήγοροι της Αμαρτίας & προάγουν Αιώνιους Πολέμους & Επικυριαρχία επάνω στους άλλους.
• Ο Θεός δεν είναι Μαθηματικό Διάγραμμα.
• Ο Άνθρωπος είναι όλος Φαντασία. Ο Θεός είναι Άνθρωπος & υπάρχει μέσα μας & εμείς μέσα σ’ αυτόν.
• Αυτό που ο Ιησούς ήρθε να Αλλάξει ήταν η ειδωλολατρική ή Πλατωνική Φιλοσοφία, η οποία τυφλώνει τον Οφθαλμό της Φαντασίας, τον Αληθινό Άνθρωπο.

Λαοκόων (1820)

• Αν η Ηθικότητα ήταν Χριστιανοσύνη, ο Σωκράτης ήταν ο Σωτήρας.
• Η Τέχνη Υποβιβάστηκε, η Φαντασία Διαψεύστηκε, Πόλεμος Κυβέρνησε τα Έθνη.
• Ποιητής, Ζωγράφος, Μουσικός, Αρχιτέκτονας: ο Άνδρας ή η Γυναίκα που δεν είναι ένα απ’ αυτά, δεν είναι Χριστιανός.
• Το Αιώνιο Σώμα του Ανθρώπου είναι η Φαντασία, που είναι ο Θεός ο ίδιος.
• Η Τέχνη δεν μπορεί ποτέ να υπάρξει χωρίς Γυμνή Ομορφιά.
• Πρέπει να εγκαταλείψεις Πατεράδες & Μανάδες & Σπίτια & Πατρίδες, αν στέκονται στο δρόμο της Τέχνης.
• Για κάθε Ευχαρίστηση τα Λεφτά είναι Άχρηστα.
• Υπάρχουν Πολιτείες στις οποίες όλοι οι Ενορατικοί Άνθρωποι θεωρούνται Τρελοί.
• Η Παλαιά & η Καινή Διαθήκη είναι ο Μεγάλος Κώδικας της Τέχνης.
• Η Τέχνη είναι το Δέντρο της Ζωής. Θεός ο Ιησούς.
• Η Επιστήμη είναι το Δέντρο του Θανάτου.
• Ο μη παραγωγικός Άνθρωπος δεν είναι Χριστιανός, πολύ λιγότερο ο Καταστροφέας.
• Η Χριστιανοσύνη είναι Τέχνη & όχι Χρήματα. Τα Χρήματα είναι η Κατάρα του.

Όραμα της Έσχατης Κρίσης (1810)

• Ο Πλάτων έβαλε το Σωκράτη να πει ότι οι  Ποιητές & οι Προφήτες δεν ξέρουν ούτε Καταλαβαίνουν αυτά που γράφουν ή Εκστομίζουν. Αυτό είναι το μεγαλύτερο Σφάλμα.
• Ωστόσο η Βελανιδιά πεθαίνει, όπως και το Μαρούλι, αλλά το Αιώνιο Είδωλό της & η Ατομικότητά της δεν πεθαίνουν ποτέ, αλλά ανανεώνονται απ’ το σπόρο της.
• Η Φύση του Έργου μου είναι Ενορατική ή Φανταστική.
• Η Ποίηση, η Ζωγραφική & η Μουσική, οι τρεις Δυνάμεις στον Άνθρωπο για να συνδιαλέγεται με τον Παράδεισο.
• Κάθε φορά που κάποιο Άτομο Απορρίπτει το Σφάλμα & Αγκαλιάζει την Αλήθεια, μια Έσχατη Κρίση περνά από πάνω του.
• Οι Ηθικές Αρετές δεν Υπάρχουν.
• Η Σύγχρονη Εκκλησία Σταυρώνει το Χριστό με το Κεφάλι Ανάποδα.
• Η Έσχατη Κρίση είναι Συντριβή της Κακής Τέχνης & Επιστήμης.
• Πού είναι η Ύπαρξη Έξω απ’ το Μυαλό ή τη Σκέψη; Που αλλού από το Μυαλό του Ανόητου;
• Δεν αμφισβητώ το Σωματικό ή Φυτικό μου Μάτι περισσότερο απ’ όσο θα Αμφισβητούσα ένα Παράθυρο όσον αφορά μια θέα. Βλέπω δια μέσου αυτού & όχι με αυτό.

Ιερουσαλήμ (1804- 1820)

• ¨Πρέπει να Δημιουργήσω ένα Σύστημα ή να σκλαβωθώ από ενός Άλλου. Δε θα Αιτιολογήσω ούτε θα  Συγκρίνω: η δουλειά μου είναι να Δημιουργώ.»
• Μια επίφαση Τέχνης για να καταστρέψει την Τέχνη. Μια επίφαση Ελευθερίας για να καταστρέψει την Ελευθερία. Μια επίφαση Θρησκείας για να καταστρέψει τη Θρησκεία.
• Ο που κηρύττει την Φυσική Ηθικότητα ή τη Φυσική Θρησκεία ποτέ δεν μπορεί να είναι Φίλος της Ανθρώπινης Φυλής.
• Αν ήμουν Αγνός, ποτέ δε Θα Σε γνώριζα: Αν ήμουν Άσπιλος, δε θα είχα ποτέ Δοξάσει την Αγιότητα ή δε θα είχα αγαλλιάσει στη μεγάλη Λύτρωση.
• Ο Άνθρωπος στην Ανάσταση αλλάζει το Ένδυμα του Φύλου του,  κατά βούληση. Κάθε Πόρνη ήταν κάποτε Παρθένα: κάθε Κακοποιός μια Νεογέννητη Αγάπη.
• (ο Λος ουρλιάζοντας:) Δεν με ενδιαφέρει αν ο Άνθρωπος είναι Καλός ή Κακός. Το μόνο που με ενδιαφέρει είναι αν είναι Σοφός ή Μωρός. Πήγαινε, βγάλε την Αγιότητα και φόρα τη Διάνοια.

Για την Ποίηση του Ομήρου και του Βιργιλίου (1820)

• Η Ενότητα & η Ηθική είναι δευτερεύουσες υποθέσεις & ανήκουν στη Φιλοσοφία  & όχι στην Ποίηση, στην Εξαίρεση & όχι στον Κανόνα, στο Συμβαίνον & όχι στην Υπόσταση. Οι Αρχαίοι το ονόμαζαν να τρως απ’ το δέντρο του καλού και & κακού. (..) Είναι οι Κλασσικοί που Ερημώνουν την Ευρώπη με Πολέμους.

Διαβάστε, επίσης, το ebook του 24grammata.com με τα ποιήματα του W. Blake ( αγγλική γλώσσα) κλικ εδώ