Αίνος: Ιστορία και πολιτισμός

24grammata.com-
Το 1456 κυριεύθηκε η Αίνος, το τελευταίο ίχνος φραγκοκρατίας στη Θράκη. Πριν από την άλωση της Πόλης το 1453 η Αίνος είχε περιέλθει στην κυριαρχία του Γενουάτη άρχοντα της Ίμβρου Δόρια ο οποίος πλήρωνε στον Μωάμεθ τον Β’ 2.000 δουκάτα. Συνέχισε να νέμεται την Αίνο μέχρι το 1457 όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν την πόλη. Το 1568 ο Βενετός ναύαρχος Νικόλο Κανάλε, με 26 πλοία κατέλαβε την Αίνο, την Λήμνο και την Ίμβρο. Κατά την επιδρομή τους κατέσκαψαν τα τείχη, έβαλαν φωτιά στην πόλη, σκότωσαν πολλούς κατοίκους και πήραν μαζί τους στην Εύβοια 2.000 αιχμαλώτους. Η πόλη όμως αναπτύχθηκε ξανά. Εκκλησιαστικά η Αίνος ήταν έδρα μητροπόλεως και σύμφωνα με τον Πατριωτικό Κώδικα του 1859 περιλαμβάνονταν εκτός της Αίνου και 12 χωριά με 1473 οικογένειες και 8.715 άτομα. Διοικητικά ήταν καζάς και στα τέλη του 19ου αιώνα άνηκε στο σαντζάκι του Δεδέαγατς. Τότε είχε περί τους 4.000 κατοίκους Έλληνες στην πλειοψηφία αφού Τούρκοι ήταν μόνο οι διοικητικοί υπάλληλοι. Το 1909 μεταφέρθηκε η έδρα του Καζά από την Αίνο στο Ιμπρίκ Τεπέ. Για να επανέλθει το κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσμίου πολέμου. Οι κάτοικοι της Αίνου ασχολούνταν με την αγγειοπλαστική, την γεωργία, την αμπελουργία και την κηπουρική. Σημειώνονται οι συντεχνίες των γεωργών (ρετζεπερηδων), των κηπουρών (μπαχτσεβάνηδων) των καραβοκυραίων, των ψαράδων, των μαγαζιτήδων, των γουναράδων, των κτιστών (δουλγέρηδων), των πεταλωτών (αλμπάνηδων), των αμπελουργών, των ραπτάδων, των υφασματεμπόρων (μπεζασήδων), των μπακάληδων, των αρτοποιών, των πραγματευτάδων, των καφετζήδων κλπ. Οι συντεχνίες συνέβαλλαν στην ίδρυση ελληνικών εκκλησιών. Η εκκλησία της Αγ. Κυριακής είχε χτιστεί με έξοδα της συντεχνίας των καραβοκυραίων και αυτή του Αγ. Βλασίου από τη συντεχνία των τσουκαλάδων. Η αγγειοπλαστική και το εξαγωγικό εμπόριο των πίθων αποτέλεσαν σημαντικότατη οικονομική πηγή για τους Αινίτες που απέφερε μεγάλα έσοδα που διέθεσαν στην ίδρυση και επισκευή εκκλησιών καθώς και για τη λειτουργία των ελληνικών σχολείων. Το λιμάνι της Αίνου στις εκβολές του Έβρου, δεν είχε βάθος περισσότερο από 35-70 εκατοστά. Τα πλοία αγκυροβολούσαν σε μακρινή απόσταση και η μεταφορά των εμπορευμάτων προς την Αδριανούπολη και προς τα άλλα αστικά κέντρα κοντά στον Έβρο πραγματοποιούνταν με σχεδίες. Κατά τον Γάλλο περιηγητή a. Viquesnel, οι ποσότητες δημητριακών οι οποίες έφταναν στα 1847 από τον Έβρο στην Αίνο έφταναν τα 1.500.000 κιλά. Στην Αίνο φορτώνονταν ακόμη ποσότητες καπνού, αλατισμένων ψαριών, αλατιού, βδελλών, πήλινων σκευών και αργίλλου, μαλλιού, μεταξιού, δερμάτων, τυριού και κρασιού. Μέχρι το 1878 γνώρισε μεγάλη ακμή οπότε και ιδρύθηκε το Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη), στο οποίο συνέρευσαν οι περισσότεροι κάτοικοί της. Η παρακμή της Αίνου οφείλεται σε δυο λόγους. Από τη μια το λιμάνι της Αίνου έχασε τη σημαντικότητα του διότι η ύλις του Έβρου το έκανε αβαθές και ακατάλληλο για προσέγγιση πλοίων. Κατά δεύτερο λόγο η κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής με τελική απόληξη το Δεδέαγατς έστρεψε το εισαγωγικό και εξαγωγικό εμπόριο της Θράκης προς τη νέα πόλη. Πολύτιμη χαρακτηρίζεται η συμβολή των Αινιτών στην επανάσταση του 1821 κατά τις ναυτικές επιχειρήσεις. Το 1821 τα πλοία της Αίνου ανέρχονταν σε 300. Πέρα όμως από τα πλοία, πολλοί Αινίτες κυβερνήτες πλοίων συμμετείχαν σε ναυμαχίες. Η σπουδαιότερη συμβολή των Αινιτών ανήκει στον Χατζή Αντώνη Βισβίζη που με την γυναίκα του Δόμνα πήρε μέρος σε πολλές επιχειρήσεις. Στην Αίνο φαίνεται να σχηματίστηκε Ελληνικό σχολείο το 1652 με την πρωτοβουλία κάποιας βυζαντινής οικογένειας που είχε καταφύγει εκεί. Το σχολείο στεγαζόταν στην μονή του Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου και είχε πρώτο δάσκαλο τον ιερομόναχο Νικηφόρο ο οποίος εξελίχθηκε σε Μητροπολίτη Αίνου. Στις αρχές του 19ου αιώνα την φροντίδα του σχολείου ανέλαβε ο Μητροπολίτης Αίνου Ματθαίος. Η ανακαινισμένη και στεγασμένη στα 1799 σε ιδιόκτητο κτίριο ελληνική σχολή της Αίνου φιλοξένησε ικανούς δασκάλους. Στα 1847 ανοικοδομήθηκε λόγω έλλειψης χώρου και απέκτησε πλουσιότατη βιβλιοθήκη με 2.000 τόμους, που συνέθεταν φιλολογικά και θεολογικά συγγράματα. Στα 1873 μνημονεύονται στο γεωγραφικό τμήμα της Αίνο 6 ελληνικά σχολεία. 4 στην Αίνο και 2 στα χωριά Μαϊστρο και Αγίασμα) με 300 μαθητές, στα 1811 11 σχολεία με 500 μαθητές, στα 1885 5 ελληνικά σχολεία με 250 μαθητές στα 1905 24 ελληνικά σχολεία με 1.035 μαθητές στην Αίνο (Αστική σχολή και παρθεναγωγείο καθώς και στα χωριά Μαϊστρο, Αμυγδαλιά, Διασόρνι, Αγίασμα, Κεμερλή, Τσελεμπή, Ασαρλή και Κόζκορι. Το 1873 υπήρχαν στην Αίνο 4 σχολεία με 200 μαθητές, 4 δασκάλους, και ο αριθμός των κάτοικων ανερχόταν στις 4.000, ενώ το 1884 λειτουργούσε ελληνική σχολή με 30 μαθητές και 1 δάσκαλο, 2 δημοτικά με 90 μαθητές και 2 δασκάλους και Παρθεναγωγείο με 80 μαθήτριες και 1 δάσκαλο και ο αριθμός των κατοίκων ανερχόταν στις 3.000. Το 1884 καταγράφονται επίσης και 750 τουρκόφωνοι χριστιανοί ορθόδοξοι. Στις αρχές του 19ου η ελληνική κοινότητα της Αίνου συντηρούσε και νοσοκομείο με 14 δωμάτια ενώ στα τέλη του ίδιου αιώνα δραστηριοποιούνταν ο σύλλογος «Ευαγγελισμός». Τα περίφημα σχολεία της Αίνου, το νοσοκομείο της και το αναγνωστήριο ο «Ευαγγελισμός», λειτούργησαν χάρη στις δωρεές του μητροπολίτη της Αίνου Σωφρόνιου, του αρχιδιάκονου του Ιεροσολυμητικού θρόνου Ιώβ, του Κωνστ. Κουτσουρέλη και άλλων . Στα τέλη του 1915 οι Αινίτες εκτοπίστηκαν και διασκορπίστηκαν στα Μάλγαρα. Τότε καταστράφηκαν και 15 από τις 17 εκκλησίες και παρεκκλήσια κατά την ομολογία του αρχιαστυνόμου της Αίνου Γιουσούφ Ζία. Όπως και να διαρπάζονται 1900 τόμοι της ιστορικής βιβλιοθήκης του ελληνικού σχολείου. Μετά την Ανακωχή των Μουδανιών η Αίνος παραδόθηκε σε μια διασυμμαχική επιτροπή η οποία σχεδόν αυθημερόν την παρέδωσε στους Τούρκους. Οι περισσότεροι από τους Αινίτες εγκαταστάθηκαν στην Αλεξανδρούπολη.http://database.emthrace.org