ο ποιητής Μίλτος Σαχτούρης

24grammata.com/ λογοτεχνία

Μίλτος Σαχτούρης: Αυτοσχόλια

> Όταν πέθανε ο πατέρας μου το ’39 και ξέσπασε ο πόλεμος του ’40, πήρα και έκαψα όλα τα πανεπιστημιακά μου βιβλία. Είπα: «Τέρμα η Νομική!». Τα ’καψα, τρόπος του λέγειν. Τα πιο πολλά τα πούλησα. Ή τα αντάλλαξα με γαλλικά βιβλία: συλλογές ποιημάτων και άλλα. Το Διεθνές Δίκαιον, θυμούμαι, με ένα Λαρούς. Και έκτοτε δόθηκα απερίσπαστος, χωρίς αναστολές, στην ποίηση.

>>Τα ποιήματά μου εγώ δεν τα γράφω κομματιαστά. Ούτε τα ανακαλύπτω σιγά-σιγά. […] μου ξεπηδάνε από μέσα μου μονοκόμματα. Καμιά φορά δύσκολα, αλλά ολόκληρα. Άλλη ιστορία, αν μερικά τα παιδεύω και βδομάδες ολόκληρες, από δω και από κει. Είχα ταξιδέψει, θυμάμαι, ένα καλοκαίρι εκδρομή με τη Γιάννα <Περσάκη – ζωγράφο, σύντροφο βίου του ποιητή>. Εγώ κλείστηκα και δούλευα τρία ποιήματα μαζί […]. Και τα τρία ταυτόχρονα. Ούτε κατάλαβα αν πήγα και πού πήγα εκδομή: Αίγινα; Πόρος;

>>> Για τα χρώματα, που αναφέρονται συχνά στα ποιήματά μου. Ιδίως το μαύρο και το κόκκινο του αίματος, το χρώμα της ζωής και των ημερών μου. Μα την αίσθησή τους την είχα από πάντοτε μέσα μου. Από δώδεκα χρονών άρχισα και ζωγράφιζα. Τα είδε μια μέρα ο πατέρας μου, δικαστικός αυστηρός που με προόριζε για τα νομικά, και τα ’σκισε: «Τι! Ζωγράφος θα γίνεις…», μου είπε.

>>>> Τα ποιήματά μου δεν είναι απαισιόδοξα. Απεναντίας, είναι σαν τα ξόρκια. Ξορκίζουν το κακό. Μοιάζουν με μάσκες αφρικάνικες. Με μάσκες ζώων και προγόνων, για να ξορκιστεί ο θάνατος. Όπως συμβαίνει απαράλλαχτα και με τις μάσκες των ιθαγενών.

>>>>> Τον ποιητή τίποτε δεν τον εγγίζει, ούτε ο χρόνος. Γιατί έχει μέσα του το παιδικό, το γεροντικό και το δαιμονικό συγχρόνως.

Γ. Δάλλας, Ο Ποιητής Μίλτος Σαχτούρης, ό.π., σσ. 107, 254, 255, 256, 259.

Ο ΝΕΚΡΟΣ ΤΙΣ ΓΙΟΡΤΕΣ

Εδώ και πολλά χρόνια
σαν πλησιάζουν τα Χριστούγεννα
(αυτός) ο νεκρός γεννιέται μέσα μου
δε θέλει δώρα
δε θέλει χρήματα
πάγο και χρόνια
χιόνια και πάγο
σκισμένα ρούχα
αχνά παπούτσια
ο χρυσός νεκρός
θα βγει έξω
δεν τον γνωρίζει κανένας
τον αλήτη νεκρό
θα κάτσει στο πικρό καφενείο
να πιεί τον καφέ του
κι ύστερα πάλι
σε λίγες μέρες
ήσυχα θα πεθάνει
(ο νεκρός)
όταν έρθει ο χρόνος
κι όλες οι ρόδες
κόκκινες όπως πρώτα
θα γυρίζουν πάλι.

Βιογραφικό Σημείωμα

ΜΙΛΤΟΣ ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ (1919-2005)

Ο Μίλτος Σαχτούρης γεννήθηκε στην Αθήνα, γιος του δικαστικού και κρατικού νομικού συμβούλου Δημητρίου Σαχτούρη και δισέγγονος του ναυάρχου και αγωνιστή του ’21 Γεωργίου Σαχτούρη από την Ύδρα. Το 1937 γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, εγκατέλειψε όμως τις σπουδές του στο τέταρτο έτος και αφοσιώθηκε στη λογοτεχνία, ζώντας από την πατρική του περιουσία. Το 1944 δημοσίευσε ποιήματα στο περιοδικό Ελεύθερα Γράμματα και ένα χρόνο αργότερα εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Η λησμονημένη. Ακολούθησαν οχτώ ποιητικές συλλογές που εκδόθηκαν και στο συγκεντρωτικό τόμο Ποιήματα (1945-1971) του 1977, καθώς επίσης τα Χρωμοτραύματα (1980) και τα Εκτοπλάσματα (1986). Η τελευταία του ποιητική συλλογή με τίτλο Ανάποδα γυρίσαν τα ρολόγια κυκλοφόρησε από τον Κέδρο το 1998. Ασχολήθηκε επίσης με τη μετάφραση έργων του Μπέρτολντ Μπρεχτ και του Φραντς Κάφκα και συνεργάστηκε με περιοδικά όπως Τα Νέα Γράμματα, Το Τετράδιο, Τα Νέα Ελληνικά, Το τράμ, Η λέξη. Τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο σε διεθνή διαγωνισμό ποίησης της ιταλικής ραδιοφωνίας (1956), το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1962), τη χορηγεία του ιδρύματος Φορντ (1972), το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1987 για τη συλλογή Εκτοπλάσματα). Ο Μίλτος Σαχτούρης ξεκίνησε να γράφει ποιήματα κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, όταν ακόμη ήταν φοιτητής στη Νομική. Τότε γνωρίστηκε με το Νίκο Εγγονόπουλο και ήρθε σε επαφή με το καλλιτεχνικό ρεύμα του υπερρεαλισμού, τα μηνύματα του οποίου αφομοίωσε δημιουργικά στην πορεία του προσδιορισμού της προσωπικής του ποιητικής έκφρασης. Η ποίησή του κυριαρχείται από συμβολικά και αρχετυπικά στοιχεία και κινείται στα εφιαλτικά πλαίσια του κλειστού ποιητικού του κόσμου, παρουσιάζοντας χαρακτηριστικές θεματολογικές, γλωσσικές και εκφραστικές εμμονές, πάντα όμως με μια βαθύτερη, αν και έμμεση, πολιτική αγωνία.

Πέθανε στις 29 Μαρτίου 2005.  Αρχείο του λογοτέχνη υπάρχει στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (Ε.Λ.Ι.Α.)

Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Μίλτου Σαχτούρη :

1.Αργυρίου Αλεξ., «Μίλτος Σαχτούρης», Η ελληνική ποίηση· Η πρώτη μεταπολεμική γενιά, σ.226-228. Αθήνα, Σοκόλης, 1982,

2.Γεράνης Στέλιος, «Σαχτούρης Μίλτος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας12. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. και

3.Ζήρας Αλεξ., «Σαχτούρης Μίλτος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό9α. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988.

Εργογραφία (πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)

Ι.Ποίηση
• Η λησμονημένη. Αθήνα, 1945.
• Παραλογαίς. Αθήνα, 1948.
• Με το πρόσωπο στον τοίχο. Αθήνα, 1952.
• Όταν σας μιλώ. Αθήνα, 1956.
• Τα φάσματα · ή Η χαρά στον άλλο δρόμο. Αθήνα, 1958.
• Ο περίπατος. Αθήνα, 1960.
• Τα στίγματα. Αθήνα, Κέδρος, 1962.
• Σφραγίδα · ή Η όγδοη σελήνη. Αθήνα, 1964.
• Το σκεύος. Αθήνα, Κείμενα, 1971.
• Χρωμοτραύματα. Αθήνα, Κέδρος, 1980.
• Εκτοπλάσματα. Αθήνα, Κέδρος, 1986.
• Καταβύθιση. Αθήνα, Κέδρος, 1990.
• Έκτοτε. Αθήνα, Κέδρος, 1996.
• Ανάποδα γυρίσαν τα ρολόγια. Αθήνα, Κέδρος, 1998.
ΙΙ.Συγκεντρωτικές εκδόσεις
• Ποιήματα 1945-1971. Αθήνα, Κέδρος, 1977.
• Φωνή από την άλλη ακρογιαλιά· Επιμ.-Ανθολ. Ζ.Σαμαρά. Αθήνα, Ερμής, 1997.

ΟΝΕΙΡΟ

Ένα μικρό σε μια κούνια έιναι πεθαμένο.
Μια μαυροφόρα (πιθανώς η μάνα του) κάθεται από πά-
νω του και κλαίει με λυγμούς. Έπειτα σιγά σιγά το ση-

κώνει, το βάζει κάτω… το μικρό σαν παραζαλισμένο

αρχίζει να περπατάει.

— Δες, λέω, είναι πεθαμένο κι όμως περπατάει.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Αμπατζοπούλου Φραγκίσκη, «Τα ποιήματα του Μίλτου Σαχτούρη: κάτι επικίνδυνα κομμάτια», Η λέξη4, 5/1981, σ.272-277.
• Αναγνωστάκη Νόρα, «Οι “Δύσκολοι καιροί” μέσα από την ποίηση του Μίλτου Σαχτούρη», Κριτική10, 1960.
• Αργυρίου Αλεξ., «Μίλτος Σαχτούρης», Η ελληνική ποίηση· Η πρώτη μεταπολεμική γενιά, σ.226-228. Αθήνα, Σοκόλης, 1982.
• Αργυρίου Αλεξ., «Μίλτου Σαχτούρη: Με το πρόσωπο στον τοίχο», Αγγλοελληνική Επιθεώρηση, Χειμώνας 1954-1955 (τώρα και στον τόμο Διαδοχικές αναγνώσεις Ελλήνων υπερρεαλιστών, σ.215-221. Αθήνα, Γνώση, 1983.
• Βαρίκας Βάσος, «Νέες ποιητικές συλλογές. Μίλτου Σαχτούρη: Τα στίγματα – Άκου Δασκαλόπουλου: Το σχήμα της απουσίας», Συγγραφείς και κείμεναΑ’· 1961-1965, σ.104-106. Αθήνα, Ερμής, 1975 (πρώτη δημοσίευση στην εφημερίδα Το Βήμα, 4/11/1962).
• Δαββέτας Νίκος Γ., «Πρόσωπα και προσωπεία στην ποίηση του Μίλτου Σαχτούρη», Η λέξη103, 5-6/1991, σ.391-394.
• Δάλλας Γιάννης, Εισαγωγή στην ποίηση του Μίλτου Σαχτούρη. Αθήνα, Κείμενα, 1979.
• Δάλλας Γιάννης, «Η ποιητική πρωτοπορία και ο Μίλτος Σαχτούρης», Πλάγιος Λόγος, σ.277-356. Αθήνα, Καστανιώτης, 1989.
• Δάλλας Γιάννης, Ο ποιητής Μίλτος Σαχτούρης. Αθήνα, Κέδρος, 1997.
• Δεληολάνης Γιάννης, «Το πνεύμα και το τραύμα · Εντυπώσεις από την ποίηση του Μίλτου Σαχτούρη», Διαβάζω374, 5/1997, σ.64-67.
• Ζήρας Αλεξ., «Σαχτούρης Μίλτος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό9α. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988.
• Θέμελης Γιώργος, «Μίλτος Σαχτούρης», Η νεώτερη ποίησή μας, σ.211-220. Αθήνα, Φέξης, 1963.
• Καραντώνης Αντρέας, «Μίλτος Σαχτούρης», Η ποίησή μας μετά τον Σεφέρη, σ.307-323. Αθήνα, Δωδώνη, 1976.
• Καραντώνης Ανδρέας, «Μίλτου Σαχτούρη: Χρωμοτραύματα», Νέα Εστία110, ετ.ΝΕ’, 1/7/1981, αρ.1296, σ.891-893.
• Κεφαλάς Ηλίας, «Η αναζήτηση της ομορφιάς και η δίψα της ύπαρξης», (κριτική για την Καταβύθιση), Διαβάζω263, 15/5/1991, σ.64-67.
• Κούρτοβικ Δημοσθένης, «Μίλτος Σαχτούρης», Έλληνες μεταπολεμικοί συγγραφείς· Ένας κριτικός οδηγός, σ.208-209. Αθήνα, Πατάκης, 1995.
• Κωνσταντινίδης Θάνος, Οι μεταμορφώσεις στην ποίηση του Μίλτου Σαχτούρη. Αθήνα, Νεφέλη, 1985.
• Λάζαρης Νίκος, Κριτική για την Καταβύθιση, Πλανόδιον15, 12/1991, σ.271-274.
• Μαρωνίτης Δ.Ν., Κριτική για τα Ποιήματα, Το Βήμα, 3/6/1978.
• Μαρωνίτης Δ.Ν., Σαχτούρης: Άνθρωποι-Χρώματα-Ζώα-Μηχανές. Αθήνα, Γνώση, 1980.
• Μενδράκος Τάκης, «Ο Μίλτος Σαχτούρης και ο ρεαλισμός του παραλόγου», Επίκαιρα, 14/10/1982 (και στον τόμο Μικρές δοκιμές· Κριτικά σημειώματα & άρθρα, σ.13-15. Αθήνα, Σοκόλης, 1990).
• Μέντη Δώρα (εισαγωγή-ανθολόγηση κειμένων), Για τον Σαχτούρη· Κριτικά κείμενα. Λευκωσία, Αιγαίον, 1998.
• Μπεκατώρος Στέφανος, «Μίλτος Σαχτούρης · Από την ένοχη στην αθώα συνείδηση», Πόρφυρας74 (Κέρκυρας), 7-9/1995, σ.254-266.
• Μπεκατώρος Στέφανος, «Σκηνές από την έκπτωση στην ανάσταση · Μίλτου Σαχτούρη Ποιήματα (1945-1971)», Διαβάζω41, 4/1981, σ.65-68.
• Μπουκάλας Παντελής, Κριτική για το Ανάποδα γυρίσαν τα ρολόγια, Το Βήμα, 19/1/1999.
• Μπράβος Χρήστος, «Η κριτική και ο Μίλτος Σαχτούρης», Ο Πολίτης16, 4/1983, σ.24-25.
• Παπαντωνάκης Γεώργιος, «Καταλογική στρωματογραφία του σαχτουρικού ποιητικού σύμπαντος», Πλανόδιον26, 12/1997, σ.266-272.
• «Ποιος είναι ο τρελλός λαγός · Μια συνομιλία με τον Λευτέρη Ξανθόπουλο», Εντευκτήριο20, 9/1992, σ.5-12.
• Χατζηβασιλείου Βαγγέλης, Μίλτος Σαχτούρης· Η παράκαμψη του υπερρεαλισμού. Αθήνα, Εστία, 1992.
Αφιερώματα περιοδικών
• Γράμματα και Τέχνες16, 4/1983.
• Η λέξη123-124, 9-12/1994.
Συνεντεύξεις
• Στη Μικέλα Χαρτουλάρη, Τα Νέα, 26/10/1996.
• Στον Αντώνη Φωστιέρη και τον Θανάση Νιάρχο, Η λέξη4, 5/1981, σ.321-322.

Ο τρελός λαγός

Γύριζε στους δρόμους ο τρελός λαγός
γύριζε στους δρόμους
ξέφευγε απ’ τα σύρματα ο τρελός λαγός
έπεφτε στις λάσπες

Φέγγαν τα χαράματα ο τρελός λαγός
άνοιγε η νύχτα
στάζαν αίμα οι καρδιές
ο τρελός λαγός
έφεγγε ο κόσμος

Βούρκωναν τα μάτια του ο τρελός λαγός
πρήσκονταν η γλώσσα
βόγγαε μαύρο έντομο ο τρελός λαγός
θάνατος στο στόμα

Ο καθρέφτης
Στη Νόρα Αναγνωστάκη

Σα γύρισε ο καθρέφτης μου
στον ουρανό
φάνηκε
ένα φεγγάρι μισοφαγωμένο
από τα κόκκινα μυρμήγκια
της φωτιάς
κι ένα κεφάλι πλάι του
να καίει κι αυτό μέσα σε πύρινη
βροχή
να λάμπει το κεφάλι
να φέγγει
καθώς το έπαιρνε το έκανε κάρβουνο
η φωτιά
να ψιθυρίζει:
— Τα δέντρα καίνε φεύγουνε σαν τα μαλλιά
ο άγγελος χάνεται με καψαλισμένα
τα φτερά
κι ο πόνος
σκύλος με σπασμένο πόδι
μένει
μένει

Comments are closed.