Ο Σκηνοθέτης Νίκος Αντωνάκος: βιογραφικό/ εργογραφία

24grammata.com/ προσωπικότητες/ κινηματογράφος

γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης (www.cinemainfo.gr)

Γεννήθηκε στο Αγρίνιο. Το πραγματικό όνομα της οικογένειάς του δεν ήταν Αντωνάκος, αλλά αυτό ήταν ένα ψευδώνυμο που διάλεξε ο πατέρας του όταν ήθελε να αλλάξει το επίθετό του. Εξέδωσε την ποιητική συλλογή «Τα αστέρια δεν φάνηκαν» και το μυθιστόρημα «Δεξιότερα της δεξιάς» (1989), το οποίο έγινε και η δεύτερη ταινία του μεγάλου μήκους. Η πρώτη του ήταν «Το ράλι του θανάτου» (1968). Σπούδασε κινηματογράφο στο Λονδίνο όπου συνεργάστηκε με διάφορες αριστερές εφημερίδες. Στην Αγγλία ήταν ανταποκριτής του Ριζοσπάστη, στον οποίο συνέχισε να αρθρογραφεί, ενώ τα τελευταία χρόνια έκανε κριτική κινηματογράφου και έγραφε ανταποκρίσεις από διάφορα Φεστιβάλ.

Σκηνοθέτησε την τηλεοπτική εκπομπή «Τέχνη και πολιτισμός» και τη θεατροποιημένη τριλογία «Η ζωή, ο έρωτας, ο θάνατος». Σε αυτή την τελευταία εμφανίζονταν μπαλέτα από την Κένυα και αφηγητής ήταν ο Μάνος Κατράκης. Για την ΕΡΤ δούλεψε για τις εκπομπές «Η ΕΡΤ στη Βόρεια Ελλάδα», «Η έρευνα», «Πορτρέτα ασήμων ανθρώπων», «Άνθρωποι και επαγγέλματα» και τα σήριαλ «Ντόκτορ Τικ», «Ο δεύτερος άνθρωπος» κ.ά. Είχε γράψει τα σενάρια για τις ταινίες του, αλλά και για άλλες όπως «Μείνε κοντά μου αγαπημένε» (1968), «Η θυρωρίνα» (1968), «Το τελευταίο αντίο» (1969), «Ο Σταύρος είναι πονηρός» (1970), «Μάρα η τσιγγάνα» (1971), «Αδελφοί Μανάκια (1988).

Ήταν Γενικός Γραμματέας της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών, μέλος του Δ.Σ. της για περισσότερο από 10 χρόνια. Μέλος της Διοίκησης και της Εκτελεστικής Γραμματείας της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ευρωπαίων Σκηνοθετών (FERA) για αρκετά χρόνια, επίσης μέλος της Διοίκησης της Διεθνούς Ομοσπονδίας Εργαζομένων στα Οπτικοακουστικά Μέσα (FISTAV), μέλος του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου του Υπουργείου Πολιτισμού για τον κινηματογράφο, σε δύο θητείες, Αντιπρόεδρος της Κίνησης Διανοούμενων και Καλλιτεχνών για την Ειρήνη και τον Πολιτισμό, μέλος του Δ.Σ. του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων, συντονιστής της Πανκαλλιτεχνικής Κίνησης και, για δύο θητείες, μέλος του Δ.Σ. του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου.

Αυτό είναι το βιογραφικό που θα έγραφε κάποιος που γνώριζε λίγο ή καθόλου το Νίκο Αντωνάκο. Είχα την τύχη όμως να συνεργαστώ μαζί του τα τελευταία χρόνια. Έγραφε κριτικές σε αυτό το site και είχαμε μια στενή συνεργασία όταν έγραφα ανταποκρίσεις από διάφορα Φεστιβάλ για το Ριζοσπάστη. Εκεί είχα την ευκαιρία να γνωρίσω τον πραγματικό άνθρωπο, να δω το χαρακτήρα του και να ανακαλύψω μέσα του ένα παιδί. Στο Νίκο Αντωνάκο συνυπήρχε το παιδί και ο ώριμος διανοούμενος. Το παιδί, στην ψυχή του, στο ιδιότυπο και έξυπνο χιούμορ του (θυμάμαι ότι όταν έφτιαξε το δικό του blog στο διαδίκτυο, από το οποίο έχουμε πάρει το βιογραφικό που ακολουθεί, έκανε όπως ένα μικρό παιδί όταν του χαρίζουν ένα παιχνίδι, είχε βρει ένα χώρο που μπορούσε να εκφρασθεί όπως ακριβώς αυτός ήθελε), ο διανοούμενος, στις αναλύσεις και τις κριτικές του. Αυτές οι δύο όψεις ήταν που εξέπεμπαν γοητεία, την οποία εισέπραττε από την πρώτη στιγμή ο συνομιλητής του.

Το χιούμορ του ήταν δύσκολο να το καταλάβεις και πολύ εύκολα μπορούσες να τον παρεξηγήσεις. Αν όμως έμπαινες στον κόπο να διερευνήσεις το λόγο του τότε διασκέδαζες μαζί του. Αυτό ήθελε και αυτός: να μελετά ο συνομιλητής του το Νίκο Αντωνάκο σα μια ξεχωριστή περίπτωση και όχι σα μια συνηθισμένη κοινωνική επαφή, όπως ακριβώς έκανε και ο ίδιος σε όλα του τα έργα. Κατά συνέπεια όσοι είχαμε την τύχη να μιλούμε μαζί του, είτε στις δημοσιογραφικές προβολές είτε στα Φεστιβάλ, τρέφαμε για αυτόν σεβασμό και συμπάθεια, έχοντας την αίσθηση ότι τον ξέραμε για χρόνια, από την παιδική μας ηλικία.

Το πιο δύσκολο ήταν να τσακωθείς με το Νίκο. Να του κρατήσεις κακία. Αν συνέβαινε αυτό, τότε θα έπρεπε να σκοτώσεις το παιδί που υπήρχε μέσα του, να πνίξεις το διανοούμενο που είχες απέναντί σου. Το πιο γόνιμο ήταν να μιλάς και να αντιπαραθέτεις απόψεις, να συγκρούεσαι και να αναπτύξεις, τελικά, τις δικές σου ιδέες. Έτσι έμπαινες σε ένα όμορφο ταξίδι στο πεδίο του πολιτισμού και της διανόησης και έβγαινες νικητής, καταρρίπτοντας το παλιό, δημιουργώντας με βάση αυτό το καινούργιο. Πάντα είχα το δικό μου προσωπικό χώρο όταν μίλαγα μαζί του. Αυτό το χώρο που μου προσέφερε στη συζήτηση, αφού τα «πρέπει» είχαν ελαχιστοποιηθεί, κρατούσε μόνο όσα ήταν απολύτως αναγκαία για τη λειτουργία του σαν κομματικό στέλεχος του ΚΚΕ, επί σειρά ετών, μέχρι τον ξαφνικό θάνατό του.

Χαρακτηριστικός ήταν ο τρόπος που πέθανε: Την Πέμπτη 2 Απριλίου 2009 είχε αισθανθεί μια αδιαθεσία και δύσπνοια. Είχε κάνει παλιότερα μια εγχείρηση bypass στη καρδιά, στην Αμερική. Πρόσεχε τον εαυτό του, ήταν απρόσεχτος όταν ήθελε να προσφέρει. Εκείνη την ημέρα η Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών διοργάνωνε μια εκδήλωση προς τιμή του Γιάννη Ρίτσου. Ο Νίκος ήταν ομιλητής. Πήγε προς το βήμα, αλλά λίγο πριν να φτάσει σε αυτό έπεσε κάτω. Δεν μπόρεσαν να το συνεφέρουν ούτε ένας γιατρός που τυχαία υπήρχε στην αίθουσα. Πέθανε εκεί. Νομίζω ότι πέθανε ευτυχισμένος, αφού και σε αυτή την τελευταία στιγμή του προσέφερε κάτι από τον εαυτό του στους συνανθρώπους του. Γιατί και μόνο μια κίνησή του και ένα χαμόγελο ήταν ένα δώρο πολιτισμού από τον Αντωνάκο προς τον περίγυρό του ή καλύτερα ένα αντίδωρο, με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου.

Θυμάμαι όταν κάναμε την κινηματογραφική εκπομπή Cine Πλάνο, στο 902TV. Ο Νίκος μας έδωσε τις πρώτες συμβουλές, τονίζοντας πάντα ότι θα πρέπει να κάνουμε αυτό που εμείς θεωρούμε σωστό. Και αυτά που έλεγε ήταν σωστά. Είναι λίγες φορές που παγώνεις όταν χάνεις ένα φίλο που είναι συνεργάτης και συμπαραστάτης σε δύσκολες στιγμές, που δεν σε έχει επιπλήξει ποτέ, ακόμα και όταν έχεις κάνει σοβαρά λάθη. Στο Φεστιβάλ της Λάρισας, το Σάββατο το πρωί, μάθαμε για το θάνατό του. Παγώσαμε. Τη Δευτέρα θα επιστρέψει στην Αττική γη που αγάπαγε με έναν τρόπο ερωτικό. Αν κάποιος είχε επισκεφτεί την ταράτσα στο σπίτι του, με θέα το Λυκαβηττό, θα καταλάβαινε τι σημαίνει να λειτουργείς ερωτικά κάθε στιγμή της ζωής σου.

Νίκος Αντωνάκος : ΤΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ, ΟΠΩΣ ΤΟ ΕΙΧΕ ΓΡΑΨΕΙ Ο ΙΔΙΟΣ
1.- Χρόνος γέννησης 25 Μαΐου 1942 2.- Τόπος γέννησης Αγρίνιο 3.- Γλώσσες: Ελληνικά-Αγγλικά 4] σκηνοθεσία: α] θέατρο [κείμενα-σκηνοθεσία] 1] «Η ζωή, ο Έρωτας, ο Θάνατος», τριλογία με τα μπαλέτα της Κένυα. Αφηγητής ο Μάνος Κατράκης 2] Εικαστικό Δρώμενο [Θεατρικός Λόγος και εικαστική παρέμβαση]. β] θέατρο [για την τηλεόραση] 1] Κομμάτια και θρύψαλα, του Γιώργου Σκούρτη γ] ταινίες μεγάλου μήκους 1] Το Ράλι του Θανάτου, [1968], 2] Δεξιότερα της Δεξιάς, [1990]. δ] ταινίες μικρού μήκους 1] Απολογία [1972] ε] ντοκιμαντέρ [μεγάλου μήκους] 1] Ερασιτεχνικό Θέατρο, για το Υπουργείο Πολιτισμού 2] Αδελφοί Μανάκια, για το Υπουργείο Πολιτισμού 3] Ζωγραφίζοντας την Ειρήνη, για την ΥΕΕΔΕΑ στ] βιομηχανικά ντοκιμαντέρ 1] Η Βιομηχανική ανάπτυξη του Νομού [Ξάνθης] ζ] ντοκιμαντέρ για την τηλεόραση 1] Η ΕΡΤ στη Βόρια Ελλάδα, [8, τουλάχιστον, μισάωρες εκπομπές] 2] Η Ερευνα, [12, τουλάχιστον, μισάωρες εκπομπές] 3] Το Μονόγραμμα, [6 μισάωρες εκπομπές] η] σκηνοθεσία-παραγωγή [για την τηλεόραση] 1] Πορτρέτα Ασήμων Ανθρώπων, [20 μισάωρες εκπομπές] 2] Ανθρωποι και Επαγγέλματα, [15 μισάωρες εκπομπές] θ] σίριαλ για την τηλεόραση 1] Ντόκτορ τικ 2] Ο Δεύτερος άνθρωπος ι] παραγωγός-παρουσιαστής 1] Τέχνη και Πολιτική, [σειρά 22 εκπομπών ωριαίας τηλεοπτικής συζήτησης με καλλιτέχνες, διανοούμενους και πολιτικούς, για την τέχνη και την πολιτική]. 5] συμμετοχές σε φεστιβάλ: [Βερολίνο, Βαλέντσια, Κωνσταντινούπολη, Κάιρο, Μόσχα, Βανκούβερ κ.ά.]. 6] βραβεία: 1] Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. 2] Κρατικά Βραβεία 3] Φεστιβάλ Μεσογειακού κινηματογράφου της Βαλέντσια 7] σενάρια για τον κινηματογράφο: 1] Δεξιότερα της Δεξιάς, 2] Αγωνία, 3] Ο Σταύρος είναι πονηρός, 4] Το Τελευταίο Αντίο, 5] Μείνε Κοντά μου αγαπημένε, 6] Μάρα η Τσιγγάνα, 7] Η Θυρωρίνα, 8] Ερασιτεχνικό Θέατρο, 9] Αδελφοί Μανάκια, 10] Απολογία κ.ά 8] σενάρια για την τηλεόραση: 1] Ο Δεύτερος Ανθρωπος 2] Τμήμα Ηθών [1 επεισόδιο] 3] Τα σενάρια όλων των [60 και πάνω] τηλεοπτικών εκπομπών. 9] συγγραφή δυο βιβλίων: 1] Τα αστέρια δεν φάνηκαν, [ποιήματα 1964]. 2] Δεξιότερα της Δεξιάς, [μυθιστόρημα 1973 Λονδίνο]. 3] Η Ακτή του Ραζλίφ [μυθιστόρημα 2005 Ελληνικά Γράμματα] 10] πολιτικός συντάκτης: 1] «Βήμα», «Μόρνινγκ Σταρ». [Λονδίνο] 11] ανταποκριτής 1] Ριζοσπάστης [Λονδίνο] 12] συντάκτης εφημερίδας: 1] Η Αλλη Διάσταση, εβδομαδιαίο πολιτικο-κοινωνικό χρονογράφημα [Ριζοσπάστης – πάνω από 8 χρόνια [συνεχίζεται ακόμα]. 2] Κριτικός Κινηματογράφου του Ριζοσπάστη (3ος χρόνος]. 13] δημοσιεύσεις: 1] Κείμενα σε εφημερίδες και περιοδικά, [Ελευθεροτυπία, Ριζοσπάστης, Πολιτιστική, Θητεία, ΚΟΜΕΠ, Θέμματα Παιδείας, κ.ά.]. 14] δάσκαλος κινηματογραφικής σχολής: 1] Πέντε χρόνια [σχολές Παπαντωνοπούλου] 15] συνδικαλισμός: 1] Γενικός Γραμματέας της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών και μέλος του Δ.Σ. για περισσότερο από 10 χρόνια. 2] Μέλος της Διοίκησης και της Εκτελεστικής Γραμματείας της Ομοσπονδίας Ευρωπαίων Σκηνοθετών {FERA] 3] Μέλος της Διοίκησης και του Εκτελεστικού Γραφείου της Διοίκησης της Διεθνής Ομοσπονδίας των Εργαζομένων στα Οπτικοακουστικά Μέσα [FISTAV] 16] διοικητικές δραστηριότητες 2] Μέλος του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου Κινηματογραφίας, [2 θητείες]. 3] Μέλος του Δ.Σ. του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, [2θητείες]. 17] πολιτιστικές δραστηριότητες: 1] Αντιπρόεδρος της Κίνησης των Διανοουμένων και καλλιτεχνών για την Ειρήνη και τον Πολιτισμό. 2] Μέλος του Δ.Σ. του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου της Αθήνας. 3] Συντονιστής της «Παν-καλλιτεχνικής Κίνησης». 18] οργανωτικές δραστηριότητες: 1] Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του Α! Πανελληνίου Συνεδρίου για τα Οπτικό-ακουστικά Μέσα [Ζάππειο 1992]. 2] Μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης [2 θητείες] 3] Μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής στο Α! Πανελληνίου ο Συνέδριο για τον Κινηματογράφο 19] συμμετοχές: 1] Ελαβα μέρος σαν σύνεδρος ή μέλος επιτροπών εργασίας σε μεγάλοαριθμό Συνεδρίων και Σεμιναρίων για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση στην Ελλάδα και το εξωτερικό. [Αθήνα, Θεσσαλονίκη,Βερολίνο, Παρίσι, Βρυξέλλες, Μαδέρα, Τορόντο, Σαν Σεμπαστιάν, Μόσχα, Βουδαπέστη, Πράγα, Ρώμη, Λονδίνο κ.ά]. 20] παραμονή, επισκέψεις, ταξίδια: 1] Εζησα στην Μεγάλη Βρετανία, [Λονδίνο, 10 χρόνια], Γαλλία [Παρίσι, 1 χρόνος], Ρώμη[ι χρόνος] . 2] Επισκέφτηκα και ταξίδεψα: Σοβιετική Ενωση [Ρωσία, Αρμενία, Λετονία, Εσθονία, Λευκορωσία], Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία,Καναδά, Αμερική, Ουγγαρία, Βουλγαρία, Γιουγκοσλαβία [παλιά],Τσεχοσλοβακία, Γερμανία, Πορτογαλία, Μαδέρα, κ.ά. 21] σημερινές δραστηριότητες: 1] Βρίσκομαι στη διαδικασία της «διερεύνησης της αγοράς», στην Ελλάδα και το εξωτερικό, [Αυστρία, Βουλγαρία, Ισλανδία], για την νέα μου ταινία με το τίτλο «για πιάνο και ορχήστρα». 2] Φροντίζω την έκδοση του τρίτου βιβλίου μου «Ιστορίες της Κυριακής», [πολιτικά κείμενα – 2 τόμοι]. 3] Τελειώνω το καινούριο μου μυθιστόρημα «Για Πιάνο και Ορχήστρα». 4] Συνεργάζομαι με τον Ριζοσπάστη: Κριτική Κινηματογράφου – μόνιμη Κυριακάτικη στήλη: «Η άλλη διάσταση». Πολιτικές, συνδικαλιστικές και κοινωνικές δραστηριότητες.