Η κληρονομιά του Σάμουελσον

24grammata.com/ οικονομία/ θετικές επιστήμες

Ο Paul Anthony Samuelson, Πολ Σάμουελσον, είναι ο Νομπελίστας οικονομολόγος, που αντιταχθηκε στην οικονομία των αγορών
Ο καθηγητής του ΜΙΤ, Πολ Σάμουελσον, ήταν ο άνθρωπος που ενέταξε τα μαθηματικά στην οικονομία
επιμέλεια: Γιώργος Αγγελόπουλος

Προσέφερε στους οικονομολόγους τα εργαλεία της επιστήμης τους, εντάσσοντας τις μαθηματικές μεθόδους στην οικονομία. Η κληρονομιά του Πολ Σάμουελσον, του καθηγητή του ΜΙΤ και συμβούλου του προέδρου Κέννεντυ που πέθανε το 2009 σε ηλικία 94 ετών, και οι ιδέες του εναντίον του «άγριου» νεοφιλελευθερισμού επανήλθαν στην επικαιρότητα με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση.

Πολλοί συνδέουν τον Σάμουελσον με τον κεϊνσιανισμό. Έκανε πράγματι δημοφιλή τον Κέινς στις ΗΠΑ γράφοντας ένα εγχειρίδιο που εξηγούσε το έργο τού σπουδαίου αυτού οικονομολόγου και πούλησε εκατομμύρια αντίτυπα. Όμως, όπως αναφέρει στους «Νιου Γιορκ Τάιμς» ο Έντουαρντ Γκλίζερ, καθηγητής Οικονομίας στο Χάρβαρντ, ο Σάμουελσον δημιούργησε επίσης τα μαθηματικά εργαλεία που τελικά κατέβαλαν την κεϊνσιανή ορθοδοξία.

Η διδακτορική διατριβή του Σάμουελσον με τίτλο «Τα θεμέλια της Οικονομικής Ανάλυσης» (εκδόθηκε το 1947) αποτελεί εργασία θεμελιώδη για τα σύγχρονα οικονομικά μαθηματικά. Ο νομπελίστας οικονομολόγος Ρόμπερτ Λούκας λέει πως, όταν αποφάσισε να στραφεί από την ιστορία στα οικονομικά, πέρασε ένα καλοκαίρι διαβάζοντας επισταμένως, «αράδα-αράδα», τα τέσσερα πρώτα κεφάλαια της διατριβής του Σάμουελσον: «Όταν μπήκε το φθινόπωρο, ήμουν εξίσου καλός στα τεχνικά οικονομικά με οποιονδήποτε σπουδαστή της οικονομικής σχολής του Σικάγου».

Στο εν λόγω βιβλίο ο Σάμουελσον εισάγει την εφαρμογή των αρχών της θερμοδυναμικής ισορροπίας στην οικονομία: κάθε σύστημα αντιδρά στις εξωτερικές αλλαγές ελαχιστοποιώντας την επίδρασή τους. Χρησιμοποίησε μαθηματικά μοντέλα για να προβλέψει πώς οι αλλαγές στους μισθούς επηρεάζουν το επίπεδο της απασχόλησης, πώς η διακύμανση της φορολογικής πίεσης αντανακλάται στα δημόσια έσοδα, πώς οι επενδύσεις των επιχειρήσεων και η κατανάλωση των νοικοκυριών αντιδρούν σε οικονομικές πολιτικές. Ο καθηγητής Γκλίζερ επισημαίνει πως τα μαθηματικά δεν υποκαθιστούν τη γνώση του πραγματικού κόσμου, όμως είναι απαραίτητα για να σχηματίσουν οι οικονομολόγοι λογικά συνεπή μοντέλα για περίπλοκα φαινόμενα. Μπορεί πολλά μαθηματικά μοντέλα να απέτυχαν να προβλέψουν την τρέχουσα κρίση, όμως εξίσου απέτυχαν και ένα σωρό «προφήτες» που δεν ήταν μαθηματικοί. Αν καταφέρουμε ποτέ να κατανοήσουμε τα σκαμπανεβάσματα των κεφαλαιαγορών, εξηγεί ο Γκλίζερ, αυτή η κατανόηση θα έρθει με τη μορφή της τυπικής μαθηματικής ανάλυσης την οποία έχουμε εμπνευσθεί από τον Σάμουελσον. Σύμφωνα με τον νομπελίστα Πολ Κρούγκμαν, που υπήρξε μαθητής του, «αυτό που ξεχώριζε τον Πολ Σάμουελσον ως οικονομικό στοχαστή, αυτό που τον έκανε να μη μοιάζει με κανέναν άλλο, στο παρελθόν ή στο παρόν, ήταν το γεγονός ότι γνώριζε- και μας δίδαξε- πολλά μεγάλα πράγματα. Κανένας οικονομολόγος δεν είχε ποτέ τόσο πολλές γόνιμες ιδέες».

Το 1948 εξέδωσε το δεύτερο βιβλίο του που άφησε εποχή, καθώς πρόκειται για το οικονομικό εγχειρίδιο που έκανε τις μεγαλύτερες πωλήσεις όλων των εποχών- με τίτλο «Οικονομικά: Μια εισαγωγική ανάλυση», έχει πουλήσει από το 1948 τέσσερα εκατομμύρια αντίτυπα σε 40 γλώσσες. Στην επόμενη 20ετία, ο Σάμουελσον συνέχισε τους νεωτερισμούς με τις θεωρίες του για την οικονομία της ευημερίας, δηλαδή τα κριτήρια για να αποφασίζει κανείς αν μια πρωτοβουλία συμβάλλει στην ευημερία, και για την επιστήμη της δημόσιας οικονομίας- τη θεωρία των δημόσιων αγαθών, όπως η εθνική άμυνα ή ο καθαρός αέρας, τα οποία μπορεί να καταναλώσουν πολλοί άνθρωποι ταυτόχρονα και ουδείς μπορεί να αποκλεισθεί αποτελεσματικά από τη χρήση τους. Υπήρξε ουσιαστικά ο θεμελιωτής της νεοκεϊνσιανής και της νεοκλασικής σχολής.

Η Γουόλ Στριτ
Η νεοφιλελεύθερη επανάσταση του Ρόναλντ Ρίγκαν και του Τζορτζ Μπους τζούνιορ, που ευνόησε τις «τρέλες» της Γουόλ Στριτ και στην οποία ο Σάμουελσον μάταια αντιτάχθηκε, έκρυψαν το άστρο του. Όμως η κρίση του 2008 τον ξανάφερε στην επικαιρότητα, μαζί με τον Κέινς. «Είναι αλήθεια ότι τα χρηματιστήρια μπορούν να προβλέψουν τους οικονομικούς κύκλους. Η Γουόλ Στριτ έχει προβλέψει εννέα από τις πέντε τελευταίες κρίσεις», είχε ειρωνευτεί. Από την άλλη όμως, «η αδυναμία να υπερβούμε το μεγάλο Κραχ άνοιξε τις πόρτες στις δικτατορίες και στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, άρα ένας σωστός οικονομολόγος ουσιαστικά προστατεύει την ειρήνη», είχε τονίσει. Το μήνυμα ελήφθη από τους μαθητές του, από τον Κρούγκμαν ώς την Κριστίν Ρόμερ, σύμβουλο του Ομπάμα.

Ο Ομπάμα είναι η ελπίδα μας
Του Ρaul Samuelson

ΕΝΑ αποκλειστικά καπιταλιστικό σύστημα έχει μερικά πλεονεκτήματα, κυρίως ότι δίνει κίνητρα στην επιχειρηματικότητα, αλλά έχει επίσης μια σειρά από βαριά «μείον», τα οποία δείχνουν εν τέλει την ανάγκη να υπάρχει ένα πακέτο με ακριβείς και σταθερούς κανόνες. Αυτό οι Ρεπουμπλικανοί που βρίσκονταν στην εξουσία από τον καιρό του Ρίγκαν ουδέποτε κατάλαβαν. Δεν θέλησαν ποτέ να έχουν ένα ορθολογικό όραμα της οικονομικής πραγματικότητας στην πολυπλοκότητά της, με όλες τις αποχρώσεις της. Πιθανόν δεν έχουν την απαραίτητη πολιτιστική προετοιμασία για να καταλάβουν κάτι τόσο περίπλοκο όσο η λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών.

Τώρα η ελπίδα είναι να κερδίσουν οι Δημοκρατικοί αυτές τις εκλογές. Φυσικά η συγκυρία αυτών των ημερών ευνοεί την υποψηφιότητα του Ομπάμα. Πόσος όμως χρόνος θα του χρειαστεί για να αποκαταστήσει μια σωστή λειτουργία των αγορών και για να κάνει να κινηθεί και πάλι ένα σύστημα που κατέρρευσε τόσο βίαια; Πολύς, είναι σίγουρο.

Απόσπασμα από άρθρο του Πολ Σάμουελσον που δημοσιεύτηκε πέρυσι τον Οκτώβριο στους «Λος Άντζελες Τάιμς», πριν από την εκλογή του Μπαράκ Ομπάμα τον Νοέμβριο
Ποιος ήταν ο Πολ Άντονι Σάμουελσον

●ΓΕΝΝΗΘΗΚΕστις 15 Μαΐου 1915 στο Γκάρι της Ιντιάνας, γόνος Εβραίων μεταναστών από την Πολωνία. Ο πατέρας του ήταν φαρμακοποιός.

●ΣΕ ΗΛΙΚΙΑ 16 ετών μπήκε στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου και πήρε το διδακτορικό του στα Οικονομικά από το Χάρβαρντ, όπου ήταν ένας από τους καλύτερους μαθητές του Τζόζεφ Σουμπέτερ. Στα 25 του έγινε βοηθός καθηγητής Οικονομικών στο ΜΙΤ και στα 32 του καθηγητής.

●ΤΟ 1947εξέδωσε τη διδακτορική διατριβή του με τίτλο «Τα θεμέλια της οικονομικής ανάλυσης».

●ΤΟ 1948 εξέδωσε το έργο «Οικονομικά: μια εισαγωγική ανάλυση» που έχει πουλήσει μέχρι σήμερα 4 εκατ. αντίτυπα σε 40 γλώσσες.

●ΤΟ 1954παρουσίασε τη θεωρία για τα δημόσια αγαθά.

●ΔΙΕΤΕΛΕΣΕ σύμβουλος των προέδρων Τζων Φ. Κέννεντυ και Λίντον Τζόνσον.

●ΤΟ 1970τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Οικονομίας.

●ΤΟ 2003 ήταν ένας από τους 10 νομπελίστες οικονομολόγους που υπέγραψαν τη «Δήλωση των οικονομολόγων» εναντίον των φορολογικών μειώσεων που θέσπισε ο Μπους.

●ΠΕΘΑΝΕστις 13 Δεκεμβρίου 2009 στο Μπέλμοντ της Μασαχουσέτης.

Άφησε πίσω του την επί 28 χρόνια σύζυγό του Ρίσα και τέσσερις γιους και δύο κόρες από τον πρώτο γάμο του με τη Μάριον, που πέθανε το 1978.
www.tanea.gr

Comments are closed.