Η ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΕΘΝΑΡΧΗ ΜΑΚΑΡΙΟΥ Γ’ (Επί τη ευκαιρία του ετήσιου Μνημοσύνου του στην Μονή Κύκκου)

24grammata.com/ιστορία

του Σεβ. Μητροπολίτου Ζιμπάμπουε Σεραφείμ Κυκκώτη

Πέρασαν κιόλας χωρίς να το καταλάβουμε τριαντατέσσερα ολόκληρα χρόνια απ’ εκείνη τη θλιβερή ημέρα της 3ης Αυγούστου 1977 που πληροφορηθήκαμε ότι ο αείμνηστος Εθνάρχης Μακάριος ήταν νεκρός. Δυσκολευθήκαμε να το πιστέψουμε. Δακρύσαμε, πονέσαμε, και τελικά, μετά την τραγωδία που ήδη  οι περισσότεροι ζήσαμε παιδιά με το πραξικόπημα και τη βάρβαρη τουρκική εισβολή, μπορέσαμε να αντέξουμε κι αυτή τη δοκιμασία.

Τα χρόνια περάσανε, κι όσο περνούνε ο χρόνος, τόσο περισσότερο μεγάλωνε το κενό που μας άφησε η άμωμη μορφή του μεγάλου Ηγέτη που ανέδειξεν ο Ελληνισμός στην ιστορική του πορεία.

Όλοι σχεδόν οι Ηγέτες του Ελληνισμού, αρχίζοντας από την αρχαιότητα  μέχρι την εποχή μας, κάπου ήσαν σπουδαίοι και κάπου έσφαλλαν. Ο Εθνάρχης Μακάριος δεν αποτέλεσε εξαίρεση για τους πολλούς. Για τους λίγους όμως που τον γνώρισαν από κοντά, που τον έζησαν ως άνθρωπον, δυσκολεύονται να μη αναγνωρίσουν το μεγαλείο του Εθνάρχη Μακαρίου που συνδύαζε όλα τα αγαθά του Θεού, υπευθυνότητα, συνέπεια, αγάπη, οραματισμό, βαθιά πίστη στο Θεό, πατριωτισμό και πάνω απ’ όλα πολιτικό ήθος.

Προσωπικά θεωρώ ότι για τον εαυτό μου ήταν μοναδικό δώρο Θεού που είχα τη δυνατότητα ως μικρό καλογεράκι στη Ιερά Μονή Κύκκου για έξι χρόνια να ζήσω  κοντά στο μακαριστό Γέροντα τότε Ηγούμενο Κύκκου Χρυσόστομον, τον άνθρωπον εκείνο που ανέδειξεν τον Εθνάρχη Μακάριο, που από ένα άγνωστο βοσκαροπαίδι ορφανό παιδί της Παναγιάς τον προετοίμασε με τη βοήθεια του Θεού να γίνει ο σύγχρονος εκκλησιαστικός και πολιτικός μας πατέρας.

Όταν λοιπόν ως δόκιμος υπηρετούσα αυτή την πολυσήμαντη, άγνωστη για πολλούς  εκκλησιαστική προσωπικότητα του μακαριστού Ηγουμένου  Χρυσοστόμου, είχα την ευκαιρία να γνωρίσω από κοντά μερικές πτυχές της ζωής του Εθνάρχη Μακαρίου που μπορεί κανείς να βρει μόνον όταν διαβάζει βίους μεγάλων αγίων ή μεγάλων ιστορικών ανδρών που σπάνια αναδυκνύει η Παγκόσμια Ιστορία. Παρόμοια χαρακτηριστικά της πληθωρικής προσωπικότητας του Μακαρίου διέκρινα όταν συνάντησα προσωπικά, έστω και  για λίγο προσωπικότητες όπως η Ιντίρα Γκάντι, ο Νέλσων Μαντέλα, ο Νταλάϊ Λάμα, ο Γέροντας Παϊσιος ο Αγιορείτης, ο Γέροντα Ιάκωβος Τσαλίκης και ο νυν Ηγούμενος της Μονής Σταυροβουνίου Γέροντας Αθανάσιος.

Ο μακαριστός Ηγούμενος Κύκκου Χρυσόστομος, που αναδείχθηκε σε αναστυλλωτή της Ιεράς Μονής Κύκκου, καμάρωνε τον Μακάριον, όχι τόσο γιατί δικαιώθηκε ο ίδιος για την επιλογή του να μείνει στο παρασκήνιο, στηρίζοντας με κάθε τρόπο το αμούστακο ορφανό παιδί της Παναγιάς, όσο γιατί έβλεπε ότι ο Θεός είχε προικίσει τον νεαρόν διάκονον Μακάριο Κυκκώτη με θεία χαρίσματα που στην καρδιά του χωρούσαν όλοι οι άνθρωποι και μάλιστα οι πονεμένοι. Το μυστικό της ακτινοβολίας του Μακαρίου ήταν η άδολη αγάπη του για τον κάθε άνθρωπο. Ο Μακάριος δεν αγαπούσε μόνο τους Παναγιώτες, τους Παφίτες, τους Κυπραίους και τους Έλληνες ή τους γονείς του και τη θετή μητέρα του, τους συγγενείς του και τους φίλους του. Αγαπούσε όλους τους ανθρώπους, λευκούς, μαύρους, ακόμη κι αυτούς που τον μισούσαν θανάσιμα. Ο ίδιος δεν μίσησε κανένα. Πληγώθηκε όμως από πολλούς κι ιδιαίτερα από μερικούς που ήσαν πολύ κοντά του κι απ’ εκείνους τους πολιτικούς της Παγκόσμιας Κοινωνίας που μπορούσαν να κάνουν πολλά πράγματα, για τη δικαίωση της Κύπρου, για την παγκόσμιο ειρήνη και τη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δεν έκαναν τίποτα.

Ο Μακάριος ως άνθρωπος, αλλά κι ως κληρικός και ως πολιτικός, αντιπαθούσε τρομερά τα αρρωστημένα μυαλά που θυσίαζαν την αγάπη για την ευημερία του ανθρώπου για λίγα αργύρια και  ατομικά μικροσυμφέροντα.

Ο Μακάριος έβλεπε την υπόθεση της Κύπρου ως κλήση και αποστολή της πρόνοιας του Θεού να εργαστεί για τα αναφαίρετα δικαιώματα ενός ανυπεράσπιστου αδικημένου λαού. Δεν έπαψε όμως να αγωνιά και για τις αδικίες σε βάρος άλλων λαών κι εκεί που μπορούσε να πράξει κάτι να το κάνει.

Έτσι κοντά στα πολλά εκκλησιαστικά και πολιτικά του καθήκοντα στο χώρον της Κύπρου, πάντοτε έβρισκε ευκαιρία να τοποθετηθεί επίσημα σε διεθνή βήματα για βαρυσήμαντα περιφερειακά και διεθνή προβλήματα που απειλούσαν την παγκόσμια ειρήνη και την ασφάλεια των λαών. Στα Ηνωμένα Έθνη ο λόγος του ήταν πάντα σεβαστός και το πέρασμά του από την Αίθουσα Συνδιασκέψεως Κορυφής των Αρχηγών  Κρατών Μελών των Ηνωμένων Εθνών έκανε τους πάντες να σηκώνονται όρθιοι και να στρέφουν το βλέμμα τους στο Ρασοφόρον της Κύπρου. Πρωτοστάτησε με μεγάλες πολιτικές προσωπικότητες, όπως η Ιντίρα Κάντι, για το Κίνημα των Αδεσμεύτων, που προσπάθησαν να πείσουν την Παγκόσμια Κοινωνία να μη εγκλωβιστεί στον ξέφρενο και παράλογον ψυχρό πόλεμο του Δυτικού και του Ανατολικού Μπλόκ.

Ο Εθνάρχης Μακάριος με λάβαρον τη δύναμη του  Ευαγγελικού λόγου ομιλούσε για την απελευθέρωση των λαών, έγινε το ζωντανό σύμβολο κατά της αποικιοκρατίας. Αγωνίσθηκε με τους αγωνιστές του κάθε αγωνιζόμενου λαού, καταδικάζοντας αδίστακτα και δημόσια κάθε μορφή  εκμεταλλεύσεως των λαών. Στήριξε όλα τα απελευθερωτικά κινήματα. Γι’ αυτό εξορίσθκηκε από την ίδια του τη Πατρίδα από τους ισχυρούς της γης τους  απικοιοκράτες κοσμοκράτορες.

Σε συνεργασία με το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής, ο Εθνάρχης Μακάριος οργάνωσε με επιτυχία την σύγχρονη Ορθόδοξη Ιεραποστολική  δράση. Έγινε μάλιστα θα λέγαμε ο σύγχρονος  κορυαφαίος Ιεραπόστολος, με την έννοια ότι για πρώτη φορά εισήγαγε την σύγχρονη μορφή της υποδομής της Ιεραποστολής με το κτίσιμο και τη λειτουργία Ιερατικής Σχολής που προετοιμάζει από τον τοπικό πληθυσμό ιθαγενείς κληρικούς και λαϊκούς κατηχητές. Η Πατριαρχική Ιερατική Σχολή στην Ναϊρόμπι της Κένυας «Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ’» αποτελεί πλέον πνευματικό κόσμημα για την σύγχρονη Ιεραποστολή και παράδειγμα προς μίμηση για την συναδέλφωση των λαών και την ειρηνική συνύπαρξή τους.  Παραχώρησε μάλιστα ένα λαμπρό νέο της Εκκλησίας της Κύπρου ως διάκονο του τότε Πατριάρχη Αλεξανδρείας Νικολάου για να δραστηριοποιηθεί στο χώρο της Ιεραπστολής που αργότερα η πρόνοια του Θεού τον εξέλεξε να είναι ο Πατριάρχης της Αφρικής, ο μακαριστός Πέτρος, που επαύξησε επάξια το Ορθόδοξο Ιεραποστολικό έργο όπως το οραματίστηκε ο Μακάριος.

Έτσι ο Μακάριος με το έργο του έχει καταστεί ο κορυφαίος Ηγέτης της εποχής του. Άφησε τη σφραγίδα του  ως ο σύγχρονος πατέρας του πολιτικού ήθους, ο διδάσκαλος της κοινωνικής ευθύνης του εκκλησιαστικού άνδρα, ο θεμελιωτής της σύγχρονης Ορθοδόξου Ιεραποστολής.

Ο Λαός της Κύπρου κι όσοι γνώρισαν τον Μακάριο από κοντά αγάπησαν το μεγαλείο της πληθωρικής προσωπικότητας του, αγάπησαν την αφοσίωσή του, την συνέπεια του, την ανιδιοτέλειά του, την ευθύνη του, την αυτοθυσία του, την απλότητά του, την αγνότητά του, την βαθιά του πίστη στον Θεό, την άδολη αγάπη του για την Εκκλησία και την Πατρίδα και την ευαισθησία του για την υπόθεση της ειρήνης και τη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ο Εθνάρχης Μακάριος είχε υπερβεί τα ανθρώπινα όρια της αρετής κι έφτασε στα ύψη του αγίου και του ιερού. Όπως είπε κάποτε ο Γκάντι, η ζωή του είναι το καλύτερο μήνυμα του για όλους μας.

Στο προσωπικό του δωμάτιο στην Αρχιεπισκοπή βλέπει κανείς το μικρό-στενό  κρεβάτι του, το μικρό τραπεζάκι που χρησιμοποιούσε ως γραφείον και τόσα άλλα μικρά προσωπικά πράγματα που χρησιμοποιούσε ο Μακάριος, και καταλαβαίνει αμέσως την πραγματικότητα που ζούσε, να δίνει ελάχιστη σημασία στα υλικά πράγματα και να δίνει πάντοτε προτεραιότητα στην αγάπη και στις πνευματικές αξίες. Ποτέ του δεν σκέφτηκε να γίνει πλούσιος και σε όλη του τη ζωή παρέμεινε φτωχός ή μάλλον λιτός και απλός. Ο Θεός του τα έδινε όλα μέσω των ανθρώπων που τον αγαπούσαν. Όλα τα άφηνε στα χέρια του Θεού όταν ο ίδιος δεν μπορούσε να πετύχει αυτό που ήθελε, έστω κι αν ήταν έτοιμος ακόμη να δώσει και τη ζωή του.

Οι αποφάσεις του  Μακαρίου πάντοτε είχαν ως κριτήριο τα καλώς νοούμενα συμφέροντα της πατρίδος και της Εκκλησίας, το κοινόν καλό.

Το καλύτερο μνημόσυνο για τη μνήμη του Εθνάρχη Μακαρίου σήμερα είναι να διαφύλαξουμε την ενότητα του Λαού μας και της Πολιτικής και Εκκλησιαστικής μας Ηγεσίας για να εκδιώξουμε τους βάρβαρους τούρκους εισβολείς και να επανενώσουμε το νησί μας. Ακόμη και σοβαρές εφημερίδες που πάντοτε καλλιεργούσαν το πνεύμα της εσωτερικής ενότητας, δυστυχώς  σήμερα ενσπείρουν ζιζάνια διχασμού, δημοσιεύοντας μόνο τα κείμενα που τους γουστάρουν και τους εξυπηρετούν, πετάσσοντας στο κάλαθο των αχρήστων τα κείμενα εκείνα που ομιλούν για την προστασία της εσωτερικής μας ενότητας ως κόρης οφθαλμού. Παίζουν με τη φωτιά, με κίνδυνο, στο τέλος της ημέρας αντί να ομιλούμε για μέτρα συμφιλιώσεως Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, θα ομιλούμε για μέτρα συμφιλιώσεως των Ελληνοκυπρίων και των μελών των Πολιτικών μας Κομμάτων.

Η δημόσια έκκληση του Σεβ. Μητροπολίτου Κύκκου και Τυλληρίας κ. Νικηφόρου για εσωτερική ενότητα προέχει για όλους μας, ως σεβασμός στη μνήμη του Εθνάρχη Μακαρίου.

Αιωνία η μνήμη του και σύντομα απελευθέρωση στη Κύπρο κι επικράτηση της ειρήνης στον κόσμο.